Bu derslerimizde.
1960 sonrası toplumcu eğilimleri yansıtan şiir üzerinde duracağız.
İsterseniz önce özelliklerinden bahsedelim.
Çünkü bu özellikleri bildiğimiz de önceki derslerimizde de söylemiştik.
Aslında sanatçıların da özelliklerini öğrenmiş olacağız.
Yani sanatçıların ön plana çıkan özellikleri dışında aslında genel özelliklerini bildiğimizden o şiir eğiliminin konumuzu da halletmiş olacağız.
Peki neler var özelliklerine baktığımızda?
Bir kere toplumcu şiirle ilgili.
Biz önceki derslerimizde de yine bir toplumcu eğilimleri yansıtan şiiri görmüştük.
Ama bunlar 1960 öncesiydi.
Bir de sonrası var.
Şimdi neler var peki?
Bir kere ideolojik bir çizgiye çekmişlerdir.
Yani ideoloji onlar için kendi düşünceleri, fikirlerini yansıtmış, dardır.
Bunların haricinde bakın yalnızlık, bunalım, geleceğe olan inanç, direnme, ümit gibi temalar da işlenmiştir.
Bir kere bu sanatçılarımızın önemli özelliklerinden biri de yerleşik düzeni eleştirmeleri dir.
Şimdi sınıf anlayışı var.
Yani işledikleri diğer temalara baktığımızda halk ve işçi sınıfı, özellikle de üstünde çok durdukları işçi sınıfı var.
Bakın kadınlar var, kadın hakları var, kentleşme var ama kentleşmenin beraberinde getirdiği sorunlar da var.
E bakıyoruz, insana ve doğaya da yer verilmiş.
Yani sadece ev, işçi, kadın hakları değil, doğa da var şiirlerinde.
Özellikle de şiir dilinde.
Aşırılıktan kaçınmış vardır yani.
Bakın sanatsal bir anlatımı benimsememiş derdi.
Özellikle de açık bir anlatıma yöneldiklerini söyleyebiliriz.
Geleneksel söyleşiden de yararlanmış vardır.
Bakın biçimden çok içeriğe önem vermişlerdir.
Yani onlar için önemli olan şiirin şekli değil, içerik, konu ve tabii ki de sanat işçileri, halkı.
Kentleşme sorunu.
Kadınları anlattıklarına göre sanat toplum içindir.
Yani topluma fayda amacı var.
Zaten toplumcu şiir diyoruz.
Bakın ve özellikle de İkinci Yeni Şiir anlayışına karşı çıktıklarını burada belirtmeliyiz.
Şiirde mesaj vermek, bakın ideolojilerini yansıtmış lar.
E sanatı toplum için yapmışlar.
Dolayısıyla şiirde mesaj vermek önemlidir.
Ve tabii ki bunu yaparken slogan faydalandıklarını söyleyebiliriz.
Marksist ideoloji alternatif bir söylemle seslendirilmiştir zaten.
Marksist, sosyalist bir dünya görüşüne sahip olduğunu söyleyebiliriz.
Toplumcu sanatçılarımızın, soyut şiirin değil, somut şiirin peşindedirler.
Yani soyut, anlaşılması güç konular yerine daha somut konular, temalar kullanılmıştır.
Ve aslında toplumcu sanatçıların çok önemli özelliklerinden biri de serbest nazım geleneğini sürdürmeleri.
1960 öncesi toplumcu sanatçılara da baktığımızda yine serbest nazım serbest şiir geleneği var.
Aynısı 1960 sonrası sanatçılarımıza da görülmektedir.
Peki temsilcilerimize geçelim.
Bu dönem sanatçılarımız ve eserleri nelerdir, isterseniz onlar üzerinde duralım.
Ataol Behramoğlu halen yaşayan sanatçılarımızdan biridir.
Bakın genel özelliklerine bakarsak aslında tamamen toplumcu eğilimli şairlerin, daha doğrusu şiir anlayışının genel özelliklerini göreceğiz.
Bakın şiirlerinde işçi sınıfını, siyasi mücadele içindeki insanların sosyal sıkıntısını, onların duygularını ve umutlarını anlatmıştır.
İki önemli dergimiz var.
Halkın Dostları ve Militan dergilerini bakın çıkarmıştır.
Yine serbest şiir anlayışı zaten toplumcu şairlerin genel özelliklerinden biriydi.
Serbest şiiri kullanmaları, devam ettirmeleri, şiirlerinin üç ana tema etrafında şekillendiğini söyleyelim.
Bakın başkaldırı zaten toplumcu ların en çok başvurduğu, daha doğrusu kullandığı temalardan dır.
Başkaldırı, aşk ve doğa bakın tabi ki aşk olacak.
Genel özelliklerde de söyledik sadece başkaldırı, isyan, işçi hakları vesaire değil tabiat doğanın da olduğunu söylemiştik.
Bakın önemli eserleri bir Ermeni general önemlidir.
Bir gün mutlaka yolculuk, özlem, cesaret ve Kavga şiirleri kuşatmada.
Diğer önemli eseri Türkçeye Üzgünüm, Yurdum, Güzel Yurdum, Bebeklerin Ulusu Yok.
Yaşadıklarımdan öğrendiğim bir şey var.
Ataol Behramoğlu'nun önemli eserlerindendir.
Bir sonraki dersimiz de toplumcu sanatçılara devam edeceğiz.
Bir sonraki dersimiz de görüşmek üzere Kunduz'da kalın diyoruz.
İkinci Yeni Sonrası toplumcu Şiir
İkinci Yeni sonrası dönemde, Türk şiiri toplumsal sorunlara daha fazla eğilmeye başlamıştır. Bu dönemde ortaya çıkan toplumcu şiir anlayışı, şiirin toplumsal gerçekçiliğe bağlı kalmasını, sosyal adalet, eşitlik, özgürlük gibi toplumsal konulara yer vermesini savunmuştur.
Bu dönemin önde gelen şairleri arasında Ataol Behramoğlu, İsmet Özel, Cemal Süreya, Turgut Uyar, Edip Cansever, Sezai Karakoç, Metin Altıok, Nihat Behram ve Ahmet Arif gibi isimler yer almaktadır. Bu şairler, toplumun güncel sorunlarına, sınıf ayrımlarına, emeğin ve işçi sınıfının haklarına, yoksulluk ve eşitsizliğe, insan haklarına ve özgürlüklere dikkat çekerek, şiirlerinde toplumsal bir eleştiri yapmışlardır.
Toplumcu şiir, dil ve biçim olarak da yenilikçi bir tarza sahiptir. Şiirlerde, dilin sadeleştirilmesi, halkın konuşma dilinin şiir dilinde kullanılması gibi özellikler yer almaktadır. Ayrıca, toplumcu şiirde metafor ve simge kullanımı da sıkça görülür.
Toplumcu şiir, Türk edebiyatında toplumsal sorunların dile getirilmesi, siyasi ve sosyal eleştirilerin yapıldığı bir şiir akımı olarak kabul edilir. Bu akım, Türkiye'nin toplumsal ve siyasal yapısındaki değişimlere ve gelişmelere de yansımıştır.
Toplumcu Şiirin Özellikleri
Toplumcu şiir, Türk edebiyatında 1960'lı yılların sonundan itibaren yaygınlaşan bir şiir akımıdır. Bu akım, şiirin toplumsal gerçekçiliğe bağlı kalmasını, sosyal adalet, eşitlik, özgürlük gibi toplumsal konulara yer vermesini savunur. Toplumcu şiirin özellikleri şunlardır:
- Toplumsal gerçekçilik: Toplumcu şiir, gerçekçi bir anlayışa sahiptir. Şiirlerde, toplumsal sorunlar, sınıf ayrımları, yoksulluk ve eşitsizlik gibi konular işlenir.
- Sosyal eleştiri: Toplumcu şairler, toplumun güncel sorunlarına, emeğin ve işçi sınıfının haklarına, insan haklarına ve özgürlüklere dikkat çekerek, şiirlerinde toplumsal bir eleştiri yaparlar.
- Dilin sadeleştirilmesi: Toplumcu şiirde dil, sadeleştirilmiştir. Halkın konuşma dilinin şiir dilinde kullanılması gibi özellikler yer alır.
- Yenilikçi biçim: Toplumcu şiir, dil ve biçim olarak yenilikçi bir tarza sahiptir. Şiirlerde metafor ve simge kullanımı sıkça görülür.
- Toplumsal duyarlılık: Toplumcu şairler, toplumsal duyarlılık gösterirler. Şiirlerde, insanların yaşadığı zorluklar ve hayatın acı gerçekleri anlatılır.
- İnsana saygı: Toplumcu şairler, insan haklarına ve özgürlüklerine saygılıdır. Şiirlerinde, insanların yaşama hakkı ve eşitlik gibi konulara vurgu yaparlar.
Toplumcu şiir, Türk edebiyatında toplumsal sorunların dile getirilmesi, siyasi ve sosyal eleştirilerin yapıldığı bir şiir akımı olarak kabul edilir. Bu akım, Türkiye'nin toplumsal ve siyasal yapısındaki değişimlere ve gelişmelere de yansımıştır.
1960 Sonrası Toplumcu Şairler
1960'lı yılların sonundan itibaren Türk edebiyatında toplumcu şiir akımının yaygınlaşmasıyla birlikte, birçok toplumcu şair ortaya çıkmıştır. Bazıları şunlardır:
- Nâzım Hikmet: Türkiye'de toplumcu şiirin öncülerinden olan Nâzım Hikmet, şiirlerinde sosyalist düşüncelerini yansıtmış ve insanlık değerlerine vurgu yapmıştır.
- Ataol Behramoğlu: Türk edebiyatında önemli bir yeri olan Ataol Behramoğlu, toplumsal konuları işlediği şiirleriyle tanınır.
- İsmet Özel: Şiirlerinde genellikle insanın iç dünyasındaki çatışmaları işleyen İsmet Özel, toplumcu şiir akımının önde gelen şairleri arasında yer alır.
- Edip Cansever: Toplumcu şiir akımının önemli isimlerinden olan Edip Cansever, şiirlerinde insanların yaşadığı zorlukları, yoksulluğu, sevgiyi ve insanlığı konu edinmiştir.
- Cemal Süreya: Türk edebiyatının önemli şairleri arasında yer alan Cemal Süreya, toplumcu şiirin özelliklerini taşıyan şiirler yazmıştır.
- Turgut Uyar: Türk edebiyatında modern şiirin öncülerinden olan Turgut Uyar, toplumsal konulara değindiği şiirler yazmıştır.
Bu şairlerin yanı sıra, Behçet Aysan, Enver Gökçe, Ece Ayhan, İlhan Berk, Orhan Veli Kanık, İlhan Geçer, İlhan Berk, Hilmi Yavuz, Asaf Halet Çelebi gibi birçok toplumcu şair, Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir.
Ataol Behramoğlu Kimdir?
Ataol Behramoğlu (d. 1942), Türk şair, yazar, çevirmen ve siyasetçidir. İstanbul'da doğmuştur. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nden mezun olduktan sonra Devlet Planlama Teşkilatı'nda çalışmaya başlamıştır. 1960'lı yıllarda Türkiye İşçi Partisi'ne üye olmuş ve siyasi faaliyetlerde bulunmuştur.
Şiirleri 1966 yılında yayımlanmaya başlamıştır. Toplumcu gerçekçi şiir akımının önde gelen isimlerinden biri olarak tanınır. Şiirlerinde toplumsal konulara yer verirken, insanın iç dünyasındaki çatışmaları da işlemiştir. Ayrıca şiirlerinde Anadolu'nun doğasını ve kültürünü de yansıtmıştır.
En önemli eserleri şunlardır: Bir Ermeni General, Bir Gün Mutlaka, Bebeklerin Ulusu Yok.
