Evet arkadaşlar bu videomuzda da deneme ve özelliklerinden bahsedeceğiz.
Çok önemli bir konudur.
Hem okul sınavlarında hem ÖSYM'nin ayete kısmında karşımıza gelebilecek konulardan bir tanesi.
Şimdi arkadaşlar deneme ne demek öncelikle bizim bunu bilmemiz gerekiyor.
Şimdi arkadaşlar deneme yazarın herhangi bir konuyla ilgili görüşlerine, kesin yargılara varmadan bakın şu kısım bizim için önemli.
Kesin yargılara varmadan kanıtlamaya çalışmadan dile getirdi.
Gazete ve dergi yazılıdır arkadaşlar.
Yani denemenin belirli ve kesin kuralları yoktur.
Denemeci bir konuyu kendi kendine konuşuyormuş, hocasına serbestçe yazıya döker.
Arkadaşlar bakın şöyle yazalım kendi kendine konuşuyormuş, hocasına serbest şekilde yazıya döker.
Konu sınırlaması asla yok arkadaşlar.
İnsanı ve toplumu ilgilendiren her şey denemenin konusu olabilir.
Dostluk, kardeşlik, sanat, işte özgürlük ve benzeri hemen her konuda yazılabilir.
Yine tekrarlayalım denemeci görüşlerini, düşüncelerini kanıtlama yoluna gitmez arkadaşlar.
Bundan dolayı denemelerde nesnel bir anlatım yoktur.
Denemelerde öznellik, kişi, sertlik ön plandadır.
Arkadaşlar.
Yazının inandırıcılığı yazarın içtenliği nden gelmektedir.
Bu sebeple nesnellik, objektiflik yoktur.
Arkadaşlar.
Geniş bir bakış açısıyla zengin bir birikim gerektiren denemede yazar denemesini anekdotlarla örneklemeler ile ironi ve hiciv ile çekici hale getirmeye çalışır.
Arkadaşlar hiciv, eleştiri demek, öğretici, açıklayıcı ve tartışmacı anlatım biçimlerinden yararlanılır.
Deneme de sıcak ve içten bir anlatım vardır.
Arkadaşlar samimi olmalıyız, içten olmalıyız.
Bu bizim için önemlidir.
Kişisel liğin ön planda olduğu deneme için arkadaşlar Nurullah Ataç şu ifadeyi kullandı.
Ben'in ülkesi dediği arkadaşlar kişisel liğin ön planda olduğu deneme için Nurullah Ataç ben ülkesi demiştir.
Bu bizim için önemlidir.
Arkadaşlar şurayı yani buraya yazdım herşeyi zaten kesinlikle bilmemiz gerekiyor.
Deneme türünün kurucusu monte dir.
Arkadaşlar Monte in denemelerinde kendini merkeze almış ve amacının insanlık hakkında değil sadece kendi deneyimleri hakkında yazmak olduğunu anlatmıştır.
Yani nedir bu kişisel lik ön planda demektir arkadaşlar.
Yani monte in şöyle demiştir işte herkes önüne bakar.
Ben işime bakarım içime bakarım.
Benim işim yalnız kendim nedir hep kendi gözümden geçiririm, hep kendimi gözden geçiririm, kendimi yollarım demiştir arkadaşlar.
Yani kişisel kesinlikle ön planda.
Bir yazarın işte herhangi bir konuyu üzerinde özel görüş ve düşüncelerini iddiasız, kesin bir yargıya varmadan anlattığı yazılarda Arkadaşlar toparlayalım, insanı ve toplumu ilgilendiren her şey yaşam, ölüm, aşk, sanat, felsefe, din, ahlak, töre.
Birçok konuda bir çok konu denemenin konusu olabiliyordu.
Denemede bir konu sınırlaması, yokluğu belli bir biçim yoktu.
Denemenin ayırıcı özelliği arkadaşlar bunu unutmuyoruz.
Yazarın kendi kendine konuşur gibi davranmalıdır.
Yine görüşlerini içtenlikle, açık yüreklilikle anlatmalıdır.
Deneme yazarı anlattıklarının inandırıcılığını, onu samimiyeti sağlar.
Arkadaşlar, denemeler, makale gibi düşünsel bir planla yazılsa da makaleden kısadır.
Arkadaşlar ikisi arasındaki fark, makaleler emeğe göre daha uzundur.
Yazar makalede olduğu gibi görüşlerin ispatlamak zorunda değildir.
Okuyucusunu kendisi gibi düşündürmeye çalışmaz.
Deneme işlediği konular bakımından işte kişisel, sanatsal, öğretici, eleştirel, sosyal ve felsefi konularda bireysel düşünceyi ifade eden deneme olmak üzere üç türlüdür.
Arkadaşlar bu kısma dikkat ediyoruz.
Özellikleri gelir.
Deneme türünün kurucusunun kim olduğunu sorabilirsiniz arkadaşlar.
O yüzden bu kısım bizim için önemlidir.
Buralara dikkat ediyoruz.
Denemenin tarihi gelişimine bakacak olursak arkadaşlar.
Şimdi Nurullah Ataç arkadaşlar Türk edebiyatında modern anlamda deneme türünde ürün veren ilk yazar ve eleştirmen dir.
O yüzden arkadaşlar Nurullah Ataç bizim için önemlidir.
Tekrar ediyorum Türk edebiyatında modern anlamda deneme türünde ürün veren ilk yazar ve eleştirmen indir.
Çeviri, deneme ve eleştirileriyle arkadaşlar cumhuriyet dönemine damgasını vuruyor.
Yine arkadaşlar deneme türünün en eski örneklerini deneme theory terimi daha kullanılmadan önce, daha deneme kelimesi kullanılmadan önce eski Yunan ve Latin edebiyat larında görürüz.
Biz işte buraya yazdım.
Eflatun, Çiçek Ro Sen'e, Kan Gibi, Eflatun, Çiçek v.s.
K'nın kimi eserleri, deneme niteliği, gösteri̇yor arkadaşlar, deneme türü gerek adını gerek kesim biçimini 16'ıncı yüzyılın ikinci yarısında almaya başlıyor.
Bu türün kurucusu söylemiştik arkadaşlar.
Fransız yazar monte indir İngiliz yazar bakın var arkadaşlar bakın şuraya yazdım bu türün batıdaki en büyük yazarlarından biridir Türk edebiyatında arkadaşlar ilk örneklerini Serveti Fünun döneminde, sonrasındaysa Ahmet Haşim'in Bize Göre adlı eserindeki bazı yazılarda görüyoruz.
Biz deneme türü bizde asıl gelişimini arkadaşlar cumhuriyetten sonra gösteriyor.
Nurullah Ataç Bakın Cemil Meriç Suud, Kemal Yetkin, Sabahattin Eyüboğlu, Sabahattin Kudret Aksal Tanpınar, Mehmet Kaplan, Salah Birsel ve Mele Melih Cevdet Anday bizim önemli deneme türünde yazan sanatçılarımız dır.
En önemlilerinden biri Nurullah Ataç dır.
Arkadaşlar sarı kalemle yazdığım eserleri kesinlikle bilmek zorundayız.
Ayet hdd çok fazla çıkıyor.
Bunlar sözden söze günlerin getirdiği karalama defteri.
O kuruma mektuplar Nurullah Ataç'ın.
Nurullah Tacın arkadaşlar.
Bir sürü eseri vardır.
Ararken diyelim söz arasında pres, petrolle celi dergilerde söyleşiler, günce gibi eserleri var.
Ama biz sadece sözden, söze, günlerin getirdiği karalama defteri ve o kuruma mektupları bileceğiz.
Ahmet Haşim'in Bize Göre adlı eseri önemlidir arkadaşlar.
Bunu da ezbere bileceğiz.
Bu ülke Kırk Ambar, Cemil Meriç'in günlerin götürdüğü ve günlerin getirdiği birbiriyle çok karışıyor.
O yüzden iyi ezber diyelim arkadaşlar.
Günlerin götürdüğü ve edebiyat konuşmaları su Kemal Yetkin'in Mavi ve Kara çok çıkar.
Sabahattin Eyüboğlu'nun Beş Şehir Arkadaş der ki.
Biz bunu üniversitede üç dört ay boyunca izlemiştik.
Ahmet Hamdi Tanpınar'ın.
Önemli bir eseridir.
Bilelim.
Salah Birsel, Ah Beyoğlu, Vah Beyoğlu ve Boğaziçi İçin Gır Mıngır adlı eserlere.
Bizim için önemlidir arkadaşlar.
Deneme Nedir?
Deneme, yazarın düşüncelerini, fikirlerini, deneyimlerini, gözlemlerini ve hayal gücünü yazılı bir biçimde okuyucuya aktardığı kısa yazılardır. Bu yazılar genellikle edebi bir tür olarak kabul edilir ve kişisel bir bakış açısı içerir. Deneme, deneyimleri, gözlemleri, hayal gücünü ve düşünceleri anlatırken aynı zamanda okuyucuyu bilgilendirmek, etkilemek ve düşündürmek amacı taşır. Ayrıca, deneme yazarın kişisel üslubunu, dilini ve düşünce yapısını ortaya koymak için bir araç olarak kullanılır.
Denemenin Özellikleri Nelerdir?
Deneme, öznel bir bakış açısı ile kaleme alınan, yazarın düşüncelerini, duygularını, hayallerini, gözlemlerini ve deneyimlerini konu aldığı, farklı tür ve konularda yazılmış bir edebi türdür. Denemenin özellikleri şunlardır:
- Öznel bir bakış açısına sahiptir: Deneme yazarın kişisel düşünceleri, hayat görüşü ve deneyimleri üzerinden kaleme alınır.
- Konusu geniş kapsamlıdır: Deneme, edebi, sanatsal, felsefi, toplumsal, siyasi ya da günlük hayatta karşılaşılan konuları ele alabilir.
- Dil açık ve anlaşılır olmalıdır: Deneme yazarın düşüncelerini aktarırken, dilin sade, anlaşılır ve etkili kullanılması gerekmektedir.
- Yazarın üslubu belirleyicidir: Deneme, yazarın dil, üslup ve tarzını yansıtan bir edebi türdür.
- Kişisel fikir ve düşüncelerini ifade etmek amaçlanır: Deneme yazarın fikirlerini ifade etmek için kullanılan bir araçtır.
- Tartışmacı bir yaklaşım benimser: Deneme, okuyucuyu düşünmeye, sorgulamaya ve tartışmaya yönlendirmeyi amaçlar.
- Kişisel deneyimler ile güçlendirilir: Yazarın kendi deneyimleri, hatıraları ya da yaşadıkları, denemenin güçlenmesine yardımcı olur.
- Yapı ve biçim özgürlüğüne sahiptir: Deneme, yazarın tercih ettiği yapı ve biçimde kaleme alınabilir.
- Anlatım yalın ve akıcı olmalıdır: Deneme, okuyucunun anlamasını kolaylaştırmak için yalın ve akıcı bir dil kullanmalıdır.
- Eleştirel bir yaklaşım benimser: Deneme yazarın, konu hakkındaki düşüncelerini eleştirel bir şekilde ifade etmesine izin verir.
Önemli Deneme Yazarları Kimlerdir?
Deneme türünün önemli yazarları arasında Montaigne, Francis Bacon, Samuel Johnson, Ralph Waldo Emerson, Virginia Woolf, George Orwell, Albert Camus, Michel de Montaigne, Charles Lamb, William Hazlitt, Johann Wolfgang von Goethe, Walter Benjamin, Italo Calvino, Susan Sontag, Roland Barthes, Octavio Paz, John Berger, James Baldwin, Joan Didion ve Edward Said gibi isimler yer almaktadır. Türk edebiyatında ise Ahmet Hamdi Tanpınar, Refik Halit Karay, Sabahattin Eyüboğlu, Nâzım Hikmet, Orhan Pamuk, Ahmet Altan, İhsan Oktay Anar, Murathan Mungan, Adalet Ağaoğlu ve Bilge Karasu gibi yazarlar deneme türünde önemli eserler vermişlerdir.
Deneme Türleri Nelerdir?
Deneme türleri, içerik, yapı ve amaç açısından çeşitlilik göstermektedir. Bunlar şöyle sıralanabilir:
- Felsefi Deneme: Felsefi düşüncelerin ele alındığı, doğruyu ve yanlışı sorgulayan, ahlaki ve ontolojik konuları işleyen denemelerdir.
- Siyasi Deneme: Siyasi görüşlerin, ideolojilerin, siyasi liderlerin eleştirildiği, siyasi olayların incelendiği denemelerdir.
- Sanatsal Deneme: Sanatın farklı dallarına yönelik eleştirilerin yapıldığı, sanat ve edebiyatın incelendiği denemelerdir.
- Gezi Denemesi: Yazarın seyahat ettiği yerlerin gözlemlerine dayanan, o yerin tarihini, doğal güzelliklerini, kültürünü ve yaşam tarzını anlattığı denemelerdir.
- Kişisel Deneme: Yazarın kendi yaşamından kesitleri paylaştığı, deneyimlerini anlattığı, kendi iç dünyasını yansıttığı denemelerdir.
- Eleştirel Deneme: Yazarın bir eseri, bir filozofu, bir düşünceyi ya da bir olguyu eleştirerek, kendi fikirlerini ortaya koyduğu denemelerdir.
- Mizahi Deneme: Eğlendirici ve güldürücü bir dil kullanılarak kaleme alınan denemelerdir.
- Bilimsel Deneme: Bilimsel konuların ele alındığı, bilimsel araştırmaların yapıldığı, bilimsel düşüncelerin paylaşıldığı denemelerdir.
Denemenin Dil ve Anlatım Özellikleri
Deneme türü, dil ve anlatım açısından oldukça özgür bir alandır ve yazarlar, farklı dil ve anlatım teknikleri kullanarak denemelerini şekillendirirler. Bununla birlikte, genel olarak denemenin dil ve anlatım özellikleri şunlardır:
- Öznel bir anlatım tarzı: Denemeler, yazarın kişisel düşüncelerine dayandığı için öznel bir anlatım tarzına sahiptir. Yazar, kendisini ifade etmek için kendi dilini, üslubunu ve söyleyişini kullanır.
- Düşünceli bir dil: Deneme, yazarın düşüncelerini yansıtmak için kullanıldığından, deneme dili düşünceli bir tarzda yazılır. Yazar, düşüncelerini ve görüşlerini detaylı bir şekilde açıklamaya çalışır.
- İkna edici bir dil: Deneme, yazarın okuyucuyu kendi görüşüne ikna etmek için kullandığı bir türdür. Bu nedenle, deneme dilinin ikna edici olması önemlidir. Yazar, okuyucuyu kendi düşüncelerini kabul etmeye ikna etmek için güçlü bir argüman sunar.
- Özgür bir anlatım: Deneme, yazarın kişisel düşüncelerine dayandığı için, dil ve anlatım açısından oldukça özgürdür. Yazar, istediği gibi dil ve anlatım teknikleri kullanabilir, özgürce fikirlerini ifade edebilir.
- Çeşitli dil ve anlatım teknikleri: Deneme yazarları, anlatım tarzlarını zenginleştirmek için çeşitli dil ve anlatım tekniklerini kullanırlar. Bu teknikler arasında metaforlar, benzetmeler, teşbihler, ironi, alay, mizah, tekrarlar, diyalektik, denklem, analoji, kişileştirme, üslup, ritim, biçem ve kavramsal yapılar gibi birçok teknik bulunur.
- Zengin kelime dağarcığı: Deneme yazarları, düşüncelerini ifade etmek için zengin bir kelime dağarcığı kullanırlar. Kelimelerin anlamlarını net bir şekilde ifade ederler ve okuyucuyu etkilemek için değişik kelime seçimlerini kullanırlar.
Deneme Türünün Tarihsel Gelişimi
Deneme türü, Antik Yunan ve Roma dönemlerine kadar uzanan bir geçmişe sahiptir. Antik Yunan'da Sokrates, Platon ve Aristoteles gibi düşünürler, fikirlerini tartışmak ve felsefi konuları ele almak için denemeler yazmışlardır. Roma'da ise Seneca, Cicero ve Marcus Aurelius gibi düşünürler, denemelerinde ahlaki ve politik konuları ele almışlardır.
Ortaçağ ve Rönesans dönemlerinde deneme türü, özellikle kilise ve devlet otoritesine karşı eleştirel bir tavır takınan düşünürler tarafından yaygınlaştı. Montaigne, bu dönemde deneme türünün en önemli örneklerinden birini vermiştir. 16. yüzyılda yazdığı "Denemeler", kişisel düşüncelerini, deneyimlerini ve fikirlerini okuyucuya aktarmıştır.
Deneme ve Makale Farkları Nelerdir?
Deneme ve makale, her ikisi de düşünsel içerik taşıyan yazı türleridir, ancak aralarında bazı farklılıklar vardır. Bunlar şunlardır:
- Konu: Makaleler, haber, bilgi, araştırma sonuçları gibi somut bir konuyu ele alırken, denemeler daha soyut, kişisel veya düşünsel konuları ele alır.
- Amacı: Makalelerin amacı, bilgi veya fikirleri sunmak, okuyucuya bilgi vermek ve açıklamaktır. Denemenin amacı ise yazarın kişisel düşüncelerini, fikirlerini veya duygularını ifade etmektir.
- Yapısı: Makaleler daha düzenli bir yapıya sahiptir ve sıklıkla giriş, gelişme ve sonuç bölümlerine ayrılırken, denemelerde bu bölümler bazen belirgin olmayabilir ve daha serbest bir yapı kullanılabilir.
- Dil ve ton: Makaleler genellikle daha resmi bir dil kullanırken, denemeler daha kişisel bir ton ve dil kullanır.
- Kanıt: Makalelerde, konularını desteklemek için kanıtlar sunulabilirken, denemelerde kişisel deneyimler, fikirler ve düşünceler öne çıkabilir.
Özetle, deneme kişisel bir bakış açısını yansıtırken, makale daha somut ve bilgiye dayalı bir konuyu ele alır.
