Merhaba arkadaşlar bu dersimizde oksit ve hidroksit bileşiklerinin asitliğine bazlığını ve hidrojenli bileşiklerinin asitliğini bazlığını inceleyeceğiz.
Oksit ve hidroksit bileşiklerinden başlayalım.
Oksit bileşikleri yapılarında oksijen içerler ve bu oksijen -2 değerliklidir. Metallerin ve ametallerin oksit bileşikleri ile karşılaşıyoruz.
Hidroksit bileşikleri ise yapılarında OH içerirler yine metallerin OH'lı bileşikleri ve ametallerin OH'lı bileşikleri karşımıza gelebilir.
Şimdi oksit ve hidroksitlerin asit bazlığını anlamak için ilk önce oksitlerden hangileri asidik hangileri bazik bunu bilmemiz lazım arkadaşlarım.
Metal oksitlere bakıyorum, şimdi metallerin oksijenli bileşiğidir, bunlara bir örnek verecek olursak: sodyum oksit, potasyum oksit, kalsiyum oksiti örnek verebilirim. Bunların suya attığımız zaman suda bunlar baz oluştururlar.
O yüzden metal oksitler bazik oksit olarak da geçer.
Ne anladım buradan?
Demek ki metal oksit denildiğinde ben bunun bazik özellik gösterdiğini anlayacağım.
Ametal oksitlere geldiğimiz zaman burada iki tane durum söz konusu, örneklerimi yazayım oradan bir çıkarım yapalım. Aynı elementleri kullanarak farklı bileşikler yazıyorum.
Şimdi bir kısım, nötr özellik gösterirken yani nötr derken ne asitlerle ne de bazlarda ne de suyla reaksiyona giriyor sadece yanma tepkimesi verir nötrler. Diğerleri ise asit özellikte.
Şimdi aradaki fark ne?
Fark gördüğünüz gibi oksijen sayısı. Ametalin sayısı oksijen sayısına eşitse ya da oksijenin yanındaki ametalin sayısı daha büyükse, yani oksijence fakirse elimizdeki oksit, ametal oksit nötr özelliktedir.
Ama tam tersi oksijen sayısı daha fazlaysa oksijence daha zenginse, bu sefer elimizdeki oksit asit özellik gösterir arkadaşlar.
Yani aynı asitlerin özelliklerini, asitlerin tepkimeleri gösterir.
Peki şimdi bir öğrendiklerimizi özetleyelim.
Metal oksitlerin sulu çözeltisi bazik özellik gösterir.
Metal hidroksitlerin sulu çözeltisi, o da bazik özellik gösterir.
Ametal oksitlerin sulu çözeltisi, şimdi ametal oksitlerin sulu çözeltisi nötr de olabileceğini söyledim.
Yani hep asidik özellikte olmuyor ama biz burada oksitlerin asitliği dediğimiz zaman sizin de aklınıza asit oksit gelecek.
Yine ametal hidroksitin sulu çözeltisi, burada da yine aynı şekilde asidik olanları inceliyoruz sadece.
Şimdi arkadaşlar bu konuyu normalde anlatırken elektronegatiflik üzerinden anlatıyoruz ama oradan gittiğimizde öğrencinin kafası çok karışıyor.
Ben daha kestirme bir yoldan gitmeyi tercih ediyorum.
Metalik aktiflik ve ametalik aktifliğe bağlayacağım.
Şimdi dikkat. Metalik aktiflik ile oksit hidroksitlerin bazlığı doğru orantılıdır.
Şimdi ben metal oksitlerin bazik olduğunu öğrendim zaten.
Bana bazlık sorduğu zaman direkten metalik aktifliğe bakarım.
Ametalik aktiflik ile de oksit hidroksitin asitliği doğru orantılıdır.
Bakın olayı ne kadar kolay bir şekilde çözdük.
Şimdi çapa nasıl bağlayacağım hemen bakalım.
Her iki durumda da çapın azaldığı tarafı seçtim.
Yukarıya doğru ve 8A'ya doğru çap azalır.
Şimdi ben burada neye bakıyorum?
Ametalik aktifliğe.
O zaman elektron almak kolaylaşır. Çap azaldı elektron almak kolaylaştı.
Elektron almak kolaylaşırsa ametalik aktiflik ne yapar arkadaşlar?
Artar.
Bu sefer oksitlerin asitliğine geliyorum, ben ne dedim ametalik aktiflikle oksitlerin asitliği hidroksitin asitliği doğru orantılı demiştim.
Gördüğünüz gibi onlar da aynı şekilde arttı.
Peki geçiyorum yan tarafa. Çap azaldı, elektron vermek zorlaşır.
Elektronu ne zaman kolay veriyorduk?
Çapı büyük olduğu zaman.
O zaman elektron vermek zorlaşırsa metalik aktiflik ne oldu?
Azaldı arkadaşlar.
Bu azalınca oksitlerin bazlığı ve ya hidroksitlerin bazlığı ne olur?
Bu da aynı şekilde azalır.
Gördüğünüz gibi aktiflikten gidersek olayı daha rahat, daha kolay bir şekilde çözebilirsiniz.
Şimdi hidrojenli bileşiklerin asitliğine geçelim.
Hidrojenli bileşiklerin asitliğinde, burada karşımıza periyotta 8A'ya doğru giderken soruları geliyor. Şimdi 7A grubunda olay şu, Flor'un çapı küçük, hidrojenle bileşik yaptı.
Çap küçük olduğu için hidrojene kendini çok çekiyor.
Klor'un çapı biraz daha büyük, Brom'un daha büyük, İyot'un çapı daha da büyük.
Hangisi daha kolay hidrojeni bırakır, sulu ortama verir?
Tabii ki bu, buradan hidrojen kolay kopar.
Kolay koptuğu için arkadaşlar daha asidiktir diyoruz yani HF zayıf asit olarak geçer HI ise kuvvetli asit olarak geçer yani aşağıya doğru indikçe diyorum asitlik artar.
Karşınıza 7A'nın hidrojenli bileşikleri çıkacaktır zaten, orada da mantığımız bu.
Şimdi aynı periyotta 8A'ya doğru gidiyorum.
Buradaki açıklama şu şekilde, hidrojenli bileşiklerine bakıyoruz.
Karbonun hidrojenli bileşiği CH4, sulu ortama attım çözülmez zaten, çözülmediği için ya da çok az çözünür, nötr.
Azotun hidrojenli bileşiği NH3, sulu ortama attım, bazik.
Hidrojenli bileşiği su, nötr.
Hidrojenle bileşiği HF, asidik. Şimdi buradan aklınızda böyle tutabilirsiniz, nötrden başladım baziğe doğru gittim, nötr oldu asit oldu.
Diyorum o zaman periyodik cetvelde bu tarafa doğru gittikçe hidrojenli bileşiklerinin asitliği artar diyorum.
Genelde aşağı doğru inerken ve 8A'ya doğru giderken özellikler hep böyle ters oluyordu ama burada lütfen dikkat edin.
Asitlik artar dedik aşağı doğru, hidrojenli bileşiklerin asitliği arttı.
8A'ya doğru da hidrojenli bileşiklerin asitliği arttı.
Evet bu şekilde bu dersimizde sonlandırıyoruz arkadaşlar.
Umarım anladığınız bir ders olmuştur, anlatabildiğim bir ders olmuştur. Diğer dersimizde görüşmek üzere hoşça kalın.
Oksit ve hidroksit bileşiklerinden başlayalım.
Oksit bileşikleri yapılarında oksijen içerler ve bu oksijen -2 değerliklidir. Metallerin ve ametallerin oksit bileşikleri ile karşılaşıyoruz.
Hidroksit bileşikleri ise yapılarında OH içerirler yine metallerin OH'lı bileşikleri ve ametallerin OH'lı bileşikleri karşımıza gelebilir.
Şimdi oksit ve hidroksitlerin asit bazlığını anlamak için ilk önce oksitlerden hangileri asidik hangileri bazik bunu bilmemiz lazım arkadaşlarım.
Metal oksitlere bakıyorum, şimdi metallerin oksijenli bileşiğidir, bunlara bir örnek verecek olursak: sodyum oksit, potasyum oksit, kalsiyum oksiti örnek verebilirim. Bunların suya attığımız zaman suda bunlar baz oluştururlar.
O yüzden metal oksitler bazik oksit olarak da geçer.
Ne anladım buradan?
Demek ki metal oksit denildiğinde ben bunun bazik özellik gösterdiğini anlayacağım.
Ametal oksitlere geldiğimiz zaman burada iki tane durum söz konusu, örneklerimi yazayım oradan bir çıkarım yapalım. Aynı elementleri kullanarak farklı bileşikler yazıyorum.
Şimdi bir kısım, nötr özellik gösterirken yani nötr derken ne asitlerle ne de bazlarda ne de suyla reaksiyona giriyor sadece yanma tepkimesi verir nötrler. Diğerleri ise asit özellikte.
Şimdi aradaki fark ne?
Fark gördüğünüz gibi oksijen sayısı. Ametalin sayısı oksijen sayısına eşitse ya da oksijenin yanındaki ametalin sayısı daha büyükse, yani oksijence fakirse elimizdeki oksit, ametal oksit nötr özelliktedir.
Ama tam tersi oksijen sayısı daha fazlaysa oksijence daha zenginse, bu sefer elimizdeki oksit asit özellik gösterir arkadaşlar.
Yani aynı asitlerin özelliklerini, asitlerin tepkimeleri gösterir.
Peki şimdi bir öğrendiklerimizi özetleyelim.
Metal oksitlerin sulu çözeltisi bazik özellik gösterir.
Metal hidroksitlerin sulu çözeltisi, o da bazik özellik gösterir.
Ametal oksitlerin sulu çözeltisi, şimdi ametal oksitlerin sulu çözeltisi nötr de olabileceğini söyledim.
Yani hep asidik özellikte olmuyor ama biz burada oksitlerin asitliği dediğimiz zaman sizin de aklınıza asit oksit gelecek.
Yine ametal hidroksitin sulu çözeltisi, burada da yine aynı şekilde asidik olanları inceliyoruz sadece.
Şimdi arkadaşlar bu konuyu normalde anlatırken elektronegatiflik üzerinden anlatıyoruz ama oradan gittiğimizde öğrencinin kafası çok karışıyor.
Ben daha kestirme bir yoldan gitmeyi tercih ediyorum.
Metalik aktiflik ve ametalik aktifliğe bağlayacağım.
Şimdi dikkat. Metalik aktiflik ile oksit hidroksitlerin bazlığı doğru orantılıdır.
Şimdi ben metal oksitlerin bazik olduğunu öğrendim zaten.
Bana bazlık sorduğu zaman direkten metalik aktifliğe bakarım.
Ametalik aktiflik ile de oksit hidroksitin asitliği doğru orantılıdır.
Bakın olayı ne kadar kolay bir şekilde çözdük.
Şimdi çapa nasıl bağlayacağım hemen bakalım.
Her iki durumda da çapın azaldığı tarafı seçtim.
Yukarıya doğru ve 8A'ya doğru çap azalır.
Şimdi ben burada neye bakıyorum?
Ametalik aktifliğe.
O zaman elektron almak kolaylaşır. Çap azaldı elektron almak kolaylaştı.
Elektron almak kolaylaşırsa ametalik aktiflik ne yapar arkadaşlar?
Artar.
Bu sefer oksitlerin asitliğine geliyorum, ben ne dedim ametalik aktiflikle oksitlerin asitliği hidroksitin asitliği doğru orantılı demiştim.
Gördüğünüz gibi onlar da aynı şekilde arttı.
Peki geçiyorum yan tarafa. Çap azaldı, elektron vermek zorlaşır.
Elektronu ne zaman kolay veriyorduk?
Çapı büyük olduğu zaman.
O zaman elektron vermek zorlaşırsa metalik aktiflik ne oldu?
Azaldı arkadaşlar.
Bu azalınca oksitlerin bazlığı ve ya hidroksitlerin bazlığı ne olur?
Bu da aynı şekilde azalır.
Gördüğünüz gibi aktiflikten gidersek olayı daha rahat, daha kolay bir şekilde çözebilirsiniz.
Şimdi hidrojenli bileşiklerin asitliğine geçelim.
Hidrojenli bileşiklerin asitliğinde, burada karşımıza periyotta 8A'ya doğru giderken soruları geliyor. Şimdi 7A grubunda olay şu, Flor'un çapı küçük, hidrojenle bileşik yaptı.
Çap küçük olduğu için hidrojene kendini çok çekiyor.
Klor'un çapı biraz daha büyük, Brom'un daha büyük, İyot'un çapı daha da büyük.
Hangisi daha kolay hidrojeni bırakır, sulu ortama verir?
Tabii ki bu, buradan hidrojen kolay kopar.
Kolay koptuğu için arkadaşlar daha asidiktir diyoruz yani HF zayıf asit olarak geçer HI ise kuvvetli asit olarak geçer yani aşağıya doğru indikçe diyorum asitlik artar.
Karşınıza 7A'nın hidrojenli bileşikleri çıkacaktır zaten, orada da mantığımız bu.
Şimdi aynı periyotta 8A'ya doğru gidiyorum.
Buradaki açıklama şu şekilde, hidrojenli bileşiklerine bakıyoruz.
Karbonun hidrojenli bileşiği CH4, sulu ortama attım çözülmez zaten, çözülmediği için ya da çok az çözünür, nötr.
Azotun hidrojenli bileşiği NH3, sulu ortama attım, bazik.
Hidrojenli bileşiği su, nötr.
Hidrojenle bileşiği HF, asidik. Şimdi buradan aklınızda böyle tutabilirsiniz, nötrden başladım baziğe doğru gittim, nötr oldu asit oldu.
Diyorum o zaman periyodik cetvelde bu tarafa doğru gittikçe hidrojenli bileşiklerinin asitliği artar diyorum.
Genelde aşağı doğru inerken ve 8A'ya doğru giderken özellikler hep böyle ters oluyordu ama burada lütfen dikkat edin.
Asitlik artar dedik aşağı doğru, hidrojenli bileşiklerin asitliği arttı.
8A'ya doğru da hidrojenli bileşiklerin asitliği arttı.
Evet bu şekilde bu dersimizde sonlandırıyoruz arkadaşlar.
Umarım anladığınız bir ders olmuştur, anlatabildiğim bir ders olmuştur. Diğer dersimizde görüşmek üzere hoşça kalın.
