Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına ve özetlere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken veya soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, LGS’ye hazırlık sürecinde her konuda mutlaka görmen gereken LGS Türkçe ipuçları, özetleri, notları derlemesi hazırladık!? Bu yazımızda Paragrafta Anlam Yönü, Konu, Ana Fikir, Yardımcı Fikir, Paragrafa Başlık, Duyulara Seslenme, Paragrafta Anlatım Teknikleri, Anlatıcı Bakış Açıları, Anlatıcı Türleri, Anlatım Teknikleri, Düşünceyi Geliştirme Yöntemleri, Paragrafın Yapı Yönü, Paragraf Tamamlama ve çok daha fazlası hakkında bilmen gerekenlerle Paragrafta Anlam konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Umarız bu notlar sana LGS’de yardımcı olur. İyi okumalar!☀️
Paragraf & Anlatım Teknikleri
Paragrafta Anlam Yönü
Paragrafta Konu (İçerik)
Üzerinde durulan, hakkında yazı yazılan, söz söylenen, her türlü kavramdır. Her yazının bir konusu vardır. Her şey konu olabilir. Yaşam sevinci, köyden kente göç, dil yanlışları, ölüm, yalnızlık, dostluk, vatan sevgisi, hasret en çok işlenen konulardır. Bir paragrafın konusu, o paragrafta en genel anlamda üzerinde durulan olay, olgu, durum ve kavramdır.
Yazar bu parçada ne anlatıyor?
Bu yazıda nelerden bahsediliyor? gibi soru kalıpları bize “konu”yu verir.
Örnek: Kitle iletişim araçları, kitleleri bilgilendirmek ya da onları, hızla değişen dünyanın
temposundan kaynaklanan rahatsızlıklardan kurtarmak için hoşça vakit geçirmekten,
sistematiği belirlenmemiş akımların içine sürüklenmeye kadar bir çok amaca hizmet etmeye
başladı.
Yukarıdaki parçanın konusu nedir?
A) Teknolojik gelişim
B) İletişim araçlarının işlevi
C) Dünyadaki değişmeler
D) İletişim araçlarındaki değişim
Cevap: B
Paragrafta Ana Düşünce (Ana Fikir)
Bir yazının yazılmasına neden olan ve yazının özünü oluşturan düşünce ana düşüncedir. Buna sanatçının okuyucuya vermek istediği mesaj da denebilir. Ana düşünce paragrafta bir cümle halinde verilebileceği gibi parçanın bütününe de serpiştirilebilir. Şiirlerde ana düşünce yerine tema denir.
Yazar bu yazıyı niye yazmış? Yazarın vermek istediği mesaj nedir? Bu paragrafta vurgulanmak istenen düşünce nedir?
gibi soru kalıpları bize “ana düşünceyi verir.
Örnek: El halısında desen, göz değmesin diye nazar boncuğu; serilen eve bolluk ve bereket getirsin diye ağacı; birlik beraberlik, dirlik ve düzenlik getirsin diye zincir haline gelmiş halkalar şeklinde gösterilir.
Paragrafta vurgulanmak istenen düşünce nedir?
A) Halı desenlerini herkes kendine göre yorumlayabilir.
B) Halıdaki desenlerin kendine özgü bir anlamı vardır.
C) Halı dokunurken şekiller kendiliğinden ortaya çıkar.
D) Bütün desenler, birbirini bağlı zincir şeklindedir.
Cevap: B
Paragrafta Yardımcı (Yan) Düşünceler
Her paragraf bir ana düşünce üzerine kurulur. Bu düşüncenin anlaşılır ve inandırıcı kılınması için de yardımcı düşüncelere ihtiyaç vardır. Yardımcı düşünceler ana düşünceyi örnekler, açıklar ve destekler. Böylece verilmek istenen mesaj okuyucunun zihninde somutlaştırılmış olur. Bir paragrafta birden fazla yardımcı düşünce vardır. Genellikle gelişme bölümünde bulunur.
- Bu paragraftan aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?
- Bu paragrafta aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?
- Bu paragraftan aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?
- Bu paragrafta aşağıdakilerin hangisinden söz edilmemiştir?
gibi soru kalıpları bize “yardımcı düşünceyi bulmada yardımcı olur.
Örnek:
Sen Mehmetçiksin,
Önümüzde ışık, gönlümüzde aşk,
Doğarsın bu yurda adak olarak)
Hürriyet öpen dudak olarak
Yürekte sen varsın, başta sen varsın.
Şiirde Mehmetçik ile ilgili olarak aşağıdakilerin hangisinden söz edilmemiştir?
A) Yurdu için kendini feda edeceğinden.
B) Hürriyete değer verdiğinden.
C) Kahramanlığının dünyaca bilindiğinden.
D) Milletçe sevildiğinden.
Cevap: C
Duyulara Seslenme – Farklı Duyulara Seslenme
İnsanın beş duyusu vardır (görme, tatma, duyma, dokunma, koklama). Cümlelerde bu beş duyu organından herhangi birisiyle algılanan bir ayrıntıya yer verilebilir. Bazı cümlelerde birden fazla duyuya seslenme söz konusu olabilir.
Örnek: Kokuşmuş bir körfez, körfezin içinde birkaç kayık, ötüşerek karnını doyurmaya çalışan martılar, denizi, dağları büyük bir tehlikeye atan insanlar, tüm bunlar beni hayli düşündürdü. Ne oluyor bize? Buraları başkalarına mı satıyoruz? diye acı acı düşündüm.
Yukarıdaki parçada hangi duygumuzla ilgili bir ayrıntıya yer verilmemiştir?
A) İşitme B) Koklama
C) Görme D) Tatma
Cevap: D
Paragrafta Başlık
Bir yazının başlığı, o yazıda anlatılan konunun, vurgulanmak istenen ana düşüncenin en kısa, yalın ve açık biçimidir. Bir paragrafın başlığı bulunurken öncelikle o yazının ne anlattığı belirlenmelidir.
Örnek: Şiir, edebiyat türleri içinde sesle okunmayı en çok gerektiren sanattır. Nasıl tiyatro oynanmak içinse, şiir de ses olarak dudaklarımızdan dökülmek içindir, denilebilir. Şiiri diğer edebiyat türlerinden ayıran en belirgin özellik, sese en çok bağlı sanat oluşudur.
Paragrafa en uygun başlık aşağıdakilerden hangisidir?
A) Şiir Okumanın Önemi B) Şiir ve Ses
C) Sesin Önemi D) Şiir Sanatı
Cevap: B
Duygulara Seslenme
Duygu kalben algılanan hislerdir. (sitem, ümit, ümitsizlik, coşku, sevinç, korku, merak, endişe, yalnızlık…)
Örnek: Doğduğum köyde bir sokak vardı. Adı üstünde: Telgraf sokağı. Hem güzel, hem şirindi, hem dardı. O kadar dardı ki orda birbirine dokunur komşu evlerin saçağı. Aradım, nerde Telgraf Sokağı? diyen bir şair nasıl bir duygu içerisindedir?
A) Umutsuz B)Karamsar
C) Hasret D) Yalnızlık
Paragrafın Anlatım Yönü
Anlatıcı Bakış Açıları:
- İlahi
- Kahraman
- Gözlemci
İlahi/Tanrısal/Egemen Bakış Açısı
Olaylar her şeyi gören, bilen bir üçüncü kişi tarafından anlatılır. İlahi bakış açısında anlatıcı her şeyi bilir. Olayların içerisinde yer almamasına karşın, bütün olayları, okuyucu/dinleyici onun dikkati ve bilgisi ile öğrenir. Anlatıcı, kişilerin zihinlerinden geçenleri, geçmişte yaşadıkları bütün olayları ayrıntısıyla bilir; mekanın, dönemin en ince ayrıntılarını görür.
Örnek:
Onun fikirlerinde ve duygularında hiçbir şey değişmemiştir. Bu gidişten o da memnun değil, ne bu yaşayış tarzını, ne evlerine girip çıkan insanları, o da beğenmiyor; fakat ne çare ki iş çığırından çıkmış, karısına olan zaafı yüzünden yahut daha başka sebeplerden kendini bir kere bu korkunç akıntıya kaptırmıştır; bu müdafaalar bu zaafa bir mazeret göstermekten başka bir şey için değildir.
Reşat Nuri Güntekin, Yaprak Dökümü
Kahraman Bakış Açısı
Kahraman anlatıcının bakış açısı nedir? Eserin baş kişisi olayları ben diyerek anlatır. Anlattığı olaylarla ilgili bilgileri, gördükleriyle ve duyduklarıyla sınırlıdır. Kahraman anlatıcı bakış açısı, anlatmaya bağlı edebi metnin asıl kişilerinden birinin aynı zamanda romanın anlatıcısı olma durumudur. Anlatılanlar bu kişinin bildikleri, gördükleri ve duydukları çevresinde gelişir. Görmediği, bilmediği ve duymadıklarını anlatma hakkına sahip değildir.
Örnek:
Ve baktım: Minderde üst üste konmuş iki yastık. (Demek annem biraz rahatsızlanmış ve buraya uzanmış.) Masanın yanında rafın önüne çekilmiş bir sandalye. (Demek annem en üst raftan bir ilâç şişesi almış). Ha… İşte masanın üstünde bir şişe: Kordiyal. (Demek annem bir fenalık geçirmiş.) Minderin üstünde ıslak, buruşuk bir mendil. (Demek annem ağlamış.) Benim de bu şişeye, iki yastığa ve bir mendile ihtiyacım var, ben de Kordiyal alacağım, uzanacağım ve ağlayacağım.
Peyami Safa, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu
Anlatıcı Türleri:
- Birinci Kişi Ağzıyla
- Üçüncü Kişi Ağzıyla
Birinci Kişi Ağzıyla Anlatım
Metindeki olayların kahramanlardan biri tarafından aktarıldığı anlatım türüdür. Bu anlatımda anlatıcı “ben” ya da “biz”dir.|
Örnek:
Zonguldak’a vardığımda gün ağarmak üzereydi. Otobüsten iner inmez Kozlu’ya doğru yürüdüm. Denizden gelen esinti nedeniyle iyiden iyiye üşümeye başlamıştım. O sırada sahildeki küçük bir kafe dikkatimi çekti. Sabahın bu saatinde açık olmasına sevinerek hemen içeri girdim. Sıcak ve taze bir çay içince kendime geldim.
- Bu metinde geçen “vardığımda, yürüdüm, başlamıştım” gibi ifadeler anlatıcının aynı zamanda olayın kahramanı olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla anlatım birinci kişi ağzıyla yapılmıştır.
Üçüncü Kişi Ağzıyla Anlatım
Metindeki olayların dışarıdan gözlem yapan biri tarafından aktarıldığı anlatım türüdür. Bu anlatımda anlatıcı “0”dur.
Örnek:
İki arkadaş, patikada ilerlerken ağaçların arasında bir mağara gördü. Hasan, mağaranın içini görmek istediğini söyledi. Mehmet, bu teklife yanaşmadı. Mağaranın içi karanlıktı, zaten evlerinden de epey uzaklaşmışlardı. Ancak Hasan, mağaraya girmeyi aklına koymuştu bir kere. Çalıların üzerinden bir hamlede atlayıp mağaranın içine adım attı.
- Bu metinde olaylar, kahramanlardan biri tarafından değil, dışarıdan gözlem yapan biri tarafından anlatılmaktadır. Dolayısıyla anlatım üçüncü kişi ağzıyla yapılmıştır.
Paragrafta Anlatım Teknikleri
Anlatım Teknikleri:
- Açıklayıcı
- Öyküleyici
- Betimleyici
- Tartışmacı
Açıklayıcı Anlatım (Açıklama)
Okuyucuyu herhangi bir konuda eğitmek ve ona bilgi vermek amacıyla başvurulan anlatım tekniğine açıklayıcı anlatım denir. Sade ve sanatsız bir dil kullanılır. Tanımlarla, örneklerle konunun en iyi biçimde anlaşılması sağlanır.
Örnek: Haldun Taner hikaye, tiyatro, makale ve fıkra türlerinde eserler vermiştir. Hikayelerinde genellikle büyük şehirdeki tipleri; bozulmuş ve iki yüzlü çevreleri anlatır. Tiyatrolarında da gecekondu bölgesinin cahil insanlarını ele almıştır. Bu tipler yerel dilleriyle konuşturulur. Bu eserleri okuyan insanın yüzünde tatlı bir tebessüm belirir.
Öyküleyici Anlatım (Öyküleme)
Bir duygunun, düşüncenin bir olay etrafında veya olaya bağlı olarak anlatılmasıyla oluşan anlatım tekniğine öyküleyici anlatım denir. Öykülemede yer, zaman ve kişi gibi unsurlara rastlanır. Genellikle geçmiş zaman kullanılır.
Örnek: Ayaşlı, beş ay hapiste tutsak kaldıktan sonra, dört arkadaşıyla bir gece hapisten kaçtı. Dağa çıktı. O zaman kendisine Battal’ın İbrahim diyorlardı ki, iki yahut üç yıl Kastamonu, Çankırı ve Bolu arasındaki dağlarda gezdi. Çoklarının evini basıp paralarını aldı.
Betimleyici Anlatım (Tasvir)
Gözleme dayanan anlatım tekniğine, sözcüklerle resim yapma sanatına betimleyici anlatım denir. Sıfatlara genişçe yer verilir. Betimlemede bir durum, olay, varlık okuyucunun gözünde canlandırılır.
Örnek: Ortada yeşil örtülü uzun bir masa. Kıyısında tahta sandalyeler. Karşı duvarda boydan boya dolap. Dolapta her birini bir öğretmenin kullandığı, küçük küçük gözler. Kimisi kilitli kimisi kilitsiz. Köşeye yakın, duvarın dibinde kömür sobası. Yanıp yanmadığı belli değil. Kapının arkasında kıvrık ağaçtan yapılmış askılık. Pencere önlerinde yığılı kitaplar, defterler. Öğrenci ödevleri, haritalar…
Tartışmacı Anlatım (Tartışma)
Herhangi bir konunun farklı bir bakış açısıyla değerlendirilmesinden kaynaklanan anlatım tekniğine tartışmacı anlatım denir. Amaç karşı tarafın düşüncesini çürütmektir. Düşüncenin kanıtlanması için örnekler verir, tanıklar gösterilir, karşılaştırmalar yapılır. Soru cümleleriyle yazıya akıcılık kazandırılır. Konuşma havası sezilir.
Örnek: Eleştirmen eseri ön yargıyla ele almamalıymış. Ya nasıl ele almalı? Ön yargıyla ele alınmamış tek bir sanat yapıtı bilmiyorum. Eleştirmen, eleştiri yapmak için birtakım hazırlıklar ve seçmeler yapar. Bir kere bu seçmelerde bile bir önyargının varlığından söz edilemez mi? Bu seçme bile bir önyargıdır.
Düşünceyi Geliştirme Yöntemleri:
- Tanımlama
- Örnekleme
- Karşılaştırma
- Tanık Gösterme
- Sayısal Verilerden Faydalanma
- Benzetme
Tanımlama (Tarif Etme)
Bir kavrama ait belirleyici özelliklerin anlatılmasıyla oluşan yönteme tanımlama denir. Tanımlamada “nedir?” sorusunun cevabı bulunur ve tanım cümleleri genellikle “-dır, -dir; -tır, <ir” ekleriyle veya “denir” ile biter.
Örnek: Annenin çocuğunu uyutmak için belli bir ezgiyle söylediği halk edebiyatı ürününe ninni denir. Anne çocuğuna ilişkin isteklerini, iyi dileklerini, kendi sevincini, üzüntülerini bu nazım şekli ile anlatır.
Örnekleme
Anlatılan konuyla ilgili değişik örneklerin verilmesiyle oluşan yönteme örnekleme denir. Amaç konunun, okuyucunun zihninde daha da belirginleşmesini sağlamaktır.
Örnek: Edebiyatımızda romancılar yaşadıkları dönemin ya da önceki dönemlerin izlerini eserlerine yansıtmışlardır. Bundan dolayıdır ki; edebiyatımızda Milli Mücadele yıllarını konu edinen bir çok yapıt vardır. Yakup Kadri’nin Yaban’ı; Tarık Buğra’nın Küçük Ağa’sı ve Halide Edip’in bir çok romanı bu muhteşem olayı işlemiştir.
Karşılaştırma (Mukayese Etme)
Birden fazla düşünce, olay, kavram ya da durumun birbiriyle kıyaslanmasıyla oluşan yönteme karşılaştırma denir.
Örnek: Kış mevsiminden hiç hoşlanmam. Soğuğuyla, ulaşımıyla, yiyecek ve giyecekleriyle insana bir sürü sıkıntılar verir. Oysa yaz mevsimi öyle mi? Bir kere üşüme diye bir sorununuz, donma diye bir korkunuz olmaz. Bunun için de kat kat giyeceklere gereksinmeniz yoktur. Yiyeceklerimizin büyük bir bölümü de yaz mevsiminin ürünleridir.
Tanık Gösterme (Alıntılama)
Yazarın, düşüncelerini inandırıcı kılabilmek için ele aldığı konuda yetkili ve ünlü bir kimsenin sözlerinden alıntı yapmasıyla oluşan yönteme tanık gösterme denir. Kişinin sadece adı yetmez. Sözün aktarılmadığı yerde tanık gösterme söz konusu olmaz.
Örnek: Okuma tutkuların en asilidir. Ekmek bedeni nasıl beslerse, o da ruhu besler. Büyük yazarlar ömürlerinin çoğunu okumakla geçirirler. Montesquieu: “Çeyrek saatlik bir okumanın gideremediği bir kederim olmamıştır.” der.
Sayısal Verilerden Yararlanma
Düşünceyi inandırıcı kılmanın yollarından biri de sayısal verilerden yararlanmadır. İnsanlar okuduklarının sayılarla desteklendiğini görürlerse yazıyı daha da inandırıcı bulurlar. Şunu da bilmemiz gerekir ki sayısal verilerden yararlanmaya bilimsel verilerden yararlanma adı da verilebilmektedir.
Örnek: Adapazarı Şeker Fabrikası 1953’te işletmeye açıldı. Kuruluşta günde 1800 ton olan pancar işleme kapasitesi 1980’de 6000 tona çıkarıldı. Bu büyük bir gelişme.
Benzetme
İleri sürülen bir düşünceyi pekiştirmek, somut hale getirmek için, herhangi bir ilgi kurarak iki varlık, kavram, olay ya da durumun birbirlerine benzetilerek anlatılmasıdır. Genellikle “gibi, sanki, andırıyor, tıpkı” gibi ifadelere yer verilir.
Örnek: Boğaz bu akşam o kadar güzel ki adeta bir masal dünyası gibi.
Gökyüzündeki bembeyaz bulutlar pamuk tarlalar mı andırıyordu.
Bu cümlelerde boğaz, “masal dünyası’na; bulutlar, pamuk tarlası”na benzetilmiştir.
???
Şimdi soru çözümlerine devam edebilirsin!?
Türkçe dersinde bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Bu konu, LGS Türkçe testi için temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. Paragrafta Anlam Yönü, Konu, Ana Fikir, Yardımcı Fikir, Paragrafa Başlık, Duyulara Seslenme, Paragrafta Anlatım Yönü, Anlatıcı Bakış Açıları, Anlatıcı Türleri, Anlatım Teknikleri, Düşünceyi Geliştirme Yöntemleri, Paragrafın Yapı Yönü, Paragraf Tamamlama gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bu konudan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. LGS Türkçe ve okul yazılılarında sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri.
Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir..? Türkçe netleri yükseltmedeki anahtar bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek. Kunduz’da şu ana kadar, Türkçe dersinden binlerce soru alanında uzman Ortaokul Türkçe eğitmenleri tarafından çözüldü.✅ Paragrafta Anlam konusuna ait daha fazla soru ve detaylı çözümler görmek istersen, aşağıdaki butona tıklayabilirsin! Uygulamamız içerisinden ücretsiz erişebileceğin soru ve detaylı çözümler ile, bu konudaki hakimiyetini arttırman mümkün!