Türkiye dışındaki Türk Dünyası edebiyatında roman konusu üzerinde duracağız.
Şimdi Türk Dünyası Edebiyatı ile bakın.
Türkiye dışında yaşayan Kırgız, Kırım, Türkmen, Azeri, Özbek, Nogay, Uygur, Tatar gibi bütün Türk boylarının oluşturdukları bakın edebiyat kastedilmektedir.
Bu boylar uzun süre Sovyetler Birliği'nin boyunduruğundan yaşamışlardır.
Sovyetlerin ideolojik yapısına rağmen bu dönemde bile dil ve anlatım yönünden başarılı eserler verilmiştir.
Bakın bu eserler incelediğinde eserlerde Rus edebiyatının izlerini de görmek mümkündür.
Türk dünyası edebiyatında bakın şiir, roman, hikaye, tiyatro gibi pek çok edebi türde yazılmış örnekleri yine görmekteyiz ki bu örnekler gerçekten başarılı örnekler.
Bu edebiyat larda da roman ve hikaye türleri bir anda oluşmuş değil.
Bakın sözü edilen türlerin ortaya çıkışında halk hikayelerinin, destanların, efsanelerin, Mesnevi lerin, Batılı eserlerin ve bazı Rus yazarların etkili olduğunu mutlaka söylemeliyiz.
Eserlerde bakın genellikle savaş, aşk, halkın yaşantısı gibi konular işlenmiştir.
İsterseniz Türk dünyası edebiyatının bazı roman ve hikaye yazarları, özellikle romancılar üzerinde isim olarak önce bir duralım.
Bakın Azerbaycan edebiyatından.
Neriman, Neriman, Sultan Mecit, Gani Zade, Elçin, İsa Hüseynov, Sabir, Ahmed Ağaoğlu, Seyyit Hüseyin ve Anar gibi sanatçıları görüyoruz.
Özbek edebiyatına baktığımızda Musa Taş, Muhammet oğlu Aybek ve Abdullah Kadiri görmekteyiz.
Türkmen edebiyatına baktığımızda Aman çekil o gurban nazar, aziz ova görüyoruz.
Tatar edebiyatından Musa Akyiğit, Muammer Zahir bilgiyi görüyoruz.
Bakın Kırım edebiyatı önemli.
Bakın çok önemli iki isim var.
Cengiz Dağcı ve İsmail Gaspıralı.
Türk dünyasının da önemli sanatçılardır tabii.
Bununla birlikte Kırgız edebiyatını, özellikle de Cengiz Aytmatov dünyanın da önde gelen romancılarından dır.
Birazdan onunla ilgili de önemli açıklamalar yapacağız.
Ali Tohum evde yine Kırgız edebiyatının önemli ismidir.
Kz Kazak edebiyatından Muhtar A ve Job sa ken Seyfül dilini yine bileceğiz.
Uygur Türkleri edebiyatından da Ziya Samed ismini bileceğiz.
Şimdi Cengiz Aytmatov sadece bakın Türk edebiyatının değil, dünyada da gerçekten ses getiren büyük bir romancı, büyük bir yazardır.
Kırgız edebiyatının en önemli temsilcisidir.
Eserlerinde Kırgız halkının kültürünü ve değerlerini anlatmış, halkına milli benliğini yeniden anımsar, satmıştır.
Ulusal kimliğiyle ön plana çıkan karakterlere yer verdiği hikaye ve romanlarıyla edebiyatta önemli bir yeri vardır.
Bakın dikkat edin, ulusal kimlik romanlarının romanlarının ana konusu olan savaş ve aşkı edebi bir üslupla işlemiştir.
Bakın mecaz ve semboller onun eserlerinde başarılı bir şekilde işlenmiştir.
Aynı zamanda eserlerine baktığımızda tabiatın geniş bir yer tuttuğunu, sevginin hakim olduğunu görüyoruz eserlerinde.
Peki hangi romanları bakın?
Beyaz Gemi çok önemli bir roman.
Toprak Ama Elveda Gül, Sarı.
Gün Olur.
Asra Beder.
Dişi Kurdun Rüyaları.
Cengiz Aytmatov'un çok önemli romanları dır.
Bu eserlerin, bu romanların bilinmesinde kesinlikle fayda var.
Ve Cengiz Dağcı yine Kırım edebiyatının önemli isimlerinden biridir.
Kesinlikle görmemiz de fayda var.
Kırım edebiyatının önemli yazarıdır.
Rus zulmüne uğrayan Kırım Türklerinin bakın hayatını anlatıyor.
Eserlerinde ve romanlarına baktığımızda aslında onun romanlarının otobiyografik özellikler taşıdığını söyleyebiliriz.
Bakın korkunç yıllar, onlar da insandı.
O topraklar bizimdi.
Yurdunu kaybeden adam, dönüş, ölüm ve korku günleri.
Genç Temuçin Cengiz Dağcı'nın önemli romanları dır.
İsterseniz konumuzla ilgili hemen örnek sorunuza bakabiliriz.
Aşağıda yazılı olan eserlerden hangisi Cengiz Aytmatov a ait değildir?
Beyaz Gemi Cengiz Aytmatov'un en önemli romanlarından mıdır?
Toprak Ana, yine Cengiz Aytmatov a ait.
Elveda Gül Sarayı, yine Aytmatov'un önemli bir romanı.
Gün Olur Asra Bedel, yine Cengiz Aytmatov'un çok önemli bir eseridir.
Ama korkunç yıllar Cengiz Aytmatov'un değil, bakın Cengiz Dağcı'nın yani Kırımlı Türk sanatçısı Cengiz Dağcı'nın romanıdır.
Bu şekilde.
Türk Dünyası Edebiyatında romanı da bitirmiş olduk.
Bir sonraki dersimiz ile görüşmek üzere Kunduz'da kalın.
Kendinize iyi bakın.
Hoşçakal.
Türk Dünyası Edebiyatında Roman Türü Özellikleri
Türk Dünyası edebiyatında roman türü, genel olarak Batı edebiyatından etkilenerek gelişmiştir. Ancak, Türk kültürüne ve değerlerine uygun özellikler de taşır. Aşağıda Türk Dünyası edebiyatında roman türünün özellikleri sıralanmıştır:
- Toplumsal Konular: Türk Dünyası edebiyatında roman türü, genellikle toplumsal konulara odaklanır. Bu konular arasında aşk, evlilik, aile, dostluk, toplumsal sınıf farklılıkları, politika ve savaş gibi temalar bulunur.
- Yerel Renkler: Türk Dünyası edebiyatında roman türü, yerel renklerin kullanımıyla öne çıkar. Eserlerde coğrafya, gelenek, görenek, yemek, müzik, dil ve din gibi yerel öğeler, okuyucuya o kültürün gerçekliğini yansıtır.
- Yapıbozumculuk: Türk Dünyası edebiyatında roman türü, genellikle geleneksel yapılardan uzaklaşarak, yeni ve farklı teknikler kullanır. Yapıbozumculuk, yerleşik kalıpların dışına çıkarak, yenilikçi bir bakış açısı sunar.
- Gerçeküstücülük: Türk Dünyası edebiyatında roman türü, gerçeküstücü öğeleri kullanarak gerçek ve hayal dünyasını bir araya getirir. Bu tarz, yazarların hayal gücüne dayalı olarak, sıradışı olaylar ve kişileri işleyerek, farklı bir okuma deneyimi sunar.
- Sosyal Eleştiri: Türk Dünyası edebiyatında roman türü, sıklıkla sosyal eleştiri yaparak, toplumsal sorunları ve haksızlıkları konu alır. Bu eleştirel yaklaşım, okuyucunun düşünmesine, farkındalık yaratmasına ve toplumsal değişim için harekete geçmesine neden olabilir.
- Dil ve Anlatım: Türk Dünyası edebiyatında roman türü, dil ve anlatım bakımından zengin ve etkileyici bir yapıya sahiptir. Yazarlar, okuyucuyu esere çekebilmek için, yerel renkleri ve yerel dil özelliklerini ustaca kullanarak, eserlerine hayat verirler.
Türk Dünyası Edebiyatında Roman Türü Temsilcileri
Türk Dünyası edebiyatında roman türü, pek çok önemli yazar tarafından temsil edilir. Aşağıda bu yazarlardan bazıları sıralanmıştır:
- Ahmet Altan (Türkiye)
- Orhan Pamuk (Türkiye)
- Elif Şafak (Türkiye)
- Abai Kunanbayev (Kazakistan)
- Ömer Seyfettin (Türkiye)
- Sabit Müslüm (Azerbaycan)
- Halid Ziya Uşaklıgil (Türkiye)
- Cengiz Aytmatov (Kırgızistan)
- Ahmet Hamdi Tanpınar (Türkiye)
- Alim Canov (Özbekistan)
- Gulsara Dadabayeva (Kazakistan)
- Aka Gündüz Kutbay (Türkmenistan)
- Kemalettin Kamu (Türkiye)
- Hüseyin Rahmi Gürpınar (Türkiye)
- Kadir Abdulkadiroğlu (Azerbaycan)
- Mukhtar Auezov (Kazakistan)
- Temir Nazarov (Kazakistan)
- Ahmet Mithat Efendi (Türkiye)
Bu yazarlar, Türk Dünyası edebiyatında roman türüne katkılarıyla tanınırlar ve eserleri Türk edebiyatı için önemli bir yere sahiptirler.
Azeri Edebiyatında Roman
Azeri edebiyatında roman, çağdaş döneme kadar geçen sürede, özellikle Rus edebiyatının etkisi altında gelişmiştir. Azerbaycan'da ilk romanlar, 19. yüzyılın sonlarından itibaren yazılmaya başlamıştır. Daha sonra, 20. yüzyılın başlarında, özellikle Sovyetler Birliği döneminde Azeri edebiyatında roman türü, büyük bir gelişme göstermiştir.
Azeri edebiyatında roman türüne katkılarıyla tanınan bazı yazarlar şunlardır:
- Mirza Fatali Akhundov: Azerbaycan edebiyatında ilk roman olan "The Adventures of the Vizier of the Khan of Lenkaran"ı yazdı.
- Jalil Mammadguluzadeh: "The Disappearance of the Donkey" (1928) ve "Breath of the Desert" (1930) gibi önemli romanlara imza attı.
- Sabir Ahmedli: "Khurshidbanu Natavan" (1945) ve "Leyli and Majnun" (1957) gibi ünlü romanları yazdı.
- Anar: "Sarı Gelin" (1962) ve "Veysel Karani" (1972) gibi eserleriyle tanınır.
- Kamal Abdulla: "The Seventh Truth" (1996) ve "The Last Judgment" (2007) gibi önemli romanları yazdı.
- İbrahim İbrahimli: "The Sin of a Young Woman" (1985) ve "The Tragedy of the Orphanage" (1991) gibi romanlarıyla tanınır.
Bu yazarlar, Azeri edebiyatında roman türüne katkılarıyla tanınır ve eserleri Azerbaycan edebiyatı için önemli bir yere sahiptirler.
Tatar Edebiyatında Roman
Tatar edebiyatında roman türü, genellikle Sovyet döneminde gelişme göstermiştir. 20. yüzyılın başlarında Tatar edebiyatı, Rus edebiyatının etkisi altında kalmış ve bu dönemde tarihi, toplumsal ve romantik konular ele alınmıştır. Sovyet dönemiyle birlikte, sosyalist gerçekçilik akımının etkisi altında kalan Tatar yazarlar, toplumsal sorunları ele alan eserler yazmışlardır.
Tatar edebiyatında roman türüne katkılarıyla tanınan bazı yazarlar şunlardır:
- Gabdulla Tukay: Tatar edebiyatının en önemli yazarlarından biri olan Tukay, "The Golden Rose" (1911) gibi önemli romanlar yazmıştır.
- Karim Tinchurin: "The Hero of My Youth" (1941) ve "Wonders of Tatarstan" (1955) gibi ünlü romanları yazmıştır.
- Salim Asgar: "The Road to the Homeland" (1959) ve "The Bitter Truth" (1967) gibi eserleriyle tanınır.
- Gumer Ismagilov: "The Sinner" (1978) ve "The Thirst" (1983) gibi önemli romanları yazdı.
- Rinat Khamidullin: "The Last Turn" (1990) ve "The Master of Destiny" (1995) gibi romanlarıyla tanınır.
Bu yazarlar, Tatar edebiyatında roman türüne katkılarıyla tanınır ve eserleri Tatar edebiyatı için önemli bir yere sahiptirler.
Kırım Edebiyatında Roman
Kırım Türklerinin edebiyatı, zengin bir geçmişe sahiptir. Kırım, farklı kültürlerin ve medeniyetlerin etkisi altında kalmış bir bölgedir ve bu nedenle Kırım edebiyatı da çeşitli etkiler taşımaktadır. Kırım edebiyatında roman türü, 19. yüzyılın sonlarına doğru ortaya çıkmıştır. Romanlar, genellikle toplumsal, tarihi ve psikolojik temalara odaklanmaktadır.
Kırım edebiyatında roman türüne katkılarıyla tanınan bazı yazarlar şunlardır:
- Cengiz Dağcı: "Kırım Mektupları" (1998), "Kırım Dergisi" (2000) ve "Kırım’ın Son Yüzyılı" (2004) gibi eserleriyle tanınır.
- Enver Aysever: "Yarım Ayın Gölgesinde" (1992) ve "Kırımın İzinde" (1993) gibi eserleriyle tanınır.
- Server Aydın: "Hüzünlü Bir Yaz Günü" (1999) ve "Hesaplaşma" (2002) gibi romanlarıyla tanınır.
- İsmail Güney: "Kara Yılanın Gözleri" (2002) ve "Uçurumun Kenarında" (2006) gibi eserleriyle tanınır.
- Asaf Ataseven: "Aşkın İzinde" (2004) ve "Denizdeki Yarım Ada" (2006) gibi romanlarıyla tanınır.
Bu yazarlar, Kırım edebiyatında roman türüne önemli katkılar yapmışlardır. Eserleri, Kırım edebiyatının zenginliğini ve çeşitliliğini yansıtmaktadır.
Özbek Edebiyatında Roman
Özbekistan, Orta Asya'nın en önemli ülkelerinden biridir ve zengin kültürel mirasa sahiptir. Özbek edebiyatı da bu mirası yansıtır ve farklı dönemlerde birçok önemli yazar yetiştirmiştir. Roman türü de Özbek edebiyatında oldukça gelişmiştir.
Özbek edebiyatında roman türüne katkılarıyla tanınan bazı yazarlar şunlardır:
- Abdulla Qahhor: "Olov" (Ateş), "Ot" (Çimen), "Shayton" (Şeytan) gibi eserleriyle tanınır.
- Cholpon: "Sovchi Sado" (Sessiz Sesi), "Zolim Shahzoda" (Zalim Şahzade), "Qizil Gul" (Kırmızı Gül) gibi eserleriyle tanınır.
- Hamid Ismoilov: "The Railway" (Demiryolu), "The Underground" (Metro), "Googling for Soul" (Ruhu Ararken Google) gibi eserleriyle tanınır.
- Xurshid Davron: "Yomg'ir" (Yağmur), "Dard" (Ağrı), "Mavluda" (Mavluda) gibi eserleriyle tanınır.
- Erkin Vohidov: "Ko'p Hayollar Yo'q" (Çok Yollar Yok), "Yolg'izim" (Yalnızım), "O'g'il bola" (Oğul Çocuk) gibi eserleriyle tanınır.
Bu yazarlar, Özbek edebiyatında roman türüne önemli katkılar yapmışlardır. Eserleri, Özbekistan'ın kültürel, sosyal ve tarihi mirasını yansıtmaktadır.
Kırgız Edebiyatında Roman
Kırgız edebiyatı, Orta Asya'nın önemli edebi geleneğine sahip ülkelerinden biridir. Kırgız yazarlar, farklı dönemlerde edebiyat dünyasına birçok önemli eser kazandırmışlardır. Roman türü de Kırgız edebiyatında oldukça önemlidir ve birçok önemli eser bu türde yazılmıştır.
Kırgız edebiyatında roman türüne katkılarıyla tanınan bazı yazarlar şunlardır:
- Chingiz Aitmatov: Kırgız edebiyatının en ünlü isimlerinden biridir. "Cemile", "Beyaz Gemi", "Toprak Ana" gibi eserleriyle tanınır.
- Bakıt İsabaev: "Tündük" (Aydınlık), "Nur" (Işık), "Çağırmadığımız Misafirler" gibi eserleriyle tanınır.
- Kasımbek Sıdıkov: "Şırdanak" (Çiçek), "Zamanın Ötesinde" (Zamandan Önce), "Cesur Gönül" gibi eserleriyle tanınır.
- Ömürzak Usmanov: "Eski Dostlar" (Eski Arkadaşlar), "Kırgız Kızı" (Kırgız Kızı), "Eski Yurt" (Eski Memleket) gibi eserleriyle tanınır.
- Sabit Kıpçakbaev: "Gölge Oyunları" (Gölge Oyunları), "Akan Su" (Akışkan Su), "Tatlı Rüya" (Tatlı Rüya) gibi eserleriyle tanınır.
Bu yazarlar, Kırgız edebiyatında roman türüne önemli katkılar yapmışlardır. Eserleri, Kırgız kültürünü, tarihini ve sosyal hayatını yansıtmaktadır. Roman türü, Kırgız edebiyatında hala gelişmeye devam etmektedir ve yeni yazarlar farklı tarzları ve konuları ile Kırgız edebiyatının zenginliğine katkıda bulunmaktadırlar.
Cengiz Aytmatov Kimdir?
Çingiz Aytmatov (Chingiz Aitmatov), 12 Aralık 1928'de Kırgızistan SSC'nin Talas ilinde doğmuş ve 10 Haziran 2008'de Almanya'nın Nürnberg kentinde hayatını kaybetmiş bir Kırgız yazar ve diplomattır.
Aytmatov, Sovyetler Birliği döneminde yazdığı eserlerle dünya çapında tanınmıştır. Romanları, öyküleri, oyunları ve senaryoları Kırgızistan kültürü, tarihi ve insanları üzerine odaklanır. Eserleri, hayvanlarla insanlar arasındaki ilişkileri, insanların doğa ve çevreyle uyumlu yaşamasını vurgulayan, ayrıca Sovyetler Birliği'nin baskıcı politikalarını eleştiren temaları işler.
En ünlü eserleri arasında "Cemile", "Beyaz Gemi", "Toprak Ana", "Gün Olur Asra Bedel", "Efsane Yolu", "İlk Öğretmen", "Güneş Doğudan Yükselir" gibi eserler bulunmaktadır. Bu eserleri sayesinde, dünya çapında saygın ödüller kazanmış ve Kırgızistan ve Türk dünyası edebiyatına büyük katkıda bulunmuştur.
Aytmatov aynı zamanda, Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra Kırgızistan Cumhuriyeti'nin ilk büyükelçilerinden biri olarak görev yapmıştır.
