Zarf tamlayıcısı bir diğer ismi de zarf tümleci.
Yüklemi zaman, yön, miktar, sebep anlamlarıyla tamamlayan ögedir.
Aslında sözcük türlerinde zarf olarak bildiğiniz ifade, cümlenin ögelerinde zarf tümleci olarak karşımıza çıkar.
Yani bu ne zaman sorusu zaman zarfını bize bulunduruyordu.
Hatırlayalım.
Nereye yer yön zarfı, ne kadar miktar zarfı, nasıl, niçin durum zarfı olarak bizim karşımıza çıkıyordu.
Bunların hepsi de zaten neydi?
Soru zarfı idi.
Fakat bunlar bu sorular bizim için cümlenin ögelerinde zarf cümlesini bulunduran sorulardır.
Nereye sorusuna dikkat edeceğiz.
Biraz sonra onunla ilgili tekrar konuşacağız.
Dolaylı tümleç sorusudur aynı zamanda.
Nasıl birbirine karıştırmayacağız?
Çok basit bir biçimde onun arasındaki farkı çok kolaylıkla anlayabilirsiniz.
Yemeğini hızlıca yemişsin.
Ilk önce yüklem bulunacak.
Yemişsin.
Yüklem nedir?
Yemek fiil.
Yeme eylemini gerçekleştiren kişi kim burada?
Kim yemiş?
Açık ve net belli değil.
O zaman bir gizli öznemiz var.
Yemişsin.
Yani sen gizli özne.
Nasıl yemişsin, nasıl?
Hızlıca.
O zaman burada bir zarf tümlecinden, tamamlayıcısından bahsetmemiz mümkün.
Neyi yemişsin?
Neyi?
Belirtili nesne neyi sorusuna da cevap verdiği için ilk önce yaptığımız şey yüklem, sonra özne, sonra diğer ögeleri buluyoruz.
Sizi biraz bekleyeceğim cümlesini ögelerine bakalım şimdi.
Yüklemimiz nedir?
Bekleteceğim.
Yani fiil.
Yüklemden hemen sonra özne.
Bekletme işlemini eylemini gerçekleştirecek kişi kim?
Sizi mi yoksa bekleteceğimdeki ben mi?
Ben.
Eylemi gerçekleştirecek olan ben kişisi çünkü.
Gizli özne diyoruz.
Ne kadar bekleteceğim?
Biraz.
O zaman burası nedir?
Zarf tamlayıcısı ya da tümleci.
Kimi bekleteceğim?
Kimi bakın görüyorsunuz şurada bir işimiz var belirtildi.
Nesnemiz kimi sorusuna cevap verdiği için.
Buraya dikkat!
Nereye sorusu aynı zamanda yer tamlayıcısı yani dolaylı tümleç sorusudur.
Bu iki tamlayıcıyı birbirine karıştırmamak gerekir.
Nasıl bulacağız, nasıl karıştırmayacağız birbirine?
Şimdi iki ayrı cümle görüyorsunuz, ikisi de birbirinin aynısı aslında.
Ayrı yazıldıklarına bakma.
Aşağı indi, aşağıya indi.
Şimdi.
İndi yüklemimiz yine fiil olduğunu belirtelim, Kim indi?
O.
Gizli öznemiz.
Nereye indi?
Aşağı.
Nereye indi?
Aşağıya.
İkisi de aynı şey şu.
Yüklemi falan burada da işaretleyelim yine o gizli özne diyelim.
İkisinde de nereye?
sorusunu sorduk.
Bir tanesinde aşağı dedi, diğerinde aşağıya dedi.
O zaman aşağıya ifadesindeki bir ismin e halini şöyle bir işaretleyelim.
İsmin e halini alan tamlayıcımız bizim neydi hemen hatırlayalım.
Dolaylı tümleçti ya da yer tamamlayıcısı.
Demek ki nereye sorusunu sorduğumuzda ismin e hali karşımıza çıkıyorsa cevap da nedir?
Dolaylı tümleç olarak karşımıza çıkar.
Aşağı şeklinde hiçbir ek almamış.
Görüyorsunuz ki o zaman burası nedir?
Zarf cümlesidir.
Nereye?
sorusunu sorduğumuzda buna dikkat edeceğiz.
Aşağı, yukarı, içeri, dışarı falan.
Bu tarz ifadelere dikkat edelim.
Zaten nereye?
Sorusunda e durum eki varsa cevap da hemen dolaylı tümleç diyebilirsiniz.
Herhangi bir şey yoksa zaten direkt olarak zarf tümlecidir.
2 gün sonra bize gelecek.
Yüklemimiz nedir?
Gelecek.
Fiil midir, isim midir?
Fiildir.
Kim gelecek?
Bize mi?
Değil, kim gelecek?
O.
Demek ki gizli öznemiz var.
Ne zaman gelecek?
İki gün sonra.
Ne zaman?
sorusu neydi?
Zarf tamlayıcısı.
Ya da tümleci.
Gelecek bize kime bize o zaman dolaylı tümleç deriz.
Başarmak için emek vermek gerekir.
Cümlemizin yüklemi nedir?
Gerekir.
Yüklem.
Gerekmek diye bir fiilimiz var.
Ne gerekir?
Emek vermek.
Birinci ne sorumuz özneyi buldurur demiştik zaten.
Niçin gerekir?
Başarmak için.
Nedir?
Zarf tamlayıcısı ya da zarf tümleci diyebiliriz.
Yüklemi zaman, yön, miktar, sebep anlamlarıyla tamamlayan ögedir.
Aslında sözcük türlerinde zarf olarak bildiğiniz ifade, cümlenin ögelerinde zarf tümleci olarak karşımıza çıkar.
Yani bu ne zaman sorusu zaman zarfını bize bulunduruyordu.
Hatırlayalım.
Nereye yer yön zarfı, ne kadar miktar zarfı, nasıl, niçin durum zarfı olarak bizim karşımıza çıkıyordu.
Bunların hepsi de zaten neydi?
Soru zarfı idi.
Fakat bunlar bu sorular bizim için cümlenin ögelerinde zarf cümlesini bulunduran sorulardır.
Nereye sorusuna dikkat edeceğiz.
Biraz sonra onunla ilgili tekrar konuşacağız.
Dolaylı tümleç sorusudur aynı zamanda.
Nasıl birbirine karıştırmayacağız?
Çok basit bir biçimde onun arasındaki farkı çok kolaylıkla anlayabilirsiniz.
Yemeğini hızlıca yemişsin.
Ilk önce yüklem bulunacak.
Yemişsin.
Yüklem nedir?
Yemek fiil.
Yeme eylemini gerçekleştiren kişi kim burada?
Kim yemiş?
Açık ve net belli değil.
O zaman bir gizli öznemiz var.
Yemişsin.
Yani sen gizli özne.
Nasıl yemişsin, nasıl?
Hızlıca.
O zaman burada bir zarf tümlecinden, tamamlayıcısından bahsetmemiz mümkün.
Neyi yemişsin?
Neyi?
Belirtili nesne neyi sorusuna da cevap verdiği için ilk önce yaptığımız şey yüklem, sonra özne, sonra diğer ögeleri buluyoruz.
Sizi biraz bekleyeceğim cümlesini ögelerine bakalım şimdi.
Yüklemimiz nedir?
Bekleteceğim.
Yani fiil.
Yüklemden hemen sonra özne.
Bekletme işlemini eylemini gerçekleştirecek kişi kim?
Sizi mi yoksa bekleteceğimdeki ben mi?
Ben.
Eylemi gerçekleştirecek olan ben kişisi çünkü.
Gizli özne diyoruz.
Ne kadar bekleteceğim?
Biraz.
O zaman burası nedir?
Zarf tamlayıcısı ya da tümleci.
Kimi bekleteceğim?
Kimi bakın görüyorsunuz şurada bir işimiz var belirtildi.
Nesnemiz kimi sorusuna cevap verdiği için.
Buraya dikkat!
Nereye sorusu aynı zamanda yer tamlayıcısı yani dolaylı tümleç sorusudur.
Bu iki tamlayıcıyı birbirine karıştırmamak gerekir.
Nasıl bulacağız, nasıl karıştırmayacağız birbirine?
Şimdi iki ayrı cümle görüyorsunuz, ikisi de birbirinin aynısı aslında.
Ayrı yazıldıklarına bakma.
Aşağı indi, aşağıya indi.
Şimdi.
İndi yüklemimiz yine fiil olduğunu belirtelim, Kim indi?
O.
Gizli öznemiz.
Nereye indi?
Aşağı.
Nereye indi?
Aşağıya.
İkisi de aynı şey şu.
Yüklemi falan burada da işaretleyelim yine o gizli özne diyelim.
İkisinde de nereye?
sorusunu sorduk.
Bir tanesinde aşağı dedi, diğerinde aşağıya dedi.
O zaman aşağıya ifadesindeki bir ismin e halini şöyle bir işaretleyelim.
İsmin e halini alan tamlayıcımız bizim neydi hemen hatırlayalım.
Dolaylı tümleçti ya da yer tamamlayıcısı.
Demek ki nereye sorusunu sorduğumuzda ismin e hali karşımıza çıkıyorsa cevap da nedir?
Dolaylı tümleç olarak karşımıza çıkar.
Aşağı şeklinde hiçbir ek almamış.
Görüyorsunuz ki o zaman burası nedir?
Zarf cümlesidir.
Nereye?
sorusunu sorduğumuzda buna dikkat edeceğiz.
Aşağı, yukarı, içeri, dışarı falan.
Bu tarz ifadelere dikkat edelim.
Zaten nereye?
Sorusunda e durum eki varsa cevap da hemen dolaylı tümleç diyebilirsiniz.
Herhangi bir şey yoksa zaten direkt olarak zarf tümlecidir.
2 gün sonra bize gelecek.
Yüklemimiz nedir?
Gelecek.
Fiil midir, isim midir?
Fiildir.
Kim gelecek?
Bize mi?
Değil, kim gelecek?
O.
Demek ki gizli öznemiz var.
Ne zaman gelecek?
İki gün sonra.
Ne zaman?
sorusu neydi?
Zarf tamlayıcısı.
Ya da tümleci.
Gelecek bize kime bize o zaman dolaylı tümleç deriz.
Başarmak için emek vermek gerekir.
Cümlemizin yüklemi nedir?
Gerekir.
Yüklem.
Gerekmek diye bir fiilimiz var.
Ne gerekir?
Emek vermek.
Birinci ne sorumuz özneyi buldurur demiştik zaten.
Niçin gerekir?
Başarmak için.
Nedir?
Zarf tamlayıcısı ya da zarf tümleci diyebiliriz.
