Baskın fenotipli bir özelliğin genotipinin homozigot mu yoksa heterozigot mu olduğunu belirlemek için aynı özelliğin homozigot çekimi ile çaprazlanmasına kontrol çaprazlaması denir. Hatta buna test çaprazlaması adı da verilir. Evet biliyorum şu an bu bilgi biraz havada kaldı.
Şimdi daha iyi oturması için bir örnek çözelim.
Bezelyelerde sarı tohumlu olma özelliği baskın yeşil tohumlu olma özelliği çekiniktir.
O zaman sarı tohum rengi alelini büyük S ile yeşil tohum rengi alelini de küçük s ile gösteriyorum. Sarı tohumlu bir bezelyeyi düşünelim.
Bu sarı tohumlu bezelyenin genotipi çok büyük S büyük S de olabilir, büyük S küçük s de olabilir.
Yani homozigot veya heterozigot olabilir.
İşte bu sarı tohumlu bezelyenin genotipini belirlemek için yeşil tohumlu bir bezelye ile çaprazlama yapılır.
Çaprazlama sonucunda eğer yeşil tohumlu bezelyeler oluşursa sarı tohumlu bezelyenin heterozigot genotipte olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü şimdi hemen burada çaprazlamasını yapalım. Bakın burada yeşil bezelyeler oluşur.
Çok defa yapılan çaprazlamalar sonucunda hep sarı tohumlu bezelyelerin oluşması da muhtemelen buradaki sarı tohumlu bezelyenin homozigot olduğunu gösterir. Bunu da hemen çaprazlıyorum.
Evet gördüğünüz gibi hiç yeşil bezelye oluşmadı.
Sanırım şimdi kontrol çaprazlaması daha iyi anlaşılmıştır.
Bu videoda bir de pleiotropi'den bahsedelim.
Bir genin birden fazla fenotipik etkiye sahip olmasına pleiotropi denir.
Örneğin siyam kedilerin de bacakların koyu renkle gövdenin ise açık renkli olmasına neden olan bir alel bulunuyor.
Ancak bu alel aynı zamanda siyam kedilerinin gözlerinin şaşı olmasına da neden olur.
İnsanda orak hücreli anemi hastalığına yol açan alel heterozigot durumda bulunduğu bireylerin sıtmaya karşı dirençli olmasını sağlar yine insanda kistik fibrozis hastalığının sebep olan gen resesif alelle aktarılır.
Bu özellik bakımından homozigot olan bireylerde hücrelerden aşırı mukus salgılanır ve birçok organda birikir.
Biriken mukus kronik bronşit ve bakteri kökenli hastalıklara yol açarak pleiotropik etki göstermiş olur.
Şimdi daha iyi oturması için bir örnek çözelim.
Bezelyelerde sarı tohumlu olma özelliği baskın yeşil tohumlu olma özelliği çekiniktir.
O zaman sarı tohum rengi alelini büyük S ile yeşil tohum rengi alelini de küçük s ile gösteriyorum. Sarı tohumlu bir bezelyeyi düşünelim.
Bu sarı tohumlu bezelyenin genotipi çok büyük S büyük S de olabilir, büyük S küçük s de olabilir.
Yani homozigot veya heterozigot olabilir.
İşte bu sarı tohumlu bezelyenin genotipini belirlemek için yeşil tohumlu bir bezelye ile çaprazlama yapılır.
Çaprazlama sonucunda eğer yeşil tohumlu bezelyeler oluşursa sarı tohumlu bezelyenin heterozigot genotipte olduğunu söyleyebiliriz. Çünkü şimdi hemen burada çaprazlamasını yapalım. Bakın burada yeşil bezelyeler oluşur.
Çok defa yapılan çaprazlamalar sonucunda hep sarı tohumlu bezelyelerin oluşması da muhtemelen buradaki sarı tohumlu bezelyenin homozigot olduğunu gösterir. Bunu da hemen çaprazlıyorum.
Evet gördüğünüz gibi hiç yeşil bezelye oluşmadı.
Sanırım şimdi kontrol çaprazlaması daha iyi anlaşılmıştır.
Bu videoda bir de pleiotropi'den bahsedelim.
Bir genin birden fazla fenotipik etkiye sahip olmasına pleiotropi denir.
Örneğin siyam kedilerin de bacakların koyu renkle gövdenin ise açık renkli olmasına neden olan bir alel bulunuyor.
Ancak bu alel aynı zamanda siyam kedilerinin gözlerinin şaşı olmasına da neden olur.
İnsanda orak hücreli anemi hastalığına yol açan alel heterozigot durumda bulunduğu bireylerin sıtmaya karşı dirençli olmasını sağlar yine insanda kistik fibrozis hastalığının sebep olan gen resesif alelle aktarılır.
Bu özellik bakımından homozigot olan bireylerde hücrelerden aşırı mukus salgılanır ve birçok organda birikir.
Biriken mukus kronik bronşit ve bakteri kökenli hastalıklara yol açarak pleiotropik etki göstermiş olur.
