Gölge oluşumu.
Bir önceki dersimizde gölgenin nasıl oluştuğunu ışığın nasıl yayıldığından bahsetmiştik.
Şimdi noktasal ışık kaynağı ile gölge oluşturalım.
A seçeneğinde görmüş olduğunuz gibi noktasal bir ışık kaynağımız var.
Saydam olmayan ışığı geçirmeyen bir cismimiz var ve perde var bakalım gölgeyi nasıl elde edeceğiz.
K ışık kaynağından çıkan ışınları doğrusal bir şekilde çizerek saydam olmayan cismimizin kenarlarından perde üzerine düşürdüğümüz anda görmüş olduğunuz gibi şu bölge saydam olmayan cisim yüzünden ışık geçirmeyen bölge oldu ve biz bu bölgeye nasıl nitelendireceğiz?
Tam gölge olarak nitelendireceğiz.
Tam gölgenin mantığı neydi?
Yine bir önceki dersimizde söylemiştik, ışık almayan bölgeye tam gölge diyoruz.
Tam gölgenin, buradaki tam gölgenin boyutlarından bahsedecek olursak ışık kaynağının saydam olmayan cismin uzaklığına d kadar diye ifade etsek.
Yine saydam olmayan cisimle perde arasındaki mesafeye d kadar desek ve burada görmüş olduğunuz saydam olmayan cismimizin yarıçapına r kadar olduğunu söylesek. O halde tam bölgemizin yarıçapı hakkında konuşmak istediğimizde şuradaki benzerliği sanırım kurabiliriz.
Işık kaynağının cisme olan uzaklığı d kadar perdeye olan uzaklığı 2 d kadar. Yani bire iki oranı var.
O halde şuradaki tam gölgenin yarıçapı ne kadar olur?
2r kadar olur. O halde tam gölgenin alanını, burada cismimizin alanına A kadar demiş olursak tam gölgenin alanı yarıçapı iki katına çıktığı için alan dört katına çıkacak pi.r2'den.O halde 4A'lık bir alan olur. O halde tam gölgenin alanını belirleyen şey ışık kaynağının saydam olmayan cisme uzaklığı ve perdeye olan uzaklıkları tam gölgenin alanını belirler deriz.
Peki iki noktasal ışık kaynağı kullanacak olursak nasıl görüntü elde ederiz, nasıl daha doğrusu gölge elde ederiz onu inceleyelim.
Yine ışık doğrusal yayılıyor dedik.
K2 ışık kaynağından çıkan ışınları öncelikle gösterecek olursak şurada tam bir gölge elde edecektik fakat arkadaki ışık kaynağımızdan şöyle tam gölge elde edecektik.
Şöyle büyükçe gösteriyorum tam bir gölge elde edecekken arkadaki ışık kaynağımız buna izin vermedi.
Daha küçük açıyla cisme daha küçük açıyla geldiği için görmüş olduğunuz gibi hiç ışık almayan bölgeyi kendisi belirlemiş oldu.
Şurada daha küçük bir alan oluştu ve burası hiçbir şekilde ışık almıyor gördüğünüz gibi.
O yüzden şu turkuaz rengi ile çizdiğim alan artık bizim için şöyle tam gölgeyi TG harfi ile ifade edecek olursak burası tam gölge alanımız oldu fakat görmüş olduğunuz gibi K1 ışık kaynağından çıkan ışınlar şu görmüş olduğunuz fazlalık kalan alana ışık düşmesine sebep oluyor.
O yüzden ok ile çizdiğim bölgeyi, tekrardan beyaz kalemimi alıyorum, şuraya nokta nokta yapıyorum şu görmüş olduğunuz bölge arkadaki ışık kaynağını kısmen ışık aldığı için, bir önceki dersimizi hatırlayalım, kısmen ışık alan gölge ne oluyordu?
Yarı gölge alanı oluyordu.
Yarı gölge ile burada şöyle YG harfi ile ifade edelim.
Devam edecek olursak burada bazı durumları inceleyelim sol tarafı gösteren ok yönüne 1 yönü dersek, sağ tarafı gösteren ok yönüne de 2 yönü dersek K1 ışık kaynağımız için konuşacak olursak K1 ışık kaynağını 1 yönünde hareket ettirdiğimizi düşünelim.
Bir yönünde hareket ettirirsem, ışık kaynağını cisimden uzaklaştırmış olacağım. Yani mavi ışıkla şu turkuaz renkli ışık daha küçük bir alana düşmek zorunda kalacak.
Çünkü cisimden uzaklaştıkça daha küçük açıyla cismi karşılayacak.
O yüzden tam gölgenin alanı için ne deriz?
Azalır.
O halde içerideki tam gölge küçülürse yarı gölgenin alanı ne olur?
Artar. İki yönünde hareket ettirirsek bu sefer K2 ışık kaynağına gelene kadar konuşuyoruz tabii ki.
K1 ışık kaynağını iki yönünde hareket ettirirken K2'ye gelene kadar açısı cisme gelen açı büyüdüğü için tam gölgenin alanı artacak, yarı gölgenin alanı ne olmuş olacak?
Azalacak. Peki K2 ışık kaynağı için konuşursak aynı durumu. K2 ışık kaynağını cisimden uzaklaştırırsak şu görmüş olduğunuz beyaz alan ne olacak?
Tabii ki açısı küçüldüğü için küçülmeye başlayacak. O halde yarı gölgenin alanı azalır.
Peki tam gölgenin alanından konuşacak olursak K1 ışık kaynağında herhangi bir değişim söz konusu mu?
O halde tam gölgeyi arkadaki belirlediği için tam gölgenin alanı değişmeyecek.
K2 ışık kaynağımızı 2 yönünde hareket ettirirsek, yani örneğin göstermek açısından çiziyorum K2 ışık kaynağını şu noktaya yaklaştırdığınızı düşünürseniz tam gölgenin alın ne olur gördüğünüz gibi daha doğrusu yarı gölgenin alanı ne olur, beyaz çizgi ile çizdiğim?
Tabii ki artmış olur.
O halde yarı gölgenin alanı artar fakat tam gölgenin alanı yine ne yapmaz?
Değişmez. Çünkü tam gölgeyi belirleyen arkadaki ışık kaynağı olmuş oldu.
Devam edelim şurada saydam olmayan cismimiz var.
Cismi bir yönünde hareket ettirecek olursak, yani ışık kaynaklarına yaklaşacak olursa her iki açı da yani ışığı şurada görmüş olduğunuz geniş açıların her ikisi de artacağı için tam gölgenin alanı ve yarı gölgenin alanı ne olur?
Artar.
2 yönde çekersek tabi uzaklaştığı için bu sefer tam gölge ve yarı gölge alanımız azalır. Peki perdemiz için konuşacak olursak perdeyi hareket ettirecek olursak perdeyi 1 yönünde çektiğimizde görmeniz açısından çiziyorum.
Yani perdeyi şu noktaya getirdiğinizi düşünün.
Tam gölgenin alanını daha da küçültmüş olduk.
Yarı gölgenin alanını daha küçültmüş olduk.
O yüzden perdemizi bir yönünde hareket ettirdiğimizde tam gölge alanı ve yarı gölge alanı ne olurmuş?
Azalırmış.
2 yönünde hareket ettirecek olursak uzaklaştığımız için görmüş olduğunuz gibi ışınlar daha fazla yol aldığında gölge alanı artmış oldu.
O halde tam gölge alanı artar, yarı gölge alanı da onunla beraber artmış olur.
Bir önceki dersimizde gölgenin nasıl oluştuğunu ışığın nasıl yayıldığından bahsetmiştik.
Şimdi noktasal ışık kaynağı ile gölge oluşturalım.
A seçeneğinde görmüş olduğunuz gibi noktasal bir ışık kaynağımız var.
Saydam olmayan ışığı geçirmeyen bir cismimiz var ve perde var bakalım gölgeyi nasıl elde edeceğiz.
K ışık kaynağından çıkan ışınları doğrusal bir şekilde çizerek saydam olmayan cismimizin kenarlarından perde üzerine düşürdüğümüz anda görmüş olduğunuz gibi şu bölge saydam olmayan cisim yüzünden ışık geçirmeyen bölge oldu ve biz bu bölgeye nasıl nitelendireceğiz?
Tam gölge olarak nitelendireceğiz.
Tam gölgenin mantığı neydi?
Yine bir önceki dersimizde söylemiştik, ışık almayan bölgeye tam gölge diyoruz.
Tam gölgenin, buradaki tam gölgenin boyutlarından bahsedecek olursak ışık kaynağının saydam olmayan cismin uzaklığına d kadar diye ifade etsek.
Yine saydam olmayan cisimle perde arasındaki mesafeye d kadar desek ve burada görmüş olduğunuz saydam olmayan cismimizin yarıçapına r kadar olduğunu söylesek. O halde tam bölgemizin yarıçapı hakkında konuşmak istediğimizde şuradaki benzerliği sanırım kurabiliriz.
Işık kaynağının cisme olan uzaklığı d kadar perdeye olan uzaklığı 2 d kadar. Yani bire iki oranı var.
O halde şuradaki tam gölgenin yarıçapı ne kadar olur?
2r kadar olur. O halde tam gölgenin alanını, burada cismimizin alanına A kadar demiş olursak tam gölgenin alanı yarıçapı iki katına çıktığı için alan dört katına çıkacak pi.r2'den.O halde 4A'lık bir alan olur. O halde tam gölgenin alanını belirleyen şey ışık kaynağının saydam olmayan cisme uzaklığı ve perdeye olan uzaklıkları tam gölgenin alanını belirler deriz.
Peki iki noktasal ışık kaynağı kullanacak olursak nasıl görüntü elde ederiz, nasıl daha doğrusu gölge elde ederiz onu inceleyelim.
Yine ışık doğrusal yayılıyor dedik.
K2 ışık kaynağından çıkan ışınları öncelikle gösterecek olursak şurada tam bir gölge elde edecektik fakat arkadaki ışık kaynağımızdan şöyle tam gölge elde edecektik.
Şöyle büyükçe gösteriyorum tam bir gölge elde edecekken arkadaki ışık kaynağımız buna izin vermedi.
Daha küçük açıyla cisme daha küçük açıyla geldiği için görmüş olduğunuz gibi hiç ışık almayan bölgeyi kendisi belirlemiş oldu.
Şurada daha küçük bir alan oluştu ve burası hiçbir şekilde ışık almıyor gördüğünüz gibi.
O yüzden şu turkuaz rengi ile çizdiğim alan artık bizim için şöyle tam gölgeyi TG harfi ile ifade edecek olursak burası tam gölge alanımız oldu fakat görmüş olduğunuz gibi K1 ışık kaynağından çıkan ışınlar şu görmüş olduğunuz fazlalık kalan alana ışık düşmesine sebep oluyor.
O yüzden ok ile çizdiğim bölgeyi, tekrardan beyaz kalemimi alıyorum, şuraya nokta nokta yapıyorum şu görmüş olduğunuz bölge arkadaki ışık kaynağını kısmen ışık aldığı için, bir önceki dersimizi hatırlayalım, kısmen ışık alan gölge ne oluyordu?
Yarı gölge alanı oluyordu.
Yarı gölge ile burada şöyle YG harfi ile ifade edelim.
Devam edecek olursak burada bazı durumları inceleyelim sol tarafı gösteren ok yönüne 1 yönü dersek, sağ tarafı gösteren ok yönüne de 2 yönü dersek K1 ışık kaynağımız için konuşacak olursak K1 ışık kaynağını 1 yönünde hareket ettirdiğimizi düşünelim.
Bir yönünde hareket ettirirsem, ışık kaynağını cisimden uzaklaştırmış olacağım. Yani mavi ışıkla şu turkuaz renkli ışık daha küçük bir alana düşmek zorunda kalacak.
Çünkü cisimden uzaklaştıkça daha küçük açıyla cismi karşılayacak.
O yüzden tam gölgenin alanı için ne deriz?
Azalır.
O halde içerideki tam gölge küçülürse yarı gölgenin alanı ne olur?
Artar. İki yönünde hareket ettirirsek bu sefer K2 ışık kaynağına gelene kadar konuşuyoruz tabii ki.
K1 ışık kaynağını iki yönünde hareket ettirirken K2'ye gelene kadar açısı cisme gelen açı büyüdüğü için tam gölgenin alanı artacak, yarı gölgenin alanı ne olmuş olacak?
Azalacak. Peki K2 ışık kaynağı için konuşursak aynı durumu. K2 ışık kaynağını cisimden uzaklaştırırsak şu görmüş olduğunuz beyaz alan ne olacak?
Tabii ki açısı küçüldüğü için küçülmeye başlayacak. O halde yarı gölgenin alanı azalır.
Peki tam gölgenin alanından konuşacak olursak K1 ışık kaynağında herhangi bir değişim söz konusu mu?
O halde tam gölgeyi arkadaki belirlediği için tam gölgenin alanı değişmeyecek.
K2 ışık kaynağımızı 2 yönünde hareket ettirirsek, yani örneğin göstermek açısından çiziyorum K2 ışık kaynağını şu noktaya yaklaştırdığınızı düşünürseniz tam gölgenin alın ne olur gördüğünüz gibi daha doğrusu yarı gölgenin alanı ne olur, beyaz çizgi ile çizdiğim?
Tabii ki artmış olur.
O halde yarı gölgenin alanı artar fakat tam gölgenin alanı yine ne yapmaz?
Değişmez. Çünkü tam gölgeyi belirleyen arkadaki ışık kaynağı olmuş oldu.
Devam edelim şurada saydam olmayan cismimiz var.
Cismi bir yönünde hareket ettirecek olursak, yani ışık kaynaklarına yaklaşacak olursa her iki açı da yani ışığı şurada görmüş olduğunuz geniş açıların her ikisi de artacağı için tam gölgenin alanı ve yarı gölgenin alanı ne olur?
Artar.
2 yönde çekersek tabi uzaklaştığı için bu sefer tam gölge ve yarı gölge alanımız azalır. Peki perdemiz için konuşacak olursak perdeyi hareket ettirecek olursak perdeyi 1 yönünde çektiğimizde görmeniz açısından çiziyorum.
Yani perdeyi şu noktaya getirdiğinizi düşünün.
Tam gölgenin alanını daha da küçültmüş olduk.
Yarı gölgenin alanını daha küçültmüş olduk.
O yüzden perdemizi bir yönünde hareket ettirdiğimizde tam gölge alanı ve yarı gölge alanı ne olurmuş?
Azalırmış.
2 yönünde hareket ettirecek olursak uzaklaştığımız için görmüş olduğunuz gibi ışınlar daha fazla yol aldığında gölge alanı artmış oldu.
O halde tam gölge alanı artar, yarı gölge alanı da onunla beraber artmış olur.
