Evet arkadaşlar, merhaba!
Bu dersimizin konusu fiziksel niceliklerin sınıflandırılması.
Nicelik aynı zamanda büyüklük demektir.
Biz fiziksel büyüklükleri temel büyüklükler ve türetilmiş büyüklükler olmak üzere ikiye ayırırız.
Şimdi bunları ayrı ayrı başlıklar altında inceleyelim. İlk başladığımız temel büyüklükler tek başına anlamlı diğer fiziksel büyüklükleri ifade etmede yeterli olan büyüklüklere temel büyüklük adını veriyoruz.
Peki nedir bu temel büyüklükler ya da temel nicelikler?
İlk niceliğimiz kütle, sembolü m dir ve SI birimi SI birimi demek uluslararası birim sistemindeki birimi demektir. SI birimi kilogramdır.
Kısacası kg olarak ifade edilir.
Ölçme aleti ise eşit kollu terazidir. Sıradaki niceliğimiz Işık şiddeti sembolü büyük I'dır arkadaşlar.
SI birimi ise candela'dır. Kısacası cd olarak ifade edelim.
Ölçme aleti ise fotometredir.
Sıcaklığımız sembolü büyük T'dir, SI birimi Kelvin'dir ve kısacası büyük K harfi ile ifade edelim.
Ne ile ölçelim?
Termometre ile ölçelim.
Diğer niceliğimiz akım şiddeti, sembolü küçük i dir SI birimi amperdir kısaca büyük A harfi ile ifade edelim.
Ölçme aleti ise ampermetredir.
Sıradaki niceliğimiz madde miktarı, sembolü küçük n dir SI birimi moldür.
Ölçme aleti doğrudan madde miktarının ölçüsü bildiğimiz bir alet yoktur.
Hesaplama yöntemiyle madde miktarını bulmaktayız.
Uzunluğun sembolü küçük l dir fakat soruda bazen bunu x ya da d olarak gösterebilir.
SI birimi metredir.
Kısacası küçük m harfi ile ifade ederiz.
Ne ile ölçeriz?
Şeritmetre ile ölçeriz ve son niceliğimiz zaman.
Sembolü küçük t ile gösterilir.
SI birimi saniyedir. Kısacası küçük s ile ifade edilir ölçme aleti ise kronometredir.
Bu saydıklarımızın dışında başka bir temel büyüklük bulunmamakta.
Peki bu temel büyüklüklerin isimleri nasıl aklımızda tutabiliriz?
Şu şekilde baş harflerinin altını çizdiğimiz de karşımıza ''kısa muz'' şeklinde bir şifre çıkıyor.
Bu şekilde kodlayarak aklımızda tutabiliriz ve burada önemli bir şey daha değinmek istiyorum mesela bize sonra da bir cismin kütlesinin 5 gram olduğundan bahsetmiş olsun ve temel bir büyüklük müdür diye sorsun bunun biriminin kütlenin biriminin gram cinsinden ifade edilmiş olması temel büyüklük olduğu gerçeğini değiştirmez.
Sadece nedir birimini SI birimiyle ifade etmemiştir.
Fakat temel bir büyüklüktür 5 gramı SI birimi cinsinden isterse ne yapacağım?
Gramı kilograma çevireceğim.
Burası bizim için önemli devam edelim diğer başlığımız türetilmiş büyüklük.
Ne demek?
Başka büyüklükler yardımıyla ifade edilen tanımlamak için en az iki büyüklüğe ihtiyaç duyduğumuz büyüklükler demek.
Mesela Newton kuvvetin birimidir ve nasıl hesaplanır kilogram çarpı metre bölü saniye kare şeklinde hesaplanır.
Bu büyüklüğün ifade etmek için nereli kullandım?
Kilogram metre ve saniye üç temel büyüklüğü kullandım.
Türetilmiş büyüklüklere de bu şekilde örnek verebiliriz.
Devam edelim şimdi fiziksel büyüklükleri temel ve türetilmiş büyüklükler olarak ikiye ayırmıştık.
Bir de özelliklerine göre skaler ve vektörel büyüklük olmak üzere ikiye ayıracağız.
Skaler büyüklük ne demek sadece sayı ve birimle ifade edilebilen yönsüz büyüklüklerdir.
Peki vektörel büyüklük ne demek?
Sayı birim yanında bir de neye ihtiyacım var yöne ihtiyacım var.
Bu şekilde de vektörel büyüklüğü tanımlayabiliriz.
Örnekle açıklamaya çalışalım.
Mesela kütlemizden bahsederken ne diyoruz 50 kilogram 50 kilogram doğuya 50 kilogram batıya 50 kilogram aşağı 50 kilogram yukarı şeklinde bir ifade kullanmıyoruz.
Bu yüzden kütle yönsüz ve skaler bir büyüklüktür. Başka bir örnek verelim mesela sürat.
Bir aracın sürati saatte 150 kilometre olsun ve ben bu araç için ne söyleyebilirim saatte 150 kilometre yol alır derim aldığı yol mesafesi sağa doğru sola doğru kuzeye doğru güneye doğru şekli bir ifade kullanılır mıyım?
Hayır bu yüzden sürat skaler bir büyüklüktür.
Şu şekilde baş harflerinden aklımızda tutabiliriz.
Vektörel büyüklüklerine ne örnek verebiliriz?
Mesela kuvvet F harfi ile gösterilir ve vektörel büyüklüklerin üzerine bir ok işareti çizerek gösterelim.
Mesela ne derim bir cisme etki eden kuvvet doğuya doğru tanımlar kullanıyorum.
Burada yine süratle karışan diğer kavramamız hız.
Mesela bir aracın hızı 150 kilometre saat olsun ve ben bu araç için hızından bahsederken ne diyorum araç saatte 150 kilometre hızla doğu yönünde ilerlemekte batı yönünde ilerlemekte gibi kavramlar kullanıyorum.
Burada skaler ve vektörel büyüklüklerden sürat ve hızı karıştırmayalım.
Sorularda dikkat edelim.
Şimdi vektörel büyüklüklerden bahsettik bu vektör ne demek biraz da bundan bahsedelim.
Vektör doğrultu yön ve şiddeti olan doğru parçası demek.
Doğru parçasının nasıl çiziyorum?
Bir başlangıç noktası olan ve bir ucu sonsuza kadar giden şekle diyorum. Şu şekilde buraya başlangıç noktası diyelim ve bu bir kuvvet vektörümüz olsun.
Kuvvet vektörümüzün şiddeti 30 Newton olsun ve ben vektörün şiddetini ifade ederken ne yaparım?
F'yi mutlak değer içinde gösteririm ve ne derim 30 Newton'dur derim.
Eğer şu şekilde üzerine ok koymazsak sadece F dersek yine büyüklüğünden bahsederim fakat şuna dikkat edelim.
F'nin üzerine ok koyarsam ve F'yi yine mutlak değer içinde oklu haliyle gösterirsem bu eksi birbirine eşit değildir.
Neden?
F'nin mutlak değer içindeki hali şiddetini gösterir bir doğru parçasını ifade eden fakat hepsinin tek başına olan hali ne yapar ve vektörün tamamını ifade eder.
Bu yüzden ikisi birbirine eşit değildir. Buna dikkat edin.
Bu yine 11.
sınıf konusu vektörler konusunda daha detaylı işlenecek. Bir diğer başlığımız bileşke vektör.
Bileşke vektörden de bahsedelim son olarak.
Mesela bileşke vektör ne demek önce bunu söyleyelim.
Birden fazla kuvvetin yaptığını tek başına yapabilen kuvvet. Şu şekilde bir cismim olsun ve cismin üzerine 5 Newton'luk ve 10 Newton'luk ne yönde mesela Doğu yönünde iki kuvvetim etki ediyor olsun.
Ben bu iki kuvvetin yaptığı tek başına yapabilecek kuvvet için ne derim 5 artı 10'dan gerekli derim ve bileşke vektör bu şekilde ifade edelim.
Yine aynı şekilde cismin üzerine bu sefer Doğu yönünde 20N Batı yönünde 5 N'luk kuvvet uygulansın bu cisme etki edebilecek bileşke vektör nasıl olacak peki?
Ne yapacak?
Doğuya doğru 20 N ile gitmek isterken batıya doğru 5 N ile geri çekilecek ve sonuç olarak 20 eksi 5'ten 15 N'lik bir kuvvetle büyük olan kuvvetin doğrultusunda büyük olan kuvvetin yönünde yine doğuya doğru 15 N'luk bir kuvvetle hareket edecek diyebilirim. Evet arkadaşlar bu derste anlatacaklarımız bu kadar bir sonraki dersimizde görüşmek üzere!
Bu dersimizin konusu fiziksel niceliklerin sınıflandırılması.
Nicelik aynı zamanda büyüklük demektir.
Biz fiziksel büyüklükleri temel büyüklükler ve türetilmiş büyüklükler olmak üzere ikiye ayırırız.
Şimdi bunları ayrı ayrı başlıklar altında inceleyelim. İlk başladığımız temel büyüklükler tek başına anlamlı diğer fiziksel büyüklükleri ifade etmede yeterli olan büyüklüklere temel büyüklük adını veriyoruz.
Peki nedir bu temel büyüklükler ya da temel nicelikler?
İlk niceliğimiz kütle, sembolü m dir ve SI birimi SI birimi demek uluslararası birim sistemindeki birimi demektir. SI birimi kilogramdır.
Kısacası kg olarak ifade edilir.
Ölçme aleti ise eşit kollu terazidir. Sıradaki niceliğimiz Işık şiddeti sembolü büyük I'dır arkadaşlar.
SI birimi ise candela'dır. Kısacası cd olarak ifade edelim.
Ölçme aleti ise fotometredir.
Sıcaklığımız sembolü büyük T'dir, SI birimi Kelvin'dir ve kısacası büyük K harfi ile ifade edelim.
Ne ile ölçelim?
Termometre ile ölçelim.
Diğer niceliğimiz akım şiddeti, sembolü küçük i dir SI birimi amperdir kısaca büyük A harfi ile ifade edelim.
Ölçme aleti ise ampermetredir.
Sıradaki niceliğimiz madde miktarı, sembolü küçük n dir SI birimi moldür.
Ölçme aleti doğrudan madde miktarının ölçüsü bildiğimiz bir alet yoktur.
Hesaplama yöntemiyle madde miktarını bulmaktayız.
Uzunluğun sembolü küçük l dir fakat soruda bazen bunu x ya da d olarak gösterebilir.
SI birimi metredir.
Kısacası küçük m harfi ile ifade ederiz.
Ne ile ölçeriz?
Şeritmetre ile ölçeriz ve son niceliğimiz zaman.
Sembolü küçük t ile gösterilir.
SI birimi saniyedir. Kısacası küçük s ile ifade edilir ölçme aleti ise kronometredir.
Bu saydıklarımızın dışında başka bir temel büyüklük bulunmamakta.
Peki bu temel büyüklüklerin isimleri nasıl aklımızda tutabiliriz?
Şu şekilde baş harflerinin altını çizdiğimiz de karşımıza ''kısa muz'' şeklinde bir şifre çıkıyor.
Bu şekilde kodlayarak aklımızda tutabiliriz ve burada önemli bir şey daha değinmek istiyorum mesela bize sonra da bir cismin kütlesinin 5 gram olduğundan bahsetmiş olsun ve temel bir büyüklük müdür diye sorsun bunun biriminin kütlenin biriminin gram cinsinden ifade edilmiş olması temel büyüklük olduğu gerçeğini değiştirmez.
Sadece nedir birimini SI birimiyle ifade etmemiştir.
Fakat temel bir büyüklüktür 5 gramı SI birimi cinsinden isterse ne yapacağım?
Gramı kilograma çevireceğim.
Burası bizim için önemli devam edelim diğer başlığımız türetilmiş büyüklük.
Ne demek?
Başka büyüklükler yardımıyla ifade edilen tanımlamak için en az iki büyüklüğe ihtiyaç duyduğumuz büyüklükler demek.
Mesela Newton kuvvetin birimidir ve nasıl hesaplanır kilogram çarpı metre bölü saniye kare şeklinde hesaplanır.
Bu büyüklüğün ifade etmek için nereli kullandım?
Kilogram metre ve saniye üç temel büyüklüğü kullandım.
Türetilmiş büyüklüklere de bu şekilde örnek verebiliriz.
Devam edelim şimdi fiziksel büyüklükleri temel ve türetilmiş büyüklükler olarak ikiye ayırmıştık.
Bir de özelliklerine göre skaler ve vektörel büyüklük olmak üzere ikiye ayıracağız.
Skaler büyüklük ne demek sadece sayı ve birimle ifade edilebilen yönsüz büyüklüklerdir.
Peki vektörel büyüklük ne demek?
Sayı birim yanında bir de neye ihtiyacım var yöne ihtiyacım var.
Bu şekilde de vektörel büyüklüğü tanımlayabiliriz.
Örnekle açıklamaya çalışalım.
Mesela kütlemizden bahsederken ne diyoruz 50 kilogram 50 kilogram doğuya 50 kilogram batıya 50 kilogram aşağı 50 kilogram yukarı şeklinde bir ifade kullanmıyoruz.
Bu yüzden kütle yönsüz ve skaler bir büyüklüktür. Başka bir örnek verelim mesela sürat.
Bir aracın sürati saatte 150 kilometre olsun ve ben bu araç için ne söyleyebilirim saatte 150 kilometre yol alır derim aldığı yol mesafesi sağa doğru sola doğru kuzeye doğru güneye doğru şekli bir ifade kullanılır mıyım?
Hayır bu yüzden sürat skaler bir büyüklüktür.
Şu şekilde baş harflerinden aklımızda tutabiliriz.
Vektörel büyüklüklerine ne örnek verebiliriz?
Mesela kuvvet F harfi ile gösterilir ve vektörel büyüklüklerin üzerine bir ok işareti çizerek gösterelim.
Mesela ne derim bir cisme etki eden kuvvet doğuya doğru tanımlar kullanıyorum.
Burada yine süratle karışan diğer kavramamız hız.
Mesela bir aracın hızı 150 kilometre saat olsun ve ben bu araç için hızından bahsederken ne diyorum araç saatte 150 kilometre hızla doğu yönünde ilerlemekte batı yönünde ilerlemekte gibi kavramlar kullanıyorum.
Burada skaler ve vektörel büyüklüklerden sürat ve hızı karıştırmayalım.
Sorularda dikkat edelim.
Şimdi vektörel büyüklüklerden bahsettik bu vektör ne demek biraz da bundan bahsedelim.
Vektör doğrultu yön ve şiddeti olan doğru parçası demek.
Doğru parçasının nasıl çiziyorum?
Bir başlangıç noktası olan ve bir ucu sonsuza kadar giden şekle diyorum. Şu şekilde buraya başlangıç noktası diyelim ve bu bir kuvvet vektörümüz olsun.
Kuvvet vektörümüzün şiddeti 30 Newton olsun ve ben vektörün şiddetini ifade ederken ne yaparım?
F'yi mutlak değer içinde gösteririm ve ne derim 30 Newton'dur derim.
Eğer şu şekilde üzerine ok koymazsak sadece F dersek yine büyüklüğünden bahsederim fakat şuna dikkat edelim.
F'nin üzerine ok koyarsam ve F'yi yine mutlak değer içinde oklu haliyle gösterirsem bu eksi birbirine eşit değildir.
Neden?
F'nin mutlak değer içindeki hali şiddetini gösterir bir doğru parçasını ifade eden fakat hepsinin tek başına olan hali ne yapar ve vektörün tamamını ifade eder.
Bu yüzden ikisi birbirine eşit değildir. Buna dikkat edin.
Bu yine 11.
sınıf konusu vektörler konusunda daha detaylı işlenecek. Bir diğer başlığımız bileşke vektör.
Bileşke vektörden de bahsedelim son olarak.
Mesela bileşke vektör ne demek önce bunu söyleyelim.
Birden fazla kuvvetin yaptığını tek başına yapabilen kuvvet. Şu şekilde bir cismim olsun ve cismin üzerine 5 Newton'luk ve 10 Newton'luk ne yönde mesela Doğu yönünde iki kuvvetim etki ediyor olsun.
Ben bu iki kuvvetin yaptığı tek başına yapabilecek kuvvet için ne derim 5 artı 10'dan gerekli derim ve bileşke vektör bu şekilde ifade edelim.
Yine aynı şekilde cismin üzerine bu sefer Doğu yönünde 20N Batı yönünde 5 N'luk kuvvet uygulansın bu cisme etki edebilecek bileşke vektör nasıl olacak peki?
Ne yapacak?
Doğuya doğru 20 N ile gitmek isterken batıya doğru 5 N ile geri çekilecek ve sonuç olarak 20 eksi 5'ten 15 N'lik bir kuvvetle büyük olan kuvvetin doğrultusunda büyük olan kuvvetin yönünde yine doğuya doğru 15 N'luk bir kuvvetle hareket edecek diyebilirim. Evet arkadaşlar bu derste anlatacaklarımız bu kadar bir sonraki dersimizde görüşmek üzere!
