Yay Dalgaları Bölüm 1

Yay Dalgaları.
Bu dersimizde yay dalgalarında  atma, periyodik dalga, atmaların yansıması,   atmanın ilerleme hızı ve atmaların birbiri içinden  geçme durumlarını inceleyeceğiz.
Yani bileşke   atmadan bahsedeceğiz.
Birinci durumumuzdan  bahsedecek olursak, görmüş olduğunuz gibi   bir ipimiz ya da yayımız olduğunu düşünelim.  Denge konumundayken tamda denge konumundan,   denge konumundan, yukarı doğru çekip yayımızı  ya da ipimizi yukarı doğru çekip tekrardan denge   konumuna kadar getirdiğimiz anda görmüş olduğunuz  gibi baş yukarı tek bir atma göndermiş oluruz.
O   halde bu durumda bu oluşan durumumuzu atma  olarak nitelendiriyor.
Bu baş yukarı ve baş   aşağı atmaları oluşturmak için ise ipimizi ya da  yayımızı denge konumundan yukarı doğru çektik,   denge konumuna geri getirdik.
Denge  konumundan aşağı yönde çektik tekrardan   yukarı denge konumuna getirdiğimizde baş yukarı  baş aşağı atmaları periyodik olarak göndermiş   oluruz.
O halde bu sisteme ne diyeceğiz?
  dalga hareketi olarak, periyodik dalgaları   olarak nitelendireceğiz.
O halde atma ile dalga  arasındaki farkımız bu şekilde.
Atmamızın sabit ve   serbest uçlardan yansımasına bakacak olursak,  atmalarda yansıma durumunu inceleyecek olursak,   görmüş olduğunuz gibi bir ipimiz var sol  tarafa doğru ilerleme yönü olan atmamız   görmüş olduğunuz gibi duvara şu uçtan sabitlenmiş.  Sabit uça gelen bir atma sabit uca çarptığı anda,   şu şekilde ilerleyerek baş yukarı gelen atmamız,  sabit uca çarptıktan sonra ilerleme yönünü baş   aşağı olacak şekilde ters dönerek ilerler.
Görmüş  olduğunuz gibi buradaki ipimiz ise duvarımıza bir   halka yardımıyla serbest bir şekilde bağlı  durumda.
Yani burasına serbest uç diyeceğiz,   şuraya sabit uç diyeceğiz.
O halde sola doğru  gelmekte olan bu atmamız serbest uca geldiği anda   sabit ucunun tam tersine geldiği gibi yansıyacak.  O zaman baş yukarı gelen atmamız baş yukarı dönüp   devam edecek.
O halde bu durumu kısaca şöyle  yine hatırlamak maksadı ile not olarak ifade   edecek olursak, sabit uca gelen atma ters döner.
Serbest uca gelen atma geldiği gibi, geldiği gibi,   döner ve her ikisi de ne yapmış olur?
bu  şekilde yansımış olur.
Serbest uç ve sabit   uçlarda yansımalarımız bu şekilde.
Peki  atmamızın bu yaylar üzerinde ya da ip   üzerindeki hızını inceleyecek olursak, buna da  atmanın hızı olarak nitelendiriyoruz.
Atmamızın   hızını ifade ederken görmüş olduğunuz gibi şu  anda F kuvvetiyle gerilmiş bir yayımız var.   Bu yayımızın kütlesine m kadar ifade edersek,  yayımızın kütlesine m kadar dersek, yayımızın   toplam uzunluğuna şöyle ifade edelim orayı  toplam uzunluğuna L kadar ifade edecek olursak   burada görmüş olduğumuz atmanın hızını V olarak  nitelendiriyorum.
"Atmamızın hızı" Atmamızın hızı   karekök içerisinde kuvvetle doğru orantılı, birim  uzunluk başına düşen kütle ile ters orantılı.
Yani   boyca kütle miktarı diye boyca kütle miktarı oranı  yazıyorum şuraya.
O halde bunu açacak olursak   nasıl ifade ederiz?
Bu nü harfini görmüş olduğunuz  boyunca kütle miktarını şöyle yazacak olursak,   birim uzunluk başına düşen kütle miktarı.
Bu  da şuraya da uzunluk olduğunu ifade edelim,   yayımızın uzunluğu, yay uzunluğu.
O halde  karekök içerisinde kuvvet çarpı uzunluk   bölü kütle.
O halde buradan çıkartacağımız  bir sonuç da var.
Kütlemiz ne kadar büyük   olursa yayımızın hızı o kadar düşük olur  olarak da nitelendirebiliriz.
Peki bileşke   atmamıza geçecek olursak yani atmaların birbiri  içinden geçerken durumlarını inceleyecek olursak,   her zaman yuvarlak baş yukarı ya da baş aşağı  her zaman yuvarlak olmak zorunda değil.
Görmüş   olduğunuz gibi A seçeneğimizde kare bir atma ile  üçgen bir atma karşılıklı geliyor.
Tabii ki bu   atmalarımızın genişliğini y ile ifade edecek  olursak ikisinin de genişliğine eşit diyorum.   Aynı zamanda genliklerini x ifade edecek  olursam genliklerine de eşit diyorum.
Yani   genlik ve genişlikleri eşit fakat üçgenin  yapı olarak ence biraz daha küçük.
O halde   bu atmalar karşılaştığında yapıca olan atmayı  aşağıya bırakacağım.
Karşılaşma anını çiziyorum   şu anda.
Üçgen atmayı yani ence yapıca küçük  olanı üstüne çizeceğim.
Arada görmüş olduğunuz,   çünkü burada bir tane atmamız var, arada görmüş  olduğunuz noktayı çizdiğimiz de görmüş olduğunuz   gibi birbirlerini kuvvetlendirdiler.
Yani buradan  ne elde ettik?
Maximum genlik elde ettik.
Biz bu   duruma atmaların üst üste binme prensibi  olarak nitelendireceğiz.
Atmalarımız her   zaman üst üste mi gelecek?
Hayır.
Burada görmüş  olduğunuz gibi ters gelen atalarımız da olacak.   Bu durumu da birbirinin genliğini azaltma olduğu  için sönümleme olarak nitelendireceğiz.
Tamam,   tabii tamamen sönümlemeyecek burada ama örneğin  bir atma düşünün baş yukarı bir yuvarlak bir atma   halkanın yarısı kadar bu şekilde gelen bir atma  düşünün bir tane tam o esnada baş aşağı olan bir   atma aynı genliğe sahip.
Bu atmalar birbirini ne  yapar tamamen, yok eder ve buna sönümleme deriz   ama B seçeneğini bilerek seçtim.
Farklı bir şey  olsun diye.
Görmüş olduğunuz gibi baş yukarı olan   atmamız kare idi.
Üçgeni de aşağıya yerleştirdim.  Burada yapmamız gereken durum şu şekilde,   küçük olanı büyük olanın içine fotokopisini  çekiyorum, birbirlerini yok edeceklerdi,   artık küçük ile işimiz kalmadı.
Onun fotokopisini  yukarıya aldı.
O halde bu parçayı buradan söküp   çıkartırsak gözlemleyeceğimiz atma nasıl olacak,  nasıl olacak arkadaşlar, şöyle bir görüntü elde   edeceğiz birbirini söylediği için.
Şöyle bir  m harfi elde edeceğiz.
Buna da ne diyeceğiz,   minimum genlik durumu ve birbirlerine ne yapma  durumu olarak nitelendireceğiz, sönümleme.