Stomaların Açılıp Kapanma Mekanizması

Bitkilerde terlemenin kontrolü ve gaz alışverişi  çoğunlukla yaprakların yüzeyinde bulunan stoma ile   sağlanır.
Bitkilerin yaşadığı ortam şartlarına  göre stomaların yapraktaki yerleri ve sayıları   değişiklik gösterir.
Örneğin kurak bölge  bitkilerinde stoma yaprak alt yüzeyinde az   sayıda ve epidermisin içinde gömülü haldedir.  Nemli bölgelerde yaşayan bitkilerde ise   stoma yaprağın üst yüzeyinde, fazla sayıda ve  epidermisten dışarı doğru uzanmış şekildedir.   Stoma epidermis hücrelerinin özelleşmesi yani  farklılaşması sonucu oluşur.
Hemen stomanın   yapısını hatırlayalım.
Ortada stoma açıklığı  bulunuyor ve burada da bekçi kilit hücreler   var.
Bekçi hücreler kloroplast bulundurur yani  fotosentez yaparlar.
Etrafta ise komşu olan   epidermis hücreleri bulunuyor.
Bekçi hücrelerin  birbirine bakan çeperleri kalındır.
Burayı biraz   kalınlaştırıyorum.
Komşu hücreye bakan çeperleri  ise incedir.
Çeperler arasındaki bu kalınlık farkı   stomaların açılıp kapanmasında önemli rol oynar.  Bekçi hücreler yeterli ışık varlığında fotosentez   yapar.
Fotosentez sonucu oluşan besin maddeleri  bekçi hücrelerinin ozmotik basıncını arttırır.   Aynı zamanda komşu epidermis hücrelerinden bekçi  hücrelere potasyum iyonu girişi olur.
Bu durum   ozmotik basıncı biraz daha arttırır.
Böylece  komşu hücrelerden bekçi hücrelere ozmozla   su geçer.
Bekçi hücrelere suyun girişi turgor  basıncını arttırır.
Turgor basıncının artması,   bekçi hücrelerinde dışa bakan ince çeperleri  kalın çeperlere göre daha çok esneterek iter   ve bekçi hücrelerinin arasındaki açıklık genişler.  Böylece stoma açılmış olur.
Sol tarafta stomanın   açık halini görüyorsunuz.
Stomanın kapanması,  açılmanın tersine işleyen olaylarıyla gerçekleşir.   Karanlıkta bekçi hücrelerinde fotosentez durur  ve potasyum iyonları komşu hücrelere geçer.
Bu   durumda bekçi hücrelerinin ozmotik basıncı  düşer.
Komşu hücrelere ozmozla su geçişi   gerçekleşir.
Turgor basıncı düşen bekçi hücreleri  arasındaki boşluk kapanır.
Fark ettiyseniz turgor   basıncı su İle bağlantılı yani bir hücrede  suyun artması turgor basıncını artırırken,   bir hücrede suyun azalması turgor basıncını  azaltıyor.
Sol tarafta stomanın kapanmış   halini görüyorsunuz.
Çeşitli çevresel etmenlerin  etkisiyle de stoma kapanabilir.
Suyun azlığının   yarattığı etki bekçi hücrelerde apsesik asit  hormonunun üretilmesini sağlar.
Apsesik asitin   üretimi asitliğin artmasını ve stomanın  kapanmasını sağlar.
Sıcaklığın artmasıyla   birlikte mezofil tabakasındaki hücrelerin  solunum hızı da artar.
Solunumda açığa çıkan   karbondioksit yapraktaki hava boşluklarında  birikir.
Hava boşluklarındaki karbondioksit   konsantrasyonunun artması stomaların gündüzleri  dahi kısa süreli kapalı kalmasını sağlar yani   stomalar sadece gece kapanır dersek yanlış bir şey  söylemiş oluruz.Stomalar gündüz de kapanabilir.