Dönüşlü Fiil

Evet arkadaşlar bu videomuzda da özne yüklem ilişkisine göre dönüşlü çatılı fiili anlatacağız.
Şimdi arkadaşlar edilgen çatılı ve dönüşlü çatılı fiilin ekleri aynıdır.
İkisinin de l ve n çatı eki vardır.
Ama edilgen çatılı fiilde işi başkasına yaptırma anlamı varken dönüşlü çatılı fiilde kendi kendine yapma anlamı vardır arkadaşlar.
Edilgen çatılı fiilde sözde özne varken dönüşlü çatılı fiilde gerçek özne vardır.
Yani yüklemde belirtilen eylemi hem yapan hem de bu eylemden etkilenen kişi dönüşlü çatılı fiili verir bize arkadaşlar ve yüklemimizde kesinlikle l ya da n eki olmak zorunda.
Neden?
Çünkü sadece gerçek özne olması yetmez.
Etken çatılı fiilin öznesi de gerçek öznedir.
İşte çatılı fiilin öznesi de gerçek öznedir arkadaşlar.
Etken biliyorsunuz ki hiç çatı eki almayan bir çatımdır.
İşteş çatılı fiilde -ş ya da -laş eklerini alan bir çatı ekimdir arkadaşlar.
O yüzden bu kısım bizim için önemli.
Seni orada bulamayınca çok üzüldü diyor.
Bakın üzüldü.
Üzülmekten üzülmek.
Buradaki -l çatı ekimi yakaladım.
Üzülen kim?
O.
Bundan etkilenen kim?
Yine o.
Yani işi yine kendisi yaptı arkadaşlar.
Öznem gerçek özne olduğu için dönüşlü çatılı fiil oldu.
Bak, evlendiği için kurumundan ayrıldı.
Nişan için küçük bir bütçe ayrıldı diyor, ikisinde de ayrıldı kelimesi var arkadaşlar.
Ama ikisi de benim için önemli.
Çünkü bir tanesi sözde özne, bir tanesi gerçek öznedir.
Ayrılan kim?
O.
Bu işten etkilenen kim?
Yine o arkadaşlar.
Ben kendim kurumumdan ayrıldım.
Ayırmaktan ayrılmak, ikisinde de -l çatı eki vardır.
Bu kısımdaki çatım arkadaşlar dönüşlü çatılı fiildir ama nişan için küçük bir bütçe ayrıldı derken yazılışları aynı olmasına rağmen ayrılan kim?
Küçük bir bütçe özne oluyor arkadaşlar.
Özne yüklem ilişkisine göre.
Yani özne bizim için önemli.
Bütçe kendi kendine ayrılır mı?
Ayrılamaz, başkası tarafından ayrılır o zaman arkadaşlar burası edilgen çatılı fiildir.
Burası dönüşlü çatılı fiildir.
Sınavı kazandığına çok sevindim.
Sevmekten sevinmek -l -n çatı ekimden birini aldı.
Sevinen kim?
Ben.
Bundan etkilenen kim?
Yine ben.
O zaman burada da işi biz kendimiz yaptıysak buradaki çatı ekimiz de arkadaşlar dönüşlü çatılı fiil olur.
Ya da bakın şu kısma bakalım, ikisinde de kırıldı yazıyor, ayrıldı örneğindeki gibi.
Şimdi bizim için özne önemli.
Kırmaktan kırılmak çatı ekim var.
Kırmaktan kırılmak çatı ekim var.
Dünkü olay yüzünden sana kırıldı.
Kırılan kim, o işi yapan kim?
Gene o.
O zaman burası dönüşlü çatılı fiildir.
Yere düşünce telefonun ekranı kırıldı.
Kırılan kim ya da ne?
Telefonun ekranı özne arkadaşlar.
Ekran kendi kendine kırılır mı?
Hayır.
Başkası tarafından kırılacağı için ben buradaki fiilime ne dedim, edilgen çatılı fiil dedim.
Şimdi örnek sorumuza bakacak olursak, aşağıdaki cümlelerin hangisinde dönüşlü çatılı fiil vardır demiş.
O zaman benim yüklemimde kesinlikle -l ya da -n ekinden birisinin olması gerekiyor ve kesinlikle sadece -l ya da -n eki yetmez.
Öznemin de gerçek özne olması gerekiyor.
Çünkü edilgenin de eki -l ve -n bu kısma dikkat ediyoruz.
Mehmetçik, Türk ordusunun omurgasını oluşturur.
Oluşturur olmaktan oluşmak.
Oluşturmak -l ya da -n eki var mıdır arkadaşlar?
Yoktur.
O zaman burada özne yüklem ilişkisine göre etken çatılı fiil vardır.
Çünkü çatı eki almamıştır öznesine göre.
Çocuk arabada dakikalarca ağladı.
Ağladı kök, bakın -dı görülen geçmiş zamandaki yine herhangi bir çatı eki almamış.
O zaman ben buna da çatısına göre etken çatılı fiil derim.
Arkadaşlar özne yüklemine göre.
Mutfaktaki çimler akşam üstü biçildi.
Biçmekten biçilmek, buradaki l'yi yakaladım.
Bakalım edilgen mi dönüşlü mü?
Biçilen ne?
Mutfaktaki çimler.
Çimler kendi kendine biçilir mi?
Biçilmez.
Başkası tarafından biçilir.
O zaman -l ya da -n eki almasına rağmen benim burada sözde öznem olduğu için edilgen dedim.
Gereksiz bir konu yüzünden tartıştılar.
Tartmaktan tartışmaktı.
Görülen geçmiş -lar -ler şahıs eki -l ya da -n eki yok arkadaşlar -ış işteş çatılı fiil eki var karşılıklı olma anlamı katan.
O zaman ben buradaki çatıya işteş çatılı fiil derim.
Kuşlar gölün üstüne doğru topluca süzüldü.
Süzmekten süzülmek, -l ekimi gördüm.
Süzülen kim arkadaşlar?
Kuşlar özne.
İşi yapan kişi kim?
Yine kuşlar.
O zaman burada gerçek özne olduğu için biz buraya ne dedik?
Arkadaşlar Edirne'ye dönüşlü çatılı fiil vardır dedik.