Rekabet

Yaşam alanını ortak kullanan canlılar besin bulma,  barınma ortamı oluşturma, ışıktan faydalanma,   metabolik atıklardan etkilenmeme gibi birçok  faktör bakımından birbiriyle yarış halindedir.   Aynı ortamı paylaşan farklı türler o ortama  farklı etkiler bırakır ve o ortamdan farklı   etkilenir.
Türler kendi bireyleri arasında tür  içi rekabet, farklı türlerle ise türler arası   rekabet veya av-avcı ilişkisi geliştirebilir.
Tür  içi rekabet eş seçimi, yaşlı ve genç bireylerin   arasındaki hiyerarşik yapı, türün birey sayısının  artmasından kaynaklanan besin ve barınak bulma gibi   nedenlerle gelişebilir.
Örneğin tür içi rekabete  engel olmak için bitkiler tarlaya belirli bir   mesafe bırakılarak ekilir.
Tür içi rekabet  popülasyon yoğunluğunu etkiler.
Hatırlarsanız aynı   tür canlıların oluşturduğu topluluğa popülasyon  adını vermiştik.
Rekabet sonucu popülasyondaki   birey başına düşen kaynak alımı, hastalıklara ve  avcılara karşı dayanıklılık, büyüme ve gelişme   oranları azalır.
Tür içi genetik çeşitlilik  bireylerin rekabet ortamında güçlü veya zayıf   olarak yarışmasına ve farklılıkların oluşmasına  neden olur.
Örneğin uzun boylu mısırlar aynı türün   kısa boylu olanlarını gölgede bırakarak onları  baskılar.
Türler arası rekabet farklı türlere ait   bireylerin genellikle aynı su, mineral maddeler  ve diğer besin kaynakları, alan paylaşımı, ışık   gibi sebeplerle rekabet etmesidir.
Rekabet  sonucu bazı bireyler komüniteyi terk ederek başka   yerleşim alanına göç edebilir.
Buna rekabette  elenme denir.
Bazen rekabet nedeniyle rekabet eden   türlerin kaynakları kullanım biçimi değişebilir.  Bunu anlamak için öncelikle ekolojik niş kavramını   iyi bilmemiz gerekiyor.
Ekolojik niş canlının  büyümesi, üremesi ve yaşamını sürdürebilmesi   için kurduğu ilişkiler ve ekolojik işlevdir.  Canlının çevresindeki biyotik ve abiyotik   kaynakları nasıl kullanıp ekosisteme nasıl uyum  sağladığını belirtmek için ekolojik niş kavramı   kullanılır.
Genellikle nişleri aynı olan iki tür  bir komünitede bulunmaz ancak ekolojik nişlerinde   zaman içinde değişiklikler ortaya çıkarsa aynı  komünite içinde yer alabilir.
Aynı kaynakları   kullanan iki türden birinin kaynak kullanım  biçimini değiştirmesine kaynak paylaşımı denir.   Buna bir örnek verelim.
Aynı habitatta aynı besin  kaynaklarını kullanan iki fare türü olan Kahire   dikenli faresi ve altın dikenli fare Ortadoğu'da  ve Afrika'da kayalık alanlarda yaşar.
Birlikte   yaşadıkları dönemde Kahire dikenli faresi gece  aktifken altın dikenli fare gün boyu aktiftir.   Aslında altın dikenli fare de gece aktif olacakken  diğer fare türüyle aynı ortamda yaşayabilmek   için biyolojik saatini değiştirmiştir.
Kaynak  paylaşımı türlerin bir arada yaşamasına izin   verse de ekolojik nişin değişmesi canlılarda  davranış ve morfolojik değişimlere yol açar.   Morfoloji dış görünüşü ifade eden bir terimdir.  İşte bu gerçekleşen değişimlere karakter kayması   adı verilir .Buna da bir örnek verelim.
Galapagos  Takım Adaları'ndaki ispinoz kuşları kaktüs   nektarları ile beslenir.
Kaktüs çiçeklerinin tek  tozlaştırıcısı ispinoz kuşlarıdır.
Bazı adalarda   ispinoz kuşları kaktüs nektarı için marangoz  arısıyla rekabet halindedir.
İspinoz kuşları   rekabette olmadıkları adalarda daha küçük kanat  açıklığına sahipken rekabette oldukları adalarda   daha büyük kanat açıklığına sahiptir.
İspinozların  arılarla girdiği besin rekabeti morfolojilerinin   değişmesine yol açmıştır.
Şimdi yapılan bir  deneyi konuşalım.
1934'te Rus ekolog Gause   Paramecium Caudatum ve Paramecium Aurelia ile  laboratuvarda çalışmalar yapmıştır.
Gause iki   paramesyum türünü ayrı ayrı yetiştirdiğinde  her iki popülasyon da hızla büyümüştür.
Bunu   grafik üzerinde de rahatlıkla görüyoruz.
Gause iki  türü birlikte yetiştirdiğinde Paramecium Caudatum   kültürden yok olmuştur.
Paramecium Aurelia'nın  besin elde etmede üstünlük sağladığını anlamıştır.   Aynı sınırlayıcı kaynaklar için rekabet eden  iki türün aynı yerde sürekli olarak bir arada   bulunması zordur.
Bu durum rekabette elenmeye  bir örnektir.
Bu olaya dışlanma da denir.