Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler Bölüm 1

Eveeet bu videomuzda da bitişik yazılan birleşik kelimelere bakacağız arkadaşlar.
Bir de bizim ayrı yazılan birleşik kelimelerimiz var.
O yüzden bu konuya çok dikkat etmemiz gerekiyor.
Hepsinde olduğu gibi.
Şimdi arkadaşlar ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır.
Bu nedemek mesela arkadaşlar nasıl, niçin, kaynana, bir biri gibi kelimelerde ünlü aşınması vardır.
Ünlü aşınması ne demekti?
Birleşirken ses düşmesine uğramış sözcük demekti.
Yani ben nasıl dediğimde aslında bu ne asıl dan geliyordu buradaki e düşüyordu arkadaşlar ve nasıl oluyordu?
Niçin den mesela n içinden geliyordu ve buradaki e düşüyordu.
Niçin oluyordu arkadaşlar yine kaynadı.
Arkadaşlar kayın anadan geliyordu ve buradaki ız düşüyordu.
Kaynana oluyordu.
En fazla şu birbiri kelimesine dikkat edin arkadaşlar burada da bir ünlü düşmesi vardır.
Çünkü biri kelimesi arkadaşlar buraya dikkat edin biri + birden gelir ve buradaki iyi düşer ve bir biri olur.
Biri kelimesinin sözcük türü arkadaşlar, biri kelimesinin sözcük türü ise belgisiz zahirdir.
Yani iki tane belgisiz zamir yan yana geliyor ve buradaki iyi düşüyor ve bir biri oluyor.
Yani bu kelimelerin hepsi arkadaşlar bitişik yazılır en fazla burası çıkıyor.
Arkadaşlar bakın kelimelerin mesela benim iki tane kelimem var buraya bir dedim, buraya iki dedim.
Kelimelerin ikisi de veya ikincisi birleşme sırasında anlam değişmesine uğrarsa arkadaşlar bu kelimeler bitişik yazılır. Bakın öğrenci şu ikincisi ifadesini unutuyor.
Aslında en çok buraya dikkat etmemiz gerekiyor.
Neden?
Mesela kuş burnu gerçekten de kuşun burnu değil, tavuk göğsü bir tatlıdır.
Gerçekten de tavuğun göğsünden yapılmıyor yani ikinci kelimeler.
Bazende kelimelerin her ikisi de arkadaşlar anlam değişmesine uğruyor.
Bu noktada biz bu kelimeleri bitişik yazıyoruz.
Bakın aslan ağzı gerçekten hastalığın ağzı değil, kedi dili tatlıdır.
Gerçekten kedinin dilini yiyemiyoruz.
Camgöbeği renktir, kavun içi renktir.
Nar çiçeği renktir.
Karga burnu alet dir.
Arkadaşlar biz gelipte karganın burnuyla bir işimizi halletme yoruz.
Şimdi öğrenciler en çok şu noktada takılıyor.
Bizim köpek balığı diye bir tane örneğimiz var arkadaşlar öğrenci diyor ki hocam diyor gerçekten diyor köpek değil ki diyor köpeğin balığı yok ki diyor ama arkadaşlar bakın neden ben ikincisi bizim için önemli dedim çünkü burada iki tane kelime var arkadaşlar tamam gerçekten köpek değil ama ben zaten ya kelimelerin ikisine de ya da kelimelerin ikincisine bakıyorum.
Eee köpek balığı bir balık değilmi?
Evet balık o zaman ikinci kelime anlamını kaybetmediği için.
Arkadaşlar bu örneği asla unutmayın.
Köpek balığı kesinlikle ayrı yazılır.
Unutmayın kelimelerden ya her ikisi de ya da sadece ikincisi anlam değişmesine uğrarsa diyoruz.
Sıkça Sorular Sorular

 

Birleşik Kelimeler Nasıl Yazılır?

 

1. Ses düşmesine uğrayan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

birbiri (< biri biri) / kaynana (< kayın ana) / nasıl (< ne asıl)/ pazartesi (< pazar ertesi)

2. Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında anlam değişmesine uğradığında bu tür birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Keçiboynuzu / karafatma / kargaburnu / kadınbudu / beştaş / vişneçürüğü

3. Özgün biçimleri tek heceli bazı Arapça kökenli kelimeler etmek, eylemek, olmak yardımcı fiilleriyle birleşirken ses düşmesine, ses değişmesine veya ses türemesine uğradıklarında bitişik yazılır.

Emretmek / kaybolmak / affetmek / fark etmek

4. -a, -e, -ı, -i, -u, -ü zarf-fiil ekleriyle bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek ve yazmak fiilleriyle yapılan tasvirî fiiller bitişik yazılır.

Düşünebilmek / alıvermek / uyuyakalmak / gidedurmak / çıkagelmek

5. Somut olarak yer bildirmeyen alt, üst ve üzeri sözlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleşik kelimeler bitişik yazılır.

Ayakaltı / bilinçaltı / gözaltı / ayaküstü / ikindiüstü

6. Dilimizde her iki ögesi de asıl anlamını koruduğu hâlde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş olarak bitişik yazılan kelimeler de vardır.

Baş sözüyle oluşturulan sıfat tamlamaları

Başbakan / başçavuş / başhekim / başkahraman / başkent / başkomutan

Bir topluluğun yöneticisi anlamındaki başı sözüyle oluşturulan belirtisiz isim tamlamaları

aşçıbaşı / binbaşı / elebaşı / mehterbaşı

Ağa, baba, bey, efendi, hanım, nine vb. sözlerle kurulan birleşik kelimeler

ağababa / ağabey / beyefendi / efendibaba

Biraz, birçok, birçoğu, birkaç, birkaçı, birtakım, herhangi, hiçbir, hiçbiri belirsizlik sıfat ve zamirleri de gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır.