Manzume ve Şiir Ayrımı

Bu dersimiz de malzeme ve şiir kavramları üzerinde duracağız.
İkisinin ayrımını yapmaya çalışacağız.
Arkadaşlar isterseniz önce Masume nedir oradan bi gidelim, daha sonra da ikisi arasındaki farklara değinelim ve örneğimizde bakalım arkadaşlar Masume, ölçü ve kafiye gözetilerek nazım biçiminde yani dizeler halinde yazılan metinler ediyoruz.
Bakın.
Yani şöyle düşün.
Aslında bir olay var ortada.
Bir hikaye gibi düşünün.
Bir olay örgüsü var.
Ben bunu böyle dizeler halinde ölçü ve kafiye de kullanarak yazdıysa bunun adı manzum olacaktır.
Manzum öğelerin eğer sanat değeri taşıyan varsa ki manzum öğeleri sanat değeri taşıyanlar da biz şiir diyeceğiz arkadaşlar ve şunu unutmayacağız.
Manzum evlerde bir kere ölçülü ve uyarlı manzum parçalardır.
Bunu bileceğiz.
Özellikle de arkadaşlar öğretici konular ve akılda kolay kalması istenen düşünceler bu nazım şekliyle yani manzum ile verilir ve o arkadaşa estetik kaygı bakın yoktur.
Malzemelerde ve manzum öğelerin arkadaşa çağrışım yönü aynı zamanda o imgelem gücü, o imge, sanatsal yönü zayıftır.
Neye göre?
Tabii ki şiire göre.
Şimdi isterseniz malzeme ile şiirin farklarını madde madde görelim arkadaşlar.
Sonra örneğimizde hep birlikte bakalım.
Bakın manzum hemen birinci maddeden gidelim.
Malzemede anlatılanları biz düzyazı ile yazabilir.
Çünkü biz manzum neyi aslında bir hikaye olarak düşünür, onu sadece şiir şeklinde yazdık.
O zaman biz bunu düz yazıya çevirebiliriz.
Ama biz şiiri arkadaşa öyle düz yazıya çevireceğiz.
Bakı.
Çünkü şiir öyle bir yazılmış ki mısralar, o imge, o sanat çağrışım yönü.
Düz yazıya çevirmek kolay değil yani genelde çevrilemez arkadaşlar.
Manzum vede olay örgüsü var ama şiirde olay örgüsü olmaz.
Manzum ve yaşanmış veya yaşanabilecek olayları ve toplumsal konuları işlerken şiirde genellikle bireysellik var, duygular var, çağrışımlar ön plandadır, sanatlar ön plandadır.
Bakı ve Masume de tabii bir olay anlatıldığı için sözcüklerin genellikle gerçek anlamı kullanılır.
Ama şiirde arkadaşlar, imge, çağrışım, bireysellik ön planda olduğu için sözcüklerin biz genelde mecaz anlamlarını görüyoruz.
Masume de dilin gönder görsel işlerinde yani bilgi veren bir işlev de olduğunu görüyoruz.
Ama şiirde değil, sanatsal göreviyle kullanılmıştır.
Arkadaş, yarı manzum ve de çağrışım gücü yüksek olmayan sözcükler kullanılır.
Halbuki şiirde tam tersi hem imge hem çağrışım gücü, sanat yönü yüksek olan sözcükler kullanılacak.
Bakın.
Bir sonraki maddemiz malzemeyi okuyan hemen hemen herkes aynı anlamı çıkaracak.
Neden?
Çünkü sen bir olayı anlatıyorsun, bir öyküyü anlatıyorsun.
Genelde aynı sonucu çıkaracaksın.
Ama şiir öyle değil.
Neredeyse her okuyan farklı anlam çıkarabilir arkadaşlar.
Ve malzeme anlatmaya bağlı bir metindir.
Çünkü bir olay, bir hikaye anlatılır ama şiir, coşku ve heyecana bağlı metindir.
Malzemede arkadaşlar sanat yapma yok, onun yerine ne var öğretme var.
Ama şiirde kesinlikle sanat yapma amacı var.
İsterseniz bir malzeme örneğine bakalım zaten.
Arkadaşlar bu işte iki önemli üstadımız var.
Özellikle de Tevfik Fikret ve unutmuyoruz.
Tabi bir de Mehmed Âkif var.
Manzum ellerde Mehmed Âkif Ersoy.
Aman buraya not edelim arkadaşlar.
Bu iki ismin önemli olduğunu lütfen unutmayalım.
Bakın ne demiş.
Balıkçılar şiiri bir balıkçı ailesine, daha doğrusu yoksul bir balıkçı ailesinin hayatını anlatan aslında çok dramatik bir olaydır.
Balıkçılar bugün açız, yine evlatlarım diyordu peder.
Bugün açız yine.
Lakin yarın ümit ederim sular biraz daha sakinleşir.
Ne çare, kader hayır, sular ne kadar coşkun olsa ben giderim diyordu oğlu.
Yarın sen biraz nemli otur, zavallı cık.
Yine kaç gündür hasta ve bakın ne oldu?
Dizeler halinde yazıldı ve bir balıkçı ailesini anlatıyor.
Çocuk işte balığa gitmek istiyor.
Babası, daha doğrusu babası balığa edecek.
Çocuk diyor ki Sen nemli otur, ben giderim falan diyor.
Bak.
Olur.
Biraz da sen çalış oğlum, biraz da sen çabalama.
Ninem Baban iki miskin, biz artık öğrenmeliyiz.
Çocuk düşündüğü şikayeti bir nazarla.
Ya biz ya ben nasıl yaşarım siz öldürürseniz.
Bakın ne oldu?
Bir balıkçı ailesi.
Çocuk.
Baba balığa gidecek çocuk.
Ben giderim diyor.
Baba da diyor ki Tamam sen git ama bunu yazarken, bunu anlatırken bu olayı bakın.
Dizeler, mısralar alt alta kafiye redif sini de yine kullanmış.
Biz buna ne diyeceğiz arkadaşlar?
Manzum ne diyeceğiz?
Bakın şiirden farkı bu.
Şimdi isterseniz bir de örnek sorumuz var.
Bu örnek sorumuza bakalım.
Daha sonra dersimizi bitirelim.
Bakın bu dizelerle ilgili olarak hemen dizimizde bakalım.
Bakalım bu şurada, bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
Bakın hemen bakıyoruz benim içim yanıyor.
Dağ kadar babam gitti, babam yerinde.
Adamdan ne istedin şimdi adamcağız sana bak hal diyince söylerken bırak hanım o çocuk dur kusura bakmam ben.
Adın nedir senin oğlum Hasan Hasan dinle zararlı sen çıkacaksın.
Bütün bu şiddetin ne?
Fakat baban sana ısmarladık ta gitti sizi yetim bırakmayarak besleyip büyütme Rising Küfe ile öyle mi?
Bakın dikkat ederseniz arkadaşlar zaten Mehmet Akif Ersoy'un Kufe adlı şiiri bakın oradan alınmış bir manzum hikayesidir.
Bir olayı anlatmış bakın ve bu olayı da dikkat ederseniz yine dizeler halinde ve kafiyeli hedefi gözeterek anlatmış.
Peki bu şiirde ilgili hangisi söylenebilir arkadaşlar?
Madem bu bir masuma ise imgelerle yüklü bir anlatım var mı?
Hayır.
Çünkü imgeler şiirlerde olur.
Süslü ve sanatlı bir dille mi yazılmış?
Hayır.
Çünkü süslü ve sanatlı bir dille dolu şiirde olur.
Şiir salik mi ağır basmış.
Hayır.
Şiir, sadelik, şiirde ağır basar.
Arkadaşlar.
Manzum hikayeye özgü nitelikler var mı?
Elbette ki var.
Bakın bir hikaye anlatılmış.
Bir hikaye var ortada.
Ve bunu özgü nitelikler anlatılmış.
O zaman doğru cevabınız D seçeneğidir.
Peki 4'lük nazım birimi mi var?
Hayır, dörtlük değil.
Gördüğümüz gibi mısralar alt alta yazılmış bir hikayenin arkadaşlar manzum şekilde yazıldığını, yani manzum halinde yazıldığını görüyoruz.
Dolayısıyla dörtlük de kullanmam.
Zaten dört mısra yok.
O zaman el seçeneğini de ederiz.
Dolayısıyla cevabımız de olacak.
Ve bu şekilde malzeme ile şiir konusunda burada bitirmiş olduk.