Çiçekler, tohumlu bitkilerin üreme organıdır. Tozlaşma, döllenme, tohum ve meyve oluşumu gibi olaylar çiçekte gerçekleşir.
Çiçekler, çiçek sapı denilen bir sürgünün ucunda yer alır.
Kapalı tohumlu bir çiçeğin yapısı genel olarak dıştan içe doğru; çanak yaprak, taç yaprak, erkek organ ve dişi organdan oluşur.
Bu yapılar aslında değişime uğramış yapraklardır.
Çanak yaprak çiçeğin en dışında bulunur.
Yeşil renkte olan bu yapraklar fotosentez yapabilir.
Çiçek tomurcuk halindeyken iç kısımdaki organları korumakla görevlidir.
Çanak yaprakların iç kısmında genellikle parlak renkli, tek ya da birkaç sıralı olan taç yapraklar bulunur.
Taç yapraklar renk ve görüntüsüyle böcekleri ve diğer tozlaştırıcı canlıları kendisine çekerek tozlaşmaya yardımcı olur. Turuncu ile gösterdiğim kısımlar erkek organ. Erkek organ, sapçık ve başlık olarak ikiye ayrılır.
Sapçığa filament, başçığa anter de deniliyor.
Sapçık, çiçek tablasına bağlanır. Başlıkta erkek üreme hücrelerini taşıyan polenler üretilir.
Başlıktan bir kesit alındığında başlığın her birinde polen keseleri bulunur.
Çiçeğin en içte kalan son bölümünde dişi organ bulunur. Bir çiçekte bir veya daha fazla dişi organ bulunabilir.
Dişi organ yumurtalık, dişicik borusu ve tepecik olmak bu üç kısımdan oluşur. Yumurtalığa ovaryum da diyoruz.
Yumurtalık dişi organın alt kısmında bulunan genişlemiş yapıdır. Sayısı türe göre değişiklik gösterir.
Yumurtalık içinde tohuma dönüşecek olan tohum taslakları bulunur.
Yumurtalığın tepeciğe kadar uzanan boyun kısmına dişicik borusu denir.
Dişicik borusunun üstünde bulunan kısma tepecik veya stigma adı verilir.
Tepecik polenlerin tutunup dinlendiği, nemli ve yapışkan bir yapıdır.
Bu arada dişicik borusunun diğer ismi de stilustur.
Çanak yaprak, taç yaprak, erkek ve dişi organ gibi yapıların hepsine sahip çiçeklere tam çiçek veya hermafrodit çiçek denir.
Erselik çiçek olarak da karşımıza çıkabilir.
Safran, dağ lalesi, şeftali, erik gibi bitkiler tam çiçeğe sahiptir.
Çiçek yapısında bu dört organdan bir veya daha fazlası eksik olan çiçeklere eksik çiçek denir.
Ceviz, söğüt, kavak gibi bitkiler eksik çiçeğe sahiptir. Eksik çiçek sadece erkek organ taşıyorsa erkek çiçek.
Sadece dişi organ taşıyorsa dişi çiçek adını alır.
Dişi ve erkek çiçekler aynı bitki üzerinde bulunuyorsa böyle bitkilere tek evcikli monoik adı verilir.
Kabak, kavun, karpuz, meşe, mısır, ceviz ve fındık gibi bitkiler buna örnek verilebilir.
Eğer erkek ve dişi çiçekler farklı bitkiler üzerinde bulunuyorsa böyle bitkilere iki evcikli dioik denir.
Hurma, söğüt, kavak, incir ve kivi örnek verilebilir.
Eşeyli üreyen bitkilerde mayoz bölünme ile oluşan hücrelere üreme hücreleri denir.
Şimdi üreme hücrelerinin oluşumunu inceleyelim.
İlk olarak erkek üreme hücrelerinin oluşumuna bakalım.
Erkek üreme organını başçık ve sapçık olarak ikiye ayırmıştık. Başçık kısmındaki polen keseleri içinde çok sayıda diploit kromozomlu polen ana hücresi veya diğer ismiyle mikrospor ana hücresi bulunur.
Mikrospor ana hücresi mayoz bölünme geçirir ve mayoz sonucunda mikrospor adı verilen n kromozomlu çekirdeğinin mitoz bölünme geçirmesi ile de ikişer çekirdekli polenler oluşur.
Polen çekirdeklerinden biri döllenmede görev alan üretken çekirdek, diğeri polen tüpünün oluşumunu sağlayan tüp çekirdeğidir.
Üretken çekirdeğe generatif çekirdek, tüp çekirdeğine vejetatif çekirdek de denir.
Bu arada mayoz bölünmenin de mayoz 1 ve mayoz 2 olmak üzere iki aşamadan oluştuğunu hatırlayın.
Fark ettiyseniz burada henüz sperm oluşumu gerçekleşmedi.
Burada sadece polen oluşumu gözlendi.
Bitkilerde polen yapısı şekil, renk ve yapı bakımından türe özgü özellikler gösterir.
Polen yapısı türe özgü olmasından dolayı bitkilerin sınıflandırılmasında da kullanılır.
Rüzgarla tozlaşan bitkilerin polenleri genellikle hafif ve düz yüzeyle böcek, kuş ve benzeri canlılarla tozlaşan bitkilerin polenleri ise daha ağır, desenli ya da çıkıntılı bir yapıya sahiptir.
Şimdi gelelim dişi üreme hücresinin yani yumurtanın oluşumuna.
Burada dişi üreme organı olan yumurtalığı görüyoruz. Çiçeğin yapısında bulunan yumurtalığın içinde bir ya da daha çok tohum taslağı bulunur.
Tohum taslağında diploit kromozomlu megaspor ana hücreleri yer alır.
Bu arada şu açıklığa da mikropil diyoruz.
Megaspor ana hücresi mayoz bölünme geçirir.
Haploit kromozomlu 4 adet megaspor hücresini oluşturur.
Genellikle bu dört megaspor hücresinin 3'ü eriyip yok olur.
Geriye kalan megaspor büyümeye devam eder.
Megasporun çekirdeği sitokinez olmaksızın ard arda 3 kez mitoz bölünme geçirerek 8 haploit çekirdekli büyük bir hücre oluşturur.
Bu oluşan 8 çekirdek tohum taslağı içinde değişik yerlere dağılır. İki tanesi tohum taslağında ortaya gelir ve polar çekirdekleri oluşturur.
Ovaryum açıklığının yani mikropilin ters yönünde bulunan üç çekirdeğe antipot çekirdek denir.
Ovaryum açıklığının olduğu tarafta bulunan üç çekirdekten ortada olan yumurta hücresidir.
Yumurta hücresinin iki yanında bulunan çekirdeklere de sinerjit çekirdek denir.
İşte tohum taslağının döllenmeye hazır hale geldiği 8 çekirdekten oluşan bu yapıya embriyo kesesi denir.
Çiçekler, çiçek sapı denilen bir sürgünün ucunda yer alır.
Kapalı tohumlu bir çiçeğin yapısı genel olarak dıştan içe doğru; çanak yaprak, taç yaprak, erkek organ ve dişi organdan oluşur.
Bu yapılar aslında değişime uğramış yapraklardır.
Çanak yaprak çiçeğin en dışında bulunur.
Yeşil renkte olan bu yapraklar fotosentez yapabilir.
Çiçek tomurcuk halindeyken iç kısımdaki organları korumakla görevlidir.
Çanak yaprakların iç kısmında genellikle parlak renkli, tek ya da birkaç sıralı olan taç yapraklar bulunur.
Taç yapraklar renk ve görüntüsüyle böcekleri ve diğer tozlaştırıcı canlıları kendisine çekerek tozlaşmaya yardımcı olur. Turuncu ile gösterdiğim kısımlar erkek organ. Erkek organ, sapçık ve başlık olarak ikiye ayrılır.
Sapçığa filament, başçığa anter de deniliyor.
Sapçık, çiçek tablasına bağlanır. Başlıkta erkek üreme hücrelerini taşıyan polenler üretilir.
Başlıktan bir kesit alındığında başlığın her birinde polen keseleri bulunur.
Çiçeğin en içte kalan son bölümünde dişi organ bulunur. Bir çiçekte bir veya daha fazla dişi organ bulunabilir.
Dişi organ yumurtalık, dişicik borusu ve tepecik olmak bu üç kısımdan oluşur. Yumurtalığa ovaryum da diyoruz.
Yumurtalık dişi organın alt kısmında bulunan genişlemiş yapıdır. Sayısı türe göre değişiklik gösterir.
Yumurtalık içinde tohuma dönüşecek olan tohum taslakları bulunur.
Yumurtalığın tepeciğe kadar uzanan boyun kısmına dişicik borusu denir.
Dişicik borusunun üstünde bulunan kısma tepecik veya stigma adı verilir.
Tepecik polenlerin tutunup dinlendiği, nemli ve yapışkan bir yapıdır.
Bu arada dişicik borusunun diğer ismi de stilustur.
Çanak yaprak, taç yaprak, erkek ve dişi organ gibi yapıların hepsine sahip çiçeklere tam çiçek veya hermafrodit çiçek denir.
Erselik çiçek olarak da karşımıza çıkabilir.
Safran, dağ lalesi, şeftali, erik gibi bitkiler tam çiçeğe sahiptir.
Çiçek yapısında bu dört organdan bir veya daha fazlası eksik olan çiçeklere eksik çiçek denir.
Ceviz, söğüt, kavak gibi bitkiler eksik çiçeğe sahiptir. Eksik çiçek sadece erkek organ taşıyorsa erkek çiçek.
Sadece dişi organ taşıyorsa dişi çiçek adını alır.
Dişi ve erkek çiçekler aynı bitki üzerinde bulunuyorsa böyle bitkilere tek evcikli monoik adı verilir.
Kabak, kavun, karpuz, meşe, mısır, ceviz ve fındık gibi bitkiler buna örnek verilebilir.
Eğer erkek ve dişi çiçekler farklı bitkiler üzerinde bulunuyorsa böyle bitkilere iki evcikli dioik denir.
Hurma, söğüt, kavak, incir ve kivi örnek verilebilir.
Eşeyli üreyen bitkilerde mayoz bölünme ile oluşan hücrelere üreme hücreleri denir.
Şimdi üreme hücrelerinin oluşumunu inceleyelim.
İlk olarak erkek üreme hücrelerinin oluşumuna bakalım.
Erkek üreme organını başçık ve sapçık olarak ikiye ayırmıştık. Başçık kısmındaki polen keseleri içinde çok sayıda diploit kromozomlu polen ana hücresi veya diğer ismiyle mikrospor ana hücresi bulunur.
Mikrospor ana hücresi mayoz bölünme geçirir ve mayoz sonucunda mikrospor adı verilen n kromozomlu çekirdeğinin mitoz bölünme geçirmesi ile de ikişer çekirdekli polenler oluşur.
Polen çekirdeklerinden biri döllenmede görev alan üretken çekirdek, diğeri polen tüpünün oluşumunu sağlayan tüp çekirdeğidir.
Üretken çekirdeğe generatif çekirdek, tüp çekirdeğine vejetatif çekirdek de denir.
Bu arada mayoz bölünmenin de mayoz 1 ve mayoz 2 olmak üzere iki aşamadan oluştuğunu hatırlayın.
Fark ettiyseniz burada henüz sperm oluşumu gerçekleşmedi.
Burada sadece polen oluşumu gözlendi.
Bitkilerde polen yapısı şekil, renk ve yapı bakımından türe özgü özellikler gösterir.
Polen yapısı türe özgü olmasından dolayı bitkilerin sınıflandırılmasında da kullanılır.
Rüzgarla tozlaşan bitkilerin polenleri genellikle hafif ve düz yüzeyle böcek, kuş ve benzeri canlılarla tozlaşan bitkilerin polenleri ise daha ağır, desenli ya da çıkıntılı bir yapıya sahiptir.
Şimdi gelelim dişi üreme hücresinin yani yumurtanın oluşumuna.
Burada dişi üreme organı olan yumurtalığı görüyoruz. Çiçeğin yapısında bulunan yumurtalığın içinde bir ya da daha çok tohum taslağı bulunur.
Tohum taslağında diploit kromozomlu megaspor ana hücreleri yer alır.
Bu arada şu açıklığa da mikropil diyoruz.
Megaspor ana hücresi mayoz bölünme geçirir.
Haploit kromozomlu 4 adet megaspor hücresini oluşturur.
Genellikle bu dört megaspor hücresinin 3'ü eriyip yok olur.
Geriye kalan megaspor büyümeye devam eder.
Megasporun çekirdeği sitokinez olmaksızın ard arda 3 kez mitoz bölünme geçirerek 8 haploit çekirdekli büyük bir hücre oluşturur.
Bu oluşan 8 çekirdek tohum taslağı içinde değişik yerlere dağılır. İki tanesi tohum taslağında ortaya gelir ve polar çekirdekleri oluşturur.
Ovaryum açıklığının yani mikropilin ters yönünde bulunan üç çekirdeğe antipot çekirdek denir.
Ovaryum açıklığının olduğu tarafta bulunan üç çekirdekten ortada olan yumurta hücresidir.
Yumurta hücresinin iki yanında bulunan çekirdeklere de sinerjit çekirdek denir.
İşte tohum taslağının döllenmeye hazır hale geldiği 8 çekirdekten oluşan bu yapıya embriyo kesesi denir.
