Şimdi de 17.
Yüzyılın padişahlarını bir görelim.
Duraklama dönemi padişahları burada.
Üçüncü Murat'la başlayacağız.
Üçüncü Murad, Kanuni Sultan Süleyman'ın torunu, Sarı. Selim'in oğlu İkinci Selim gibi. Ordunun başına sefere çıkmamıştır. Yani babası gibi.
Bu Sarı Selim'i arkadaşlar yine. Yeniçeri ocağına usulsüz alım. Yapıldığını görüyoruz. Bu kanuni kademe aykırı anlamı taşıyor.
Sünnet törenlerine gelen palyaçoların şaklaban. Ağaların yeniçeri ocağına alması. Oranın disiplinli bozacak arkadaşlar.
Yani kanuna kademe aykırı. Dediği şey bir de şu şimdi yeniçeri. Ocağına alınan kişiler devşirme. Usulüyle alınıyor.
Şimdi ne oluyor?
Yeniçeri ocağının normalde müslümanlar giremez. Yani Hiristiyan. İken müslüman. Olanlar girebilir ama direk. Müslümanlar giremez.
İşte Müslümanların da artık yeniçeri ocağına alındığını görüyoruz.
Bu kanuni kademe aykırılık teşkil ediyor.
Bir tane örnek vermiş olduk bunla ilgili. Yine Üçüncü Mehmet dönemi. Arkadaşlar, üçüncü Mehmet ordunun başında tekrar sefere çıkmaya başlıyor.
Sancak da yetişen son padişah oğlu Birinci Ahmet oluyor kendisini.
Ve şunu da söyleyebiliriz.
Kafes sistemini ilk defa baştan. Kişi Üçüncü Mehmet.
Kafes sisteminde düşen. İlk padişahımız birinci. Rahmettir.
Bunu bilelim.
Burada kafes sisteminin ne getirdiğini bilmemiz gerekiyor. Şehzadeler sancağı çıkmıyorsa sarayda büyüyor demektir. Sarayda büyüyen kişi de tecrübesiz kişi olarak tahta geçer.
10 12 yaşındaki bir. Çocuğun sancak da. Yetişmesi, eğitim görmesi. Sonra padişah. Olması bu mu daha iyi yoksa sarayda büyüyen bir çocuğun. Padişah olması mı daha. İyi?
Arkadaşlar artık kafes. Sistemine göre. Sancak usulü terk. Edilmiştir ve. Bundan. Dolayı da tecrübesiz. Padişahların. Başa geldiğini görüyoruz. Bu da otorite boşluğu. Yaratır ki bu dönemin. En büyük sorunlarından bir tanesi buydu.
Birinci Ahmet'e baktığımızda. Birinci de bunun devamını getirmiştir. Kardeş katli uygulamasına son vermiştir. Atmıştır Hoca.
Ek Şeriat ve erşet sistemi getirmiştir.
Ekber ve erşet sisteminde en büyük olan ile en olgun olan başa geçiyor demek.
Yani büyük. Olan abi tahta geçecek. Küçüklerin sırasını bekleyecekler.
Ama küçükler nerede bekliyor?
Sarayda bekliyorlar, odalarda bekliyorlar. Yani gözetim hapsinde der.
Bu yüzden de. Hem. Kafes sisteminin hem de ekber ve erşet sistemin. Osmanlının. Merkezi otoritesini olumsuz etkilediğini bilelim. Peki hocam böyle padişahlar neden yanlış yapar?
Bakın yanlış yapmışlar.
Aslında onların zamanına göre. Düşündüğümüz zaman onlar da bir şeyi engellemek istiyor.
Mesela niye kafes sistemi getiriyorlar, şehzadeler katılabiliyor veya bu. Şehzadeler sancak olarak gittiklerinde bir rekabet başlıyor ve daha sonra. Birbirlerini. Öldürüyorlar, taht mücadelesine. Giriyorlar.
Bu bir anane, bir gelenek, bir adet.
İşte Ekber. Ve Erşet de. Şunu engellemek için. Kardeş. Katlini önlemek için. Kardeş. Katlini önledi.
Fakat bir şeyi beraberinde getirdi.
Ne o?
Artık tecrübesiz padişahlar başa geçiyor. Bu sefer Erşet Kafes. Sisteminden bir çok soru gelir. Bu sorularında genelde otomatik cevabı merkezi otoritedir. Bunu bilelim hocam. Celali isyanları bu dönemin en önemli olayı.
1. Samet dönemindeki celali isyanlarını göreceğiz. Bu Celali isyanları arkadaşlar anadoluda çıkan isyanların genel adıdır. Ve sert bir biçimde. Bastırılmıştır.
Sadece Birinci Ahmed. Dönemdir değil birçok. Padişah. Döneminde burada Celali isyanlarını görmekteyiz.
İkinci Osman yani. Gençosman ıslah atçı bir padişah. Yenilikçi bir padişah. Dördüncü Murat da. Aynı.
Keza öyle.
Ikinci Osman da şunu görüyoruz, ilk defa. Saray. Dışı evlilik yapıyor. Arkadaşlar burada sarayın yönetime karışmasını engellemeye çalışıyor.
Yine burada şunu da diyebiliriz.
Haremi saray işlerine karışmasını engellemek. Bu da söylenebilir. Yine Şeyh Sam'ın fetva ordudaki işlerini kısıtlanmıştır. Şeyhülislam din görevlisi. Sen sadece fetva verirsin demiş ama tabi şeyhülislam o dönemde belki gücünü, otoritesini arttırmış. Olacak kini ikinci Osman. Onu frenlemek az önce de bahsettiğim holding. Seferi dönüşünde yeniçeri. Ocağına kaldıracak dı.
Anadolu'ya geçip Anadolu'da büyük bir askeri. Ordu toplayıp yeniçerileri. Kaldırma gibi planı vardı. Ama maalesef ki Yedikule. Zindanlarında yeniçeriler onu mahvetti.
Arkadaşlar ilk defa bir padişah öldürüldü. O kişi kim?
Gençosman İkinci Osman.
Burada şunu görebilirsiniz. Yeniçerilerin artık ne kadar büyük bir siyasi güç olduğunu, oturtulduğunu görmeniz bakımından önemli.
Çünkü halkın burada. Devlete olan inancı. Padişaha olan inancı. Azalır, yeniçerilerin. Biraz da. Güvenirliği. Artar.
Burada halk padişaha ve otoriteye. Güvenmediği için burada da bir halkla yönetim arasında kopukluk meydana gelir.
Bu da merkezi. Otorite konularında çok sorulur.
Dördüncü Murat'a baktığınızda dönemin en otoriter padişah olduğunu. Görüyoruz, içki ve tütün. Yasağı getiriyor, saray ağalarının ve haremin yönetime karışmasını. Engelliyor.
Aynı ikinci Osman gibi.
Bakın İkinci Osman'a. Dördüncü Murad aslında ulemanın. Ve yeni.
Çetelerin önüne bir engel koymuş oluyor.
Bu yüzden de ikinci Osman'ı indiren yeniçeriler. Dördüncü Murat'a da biraz sert çıkışlarda bulunacaklar.
Ama Dördüncü. Murat yeniçerileri otoritesi ile kontrol. Altına almayı başarıyor. Bunu bilelim.
Pek hoca. Dördüncü Murat. Döneminde bir de Koçibey rezaletinin olduğunu görüyoruz.
Yani burada şunu diyebiliriz. Devletin düzensiz olmasının. Ve kötü. Gidişatının sorunları veya. Sebepleri nelerdir?
Devlet bunu bile bilmesi için böyle raporlar hazırlatıyor.
Biz bunlara ne diyor nahiye veya. Risale veya rapor. Diyoruz.
Bunu bilelim.
Bu risaleler. Veya raporlar. Devletin kötü. Gidişatının, sorunların. Sebeplerini belirten. Raporlar olarak karşımıza. Geliyor.
Bunu bilmemize fayda var ki yeniçeriler. Bunlardan hoşnut olmuyor. Arkadaşlar bunu bilelim.
Ulema sınıfı da bu şekilde.
Ulema dediğim biraz da böyle dini bir sınıf arkadaşlar. Dördüncü Murat'tan sonra Dördüncü. Mehmet işte. En fazla savaşın olduğu zaman bu. Dönem.
Dördüncü Mehmed dönemi. Avcı Mehmed biraz da av merakından dolayı biz bundan ediyoruz.
Avcı Mehmet km'den sonra en uzun tahtta kalan padişah olarak da ünvanı var.
Yani hem en küçük yaşta tahta çıkan padişah hem de en uzun süre tahtta kalan padişah olarak bilmemiz gerekir. Dördüncü Mehmet'e. Av merakı yüzünden avcı lakabını. Aldığını söylemiştik. Bu arada bütün bu dönemlerden geçer.
İşte Kösem Sultan, Hatice, Turhan Sultan gibi önemli kadınlar var burada.
Padişahları himaye etmişler, onları büyütmüş, sonra. Geri çekilmiş, geri planda. Durmuşlar.
Tar uncu Ahmet Paşa adında bir sadrazamı var. Bu ilk. Kez mali yıl bütçesini hazırlıyor. Ve. Tarımcı Ahmet Paşa'nın burada mali. Giderleri düzenlediğini görüyoruz. Yani saray masraflarını. Kızdığını vesaire görüyoruz.
Ama tabii sonu kötü olacak.
Bunun da yine köprüleri görüyoruz bu dönemde Köprülü Mehmet Paşa'yı. Bunların da özelliği şu padişaha şart. İleri sürerek. Sadrazam olan kişilerdir bunlar.
Köprüler çok aşar, köprülü fazla, Ahmet Paşa, Mehmet. Paşa gibi isimleri var. Padişaha ilk kez şart. İleri sürerek tahta geçmiştir. Burada sadrazam olmuştur arkadaşlar.
Yani tahta geçmiş derken sadrazamlığa geçmiştir deriz.
En geniş sınıra ulaşmıştır bu dönemde.
Çünkü bu aş anlaşması yapılmıştı. Batıda en geniş sınırlara dönmemiz gerekir. Yine duraklama. Dönemi içinde yükselme dönemi yaşandığında burada dile getirirsek yerinde olur, işte bunlar. Da duraklama. Döneminin. Hasılatı.
Padişahları bakın birçok padişah vardı, İbrahim vesaire onları yazmadık.
Buradan Mustafa Süleyman var, onlar da yazmadı.
Ama önemli olanları yazdık, bilgimiz olsun.
Duraklama dönemi padişahları burada.
Üçüncü Murat'la başlayacağız.
Üçüncü Murad, Kanuni Sultan Süleyman'ın torunu, Sarı. Selim'in oğlu İkinci Selim gibi. Ordunun başına sefere çıkmamıştır. Yani babası gibi.
Bu Sarı Selim'i arkadaşlar yine. Yeniçeri ocağına usulsüz alım. Yapıldığını görüyoruz. Bu kanuni kademe aykırı anlamı taşıyor.
Sünnet törenlerine gelen palyaçoların şaklaban. Ağaların yeniçeri ocağına alması. Oranın disiplinli bozacak arkadaşlar.
Yani kanuna kademe aykırı. Dediği şey bir de şu şimdi yeniçeri. Ocağına alınan kişiler devşirme. Usulüyle alınıyor.
Şimdi ne oluyor?
Yeniçeri ocağının normalde müslümanlar giremez. Yani Hiristiyan. İken müslüman. Olanlar girebilir ama direk. Müslümanlar giremez.
İşte Müslümanların da artık yeniçeri ocağına alındığını görüyoruz.
Bu kanuni kademe aykırılık teşkil ediyor.
Bir tane örnek vermiş olduk bunla ilgili. Yine Üçüncü Mehmet dönemi. Arkadaşlar, üçüncü Mehmet ordunun başında tekrar sefere çıkmaya başlıyor.
Sancak da yetişen son padişah oğlu Birinci Ahmet oluyor kendisini.
Ve şunu da söyleyebiliriz.
Kafes sistemini ilk defa baştan. Kişi Üçüncü Mehmet.
Kafes sisteminde düşen. İlk padişahımız birinci. Rahmettir.
Bunu bilelim.
Burada kafes sisteminin ne getirdiğini bilmemiz gerekiyor. Şehzadeler sancağı çıkmıyorsa sarayda büyüyor demektir. Sarayda büyüyen kişi de tecrübesiz kişi olarak tahta geçer.
10 12 yaşındaki bir. Çocuğun sancak da. Yetişmesi, eğitim görmesi. Sonra padişah. Olması bu mu daha iyi yoksa sarayda büyüyen bir çocuğun. Padişah olması mı daha. İyi?
Arkadaşlar artık kafes. Sistemine göre. Sancak usulü terk. Edilmiştir ve. Bundan. Dolayı da tecrübesiz. Padişahların. Başa geldiğini görüyoruz. Bu da otorite boşluğu. Yaratır ki bu dönemin. En büyük sorunlarından bir tanesi buydu.
Birinci Ahmet'e baktığımızda. Birinci de bunun devamını getirmiştir. Kardeş katli uygulamasına son vermiştir. Atmıştır Hoca.
Ek Şeriat ve erşet sistemi getirmiştir.
Ekber ve erşet sisteminde en büyük olan ile en olgun olan başa geçiyor demek.
Yani büyük. Olan abi tahta geçecek. Küçüklerin sırasını bekleyecekler.
Ama küçükler nerede bekliyor?
Sarayda bekliyorlar, odalarda bekliyorlar. Yani gözetim hapsinde der.
Bu yüzden de. Hem. Kafes sisteminin hem de ekber ve erşet sistemin. Osmanlının. Merkezi otoritesini olumsuz etkilediğini bilelim. Peki hocam böyle padişahlar neden yanlış yapar?
Bakın yanlış yapmışlar.
Aslında onların zamanına göre. Düşündüğümüz zaman onlar da bir şeyi engellemek istiyor.
Mesela niye kafes sistemi getiriyorlar, şehzadeler katılabiliyor veya bu. Şehzadeler sancak olarak gittiklerinde bir rekabet başlıyor ve daha sonra. Birbirlerini. Öldürüyorlar, taht mücadelesine. Giriyorlar.
Bu bir anane, bir gelenek, bir adet.
İşte Ekber. Ve Erşet de. Şunu engellemek için. Kardeş. Katlini önlemek için. Kardeş. Katlini önledi.
Fakat bir şeyi beraberinde getirdi.
Ne o?
Artık tecrübesiz padişahlar başa geçiyor. Bu sefer Erşet Kafes. Sisteminden bir çok soru gelir. Bu sorularında genelde otomatik cevabı merkezi otoritedir. Bunu bilelim hocam. Celali isyanları bu dönemin en önemli olayı.
1. Samet dönemindeki celali isyanlarını göreceğiz. Bu Celali isyanları arkadaşlar anadoluda çıkan isyanların genel adıdır. Ve sert bir biçimde. Bastırılmıştır.
Sadece Birinci Ahmed. Dönemdir değil birçok. Padişah. Döneminde burada Celali isyanlarını görmekteyiz.
İkinci Osman yani. Gençosman ıslah atçı bir padişah. Yenilikçi bir padişah. Dördüncü Murat da. Aynı.
Keza öyle.
Ikinci Osman da şunu görüyoruz, ilk defa. Saray. Dışı evlilik yapıyor. Arkadaşlar burada sarayın yönetime karışmasını engellemeye çalışıyor.
Yine burada şunu da diyebiliriz.
Haremi saray işlerine karışmasını engellemek. Bu da söylenebilir. Yine Şeyh Sam'ın fetva ordudaki işlerini kısıtlanmıştır. Şeyhülislam din görevlisi. Sen sadece fetva verirsin demiş ama tabi şeyhülislam o dönemde belki gücünü, otoritesini arttırmış. Olacak kini ikinci Osman. Onu frenlemek az önce de bahsettiğim holding. Seferi dönüşünde yeniçeri. Ocağına kaldıracak dı.
Anadolu'ya geçip Anadolu'da büyük bir askeri. Ordu toplayıp yeniçerileri. Kaldırma gibi planı vardı. Ama maalesef ki Yedikule. Zindanlarında yeniçeriler onu mahvetti.
Arkadaşlar ilk defa bir padişah öldürüldü. O kişi kim?
Gençosman İkinci Osman.
Burada şunu görebilirsiniz. Yeniçerilerin artık ne kadar büyük bir siyasi güç olduğunu, oturtulduğunu görmeniz bakımından önemli.
Çünkü halkın burada. Devlete olan inancı. Padişaha olan inancı. Azalır, yeniçerilerin. Biraz da. Güvenirliği. Artar.
Burada halk padişaha ve otoriteye. Güvenmediği için burada da bir halkla yönetim arasında kopukluk meydana gelir.
Bu da merkezi. Otorite konularında çok sorulur.
Dördüncü Murat'a baktığınızda dönemin en otoriter padişah olduğunu. Görüyoruz, içki ve tütün. Yasağı getiriyor, saray ağalarının ve haremin yönetime karışmasını. Engelliyor.
Aynı ikinci Osman gibi.
Bakın İkinci Osman'a. Dördüncü Murad aslında ulemanın. Ve yeni.
Çetelerin önüne bir engel koymuş oluyor.
Bu yüzden de ikinci Osman'ı indiren yeniçeriler. Dördüncü Murat'a da biraz sert çıkışlarda bulunacaklar.
Ama Dördüncü. Murat yeniçerileri otoritesi ile kontrol. Altına almayı başarıyor. Bunu bilelim.
Pek hoca. Dördüncü Murat. Döneminde bir de Koçibey rezaletinin olduğunu görüyoruz.
Yani burada şunu diyebiliriz. Devletin düzensiz olmasının. Ve kötü. Gidişatının sorunları veya. Sebepleri nelerdir?
Devlet bunu bile bilmesi için böyle raporlar hazırlatıyor.
Biz bunlara ne diyor nahiye veya. Risale veya rapor. Diyoruz.
Bunu bilelim.
Bu risaleler. Veya raporlar. Devletin kötü. Gidişatının, sorunların. Sebeplerini belirten. Raporlar olarak karşımıza. Geliyor.
Bunu bilmemize fayda var ki yeniçeriler. Bunlardan hoşnut olmuyor. Arkadaşlar bunu bilelim.
Ulema sınıfı da bu şekilde.
Ulema dediğim biraz da böyle dini bir sınıf arkadaşlar. Dördüncü Murat'tan sonra Dördüncü. Mehmet işte. En fazla savaşın olduğu zaman bu. Dönem.
Dördüncü Mehmed dönemi. Avcı Mehmed biraz da av merakından dolayı biz bundan ediyoruz.
Avcı Mehmet km'den sonra en uzun tahtta kalan padişah olarak da ünvanı var.
Yani hem en küçük yaşta tahta çıkan padişah hem de en uzun süre tahtta kalan padişah olarak bilmemiz gerekir. Dördüncü Mehmet'e. Av merakı yüzünden avcı lakabını. Aldığını söylemiştik. Bu arada bütün bu dönemlerden geçer.
İşte Kösem Sultan, Hatice, Turhan Sultan gibi önemli kadınlar var burada.
Padişahları himaye etmişler, onları büyütmüş, sonra. Geri çekilmiş, geri planda. Durmuşlar.
Tar uncu Ahmet Paşa adında bir sadrazamı var. Bu ilk. Kez mali yıl bütçesini hazırlıyor. Ve. Tarımcı Ahmet Paşa'nın burada mali. Giderleri düzenlediğini görüyoruz. Yani saray masraflarını. Kızdığını vesaire görüyoruz.
Ama tabii sonu kötü olacak.
Bunun da yine köprüleri görüyoruz bu dönemde Köprülü Mehmet Paşa'yı. Bunların da özelliği şu padişaha şart. İleri sürerek. Sadrazam olan kişilerdir bunlar.
Köprüler çok aşar, köprülü fazla, Ahmet Paşa, Mehmet. Paşa gibi isimleri var. Padişaha ilk kez şart. İleri sürerek tahta geçmiştir. Burada sadrazam olmuştur arkadaşlar.
Yani tahta geçmiş derken sadrazamlığa geçmiştir deriz.
En geniş sınıra ulaşmıştır bu dönemde.
Çünkü bu aş anlaşması yapılmıştı. Batıda en geniş sınırlara dönmemiz gerekir. Yine duraklama. Dönemi içinde yükselme dönemi yaşandığında burada dile getirirsek yerinde olur, işte bunlar. Da duraklama. Döneminin. Hasılatı.
Padişahları bakın birçok padişah vardı, İbrahim vesaire onları yazmadık.
Buradan Mustafa Süleyman var, onlar da yazmadı.
Ama önemli olanları yazdık, bilgimiz olsun.
