Cümle türleri.
Cümle türlerine baktığımız zaman dörde ayrıldığını görüyoruz.
Yüklemin türüne göre, yüklemin yerine göre, anlamına göre ve yapısına göre olmak üzere.
Yüklemin türüne göre fiil cümlesi isim cümlesi olarak ikiye ayrılmakta.
Yüklemin yerine göre üçe ayrılıyor.
Kurallı, devrik, eksiltili.
Anlamına göre olumlu, olumsuz, soru, ünlem cümlesi.
Yapısına göre ise tek yüklemli cümle, içinde fiilimsi olan cümle, birden çok yüklemi olan cümle ve bağlacı olan cümle şeklinde dörde ayrılmakta.
Yüklemin türüne göre cümlelere baktığımız zaman birincisi fiil cümlesi.
Bir diğer ismiyle nedir?
Eylem cümlesi olarak da karşımıza çıkabilir.
İkisi de aynı şey.
Yüklemi çekimli fiil olan cümlelerdir.
Yani yüklemimiz çekimli bir fiilden oluşacak.
Fiil cümlesinin anlamı budur.
Neşeyle yemeklerini yediler derken burada cümlemizin yüklemi hangisidir?
Yediler yüklem.
Yüklemimize baktığımız zaman yemek ifadesi -di kip ekini almış -ler üçüncü çoğul kişi eki olarak karşımıza çıkmıştır.
O zaman burası nedir?
Fiildir.
Çekimli bir fiildir.
Kip ve kişi ekini de almış olduğundan dolayı.
O zaman ne diyoruz?
Biz bunu artık yüklemin türüne göre fiil cümlesi diyoruz.
Soruları dikkatlice okuyunuz derken yüklemimiz nedir?
Okuyunuz.
Yüklem türü Nedir?
Okumak.
O zaman ne diyoruz?
Fiildir.
Yüklemin türüne göre fiil cümlesi diyoruz.
O sabah çok erken kalkmıştı.
Yüklemimiz kalkmıştım.
Kalkmak -mış almış,-tı almış, -m almış.
Birleşik zamanlı bir fiilimiz ve birinci tekil kişi eki.
Demek ki çekimli bir fiil.
Hemen yanına fiil diye yazalım.
Yüklemin türüne göre nedir?
Fiil cümlesidir diyoruz.
Biraz sonra yürüyüşe çıkalım.
Çıkalım yüklem.
Çıkmak nedir?
Hemen fiilimizi belirtelim.
Ne diyoruz?
Yüklemin türüne göre fiil cümlesi diyoruz.
İsim cümlesi.
Yüklemi ek fiil almış, isim veya isim soylu sözcük ya da sözcük grubu olan cümlelere isim cümlesi diyoruz.
Zaten isim soylu sözcükler ek fiil alarak yüklem olabilirler.
İsim soylu sözcükler yüklem olduklarında mutlaka orada bir ek fiilden bahsedeceğiz.
Şehrin caddeleri tertemizdi derken buranın yüklemi nedir?
Tertemizdi yüklem.
Tertemiz nedir?
İsimdir.
-Di ekini almış fakat bu bildiğimiz bizim fiile gelen -di eki olarak düşüneceksiniz.
Fiil kip eki değil.
Buradaki tertemiz i'dir.
Burada bir görünmeyen i'miz var.
Bu görünmeyen i'miz bizim nedir?
Ek fiildir.
Ek fiilin görülen geçmiş zamanı burası.
-di ekimiz yine görülen geçmiş zaman.
Fakat ek fiilin görülen geçmiş zamanı diyoruz.
Bu ek fiil olmazsa isim yüklem olamaz.
İsim yüklem olduğuna göre mutlaka bir ek fiil olmak durumundadır.
Yüklemimizin türü neymiş?
İsimmiş.
O zaman yüklemin türüne göre isim cümlesidir diyoruz.
Demek ki şu onun kitabıymış.
Yüklemimiz nedir?
Onun kitabı imiş.
Bu bir tamlama, ayıramayız birbirinden.
Yüklem burası.
Son ifadeye dikkat edeceğiz daima.
Kitabı imiştir aslında.
Burada bir görünmeyen i'miz var kitabı imiş.
Şurada aslında y ile m arasında diyelim biz buna.
Y o yüzden kaynaştırma harfi olarak girer.
İki ünlü Türkçede yan yana olamadığı için ek fiil almış bir isim var burada.
Ne diyoruz?
Yüklemimiz artık bizim isim onun kitabı imiş dediğimiz ama bir isim tamlaması var.
Yüklemimizin türü de nedir?
İsimdir.
Yüklemin türüne göre isim cümlesidir diyoruz.
Tanımlamaları da birbirinden ayırmadığımız için yüklemimiz komple bir tanımlama olarak karşımızda.
Yaptığı espri çok kötüydü derken nedir?
Kötüydü yüklem.
Kötü nedir?
İsim.
Kötü idi aslında burası yine bir i'miz var, ek fiilimiz var yani ek fiil olmadan isimler asla yüklem olamaz.
Şurada hemen isim diye belirtelim.
Yüklemin türüne göre yine isim cümlesidir diyoruz.
Kuş sınıfın penceresindeymiş.
Yüklemimiz nedir?
Sınıfın penceresindeymiş, birlikte alacağız bir tamlama var burada.
Tamlamayı ayıramayız.
Burası yüklem, türüne bakalım şimdi.
En son ifadeye dikkat edeceğiz demiştik zaten.
Şurası da isim gerçi ama biz en sonuna bakıyoruz.
Penceresindeymiş derken pencere zaten isimdir, penceresinde imiş.
Aslında burada bir ek fiilimiz var.
Yine görüyorsunuz ki isim yüklememizin türü.
İsim soylu bir tamlama var aslında.
Yüklemin türüne göre ne diyoruz?
İsim cümlesidir diyoruz.
Buraya dikkat!
Bazı cümlelerde yüklemler, ortak köklü olabilir.
Ortak kök denildiği zaman da hem isim hem fiil olarak kullanılabilen ifadeler yani bir sözcük bizim karşımıza fiil olarak da çıkabiliyor, isim olarak da çıkabiliyor.
Sesteşlik aslında burada bize anlatılmak istenen şey sesteş idi.
Sesler ortak ama anlamlar farklıydı.
Bakalım şimdi erkenden köye vardı.
Elinde bir demet çiçek vardı.
Neye dikkat edeceğiz?
Vardı.
Kelimelere bir dikkat edelim.
Erkenden köye vardı derken buradaki yüklemimiz bizim varmak yani gitmek, ulaşmak anlamında mı kullanılmıştır?
Ulaşmak, gitmek anlamında mı kullanılmıştır?
Evet.
Yani bir fiil anlamı var burada yüklemimizin türü nedir?
Burada fiildir yüklemin türüne göre.
Fiil cümlesi.
Peki diğer cümleye baktığımız zaman elinde bir demet çiçek vardı.
Varmak, gitmek, ulaşmak anlamında mı yoksa mevcut anlamında mı?
Elinde bir demet çiçek mevcut.
O zaman buradaki nedir?
Mevcut anlamında kullanılmıştır.
Yüklemi o zaman burada isim olarak değerlendiriyoruz.
Yüklemin türüne göre buradaki ifademiz bizim nedir?
İsim cümlesidir.
Aynı kelime, aynı ekler var gibi görünüyor ama Türkçe'de ne vardır ilk önce anlama bakacağız.
Ondan sonra isim mi fiil mi olduğunu ya da başka türler mi olduğunu bulacağız.
Bahçeyi akşama kadar kazdı.
Bizi kovalayan da şu kazdı dediğimiz zaman nedir?
Şunları bir işaretle dediğimiz zaman hangisi isim, hangisi fiil bunların?
Bahçeyi akşama kadar kazdı derken kazmak eğilimi olduğundan dolayı fiil, bizi kovalayan da şu kazdı derken burada bir hayvan türünden bahsediyor.
O zaman burası nedir?
İsimdir.
Birinci cümlemizi yüklemin türüne göre fiil cümlesi, ikinci cümlemiz isim cümlesidir.
Bebek, ablasının saçını yolmuş.
Uzun ince bir yolmuş.
Yolmuşlara baktığımız zaman hangisi isim hangisi fiildir?
Bebek ablasının saçını yolmuş.
Yolmak anlamında kullanıldığına göre nedir?
Fiildir.
Uzun ince bir yolmuş dediğimiz zaman nedir?
İsimdir.
Yolmak anlamında değil çünkü gidip gelinen yer anlamında olduğundan dolayı birinci cümle yüklemin türüne göre fiil, ikinci cümlemiz yüklemin türüne göre isim cümlesidir.
Cümle türlerine baktığımız zaman dörde ayrıldığını görüyoruz.
Yüklemin türüne göre, yüklemin yerine göre, anlamına göre ve yapısına göre olmak üzere.
Yüklemin türüne göre fiil cümlesi isim cümlesi olarak ikiye ayrılmakta.
Yüklemin yerine göre üçe ayrılıyor.
Kurallı, devrik, eksiltili.
Anlamına göre olumlu, olumsuz, soru, ünlem cümlesi.
Yapısına göre ise tek yüklemli cümle, içinde fiilimsi olan cümle, birden çok yüklemi olan cümle ve bağlacı olan cümle şeklinde dörde ayrılmakta.
Yüklemin türüne göre cümlelere baktığımız zaman birincisi fiil cümlesi.
Bir diğer ismiyle nedir?
Eylem cümlesi olarak da karşımıza çıkabilir.
İkisi de aynı şey.
Yüklemi çekimli fiil olan cümlelerdir.
Yani yüklemimiz çekimli bir fiilden oluşacak.
Fiil cümlesinin anlamı budur.
Neşeyle yemeklerini yediler derken burada cümlemizin yüklemi hangisidir?
Yediler yüklem.
Yüklemimize baktığımız zaman yemek ifadesi -di kip ekini almış -ler üçüncü çoğul kişi eki olarak karşımıza çıkmıştır.
O zaman burası nedir?
Fiildir.
Çekimli bir fiildir.
Kip ve kişi ekini de almış olduğundan dolayı.
O zaman ne diyoruz?
Biz bunu artık yüklemin türüne göre fiil cümlesi diyoruz.
Soruları dikkatlice okuyunuz derken yüklemimiz nedir?
Okuyunuz.
Yüklem türü Nedir?
Okumak.
O zaman ne diyoruz?
Fiildir.
Yüklemin türüne göre fiil cümlesi diyoruz.
O sabah çok erken kalkmıştı.
Yüklemimiz kalkmıştım.
Kalkmak -mış almış,-tı almış, -m almış.
Birleşik zamanlı bir fiilimiz ve birinci tekil kişi eki.
Demek ki çekimli bir fiil.
Hemen yanına fiil diye yazalım.
Yüklemin türüne göre nedir?
Fiil cümlesidir diyoruz.
Biraz sonra yürüyüşe çıkalım.
Çıkalım yüklem.
Çıkmak nedir?
Hemen fiilimizi belirtelim.
Ne diyoruz?
Yüklemin türüne göre fiil cümlesi diyoruz.
İsim cümlesi.
Yüklemi ek fiil almış, isim veya isim soylu sözcük ya da sözcük grubu olan cümlelere isim cümlesi diyoruz.
Zaten isim soylu sözcükler ek fiil alarak yüklem olabilirler.
İsim soylu sözcükler yüklem olduklarında mutlaka orada bir ek fiilden bahsedeceğiz.
Şehrin caddeleri tertemizdi derken buranın yüklemi nedir?
Tertemizdi yüklem.
Tertemiz nedir?
İsimdir.
-Di ekini almış fakat bu bildiğimiz bizim fiile gelen -di eki olarak düşüneceksiniz.
Fiil kip eki değil.
Buradaki tertemiz i'dir.
Burada bir görünmeyen i'miz var.
Bu görünmeyen i'miz bizim nedir?
Ek fiildir.
Ek fiilin görülen geçmiş zamanı burası.
-di ekimiz yine görülen geçmiş zaman.
Fakat ek fiilin görülen geçmiş zamanı diyoruz.
Bu ek fiil olmazsa isim yüklem olamaz.
İsim yüklem olduğuna göre mutlaka bir ek fiil olmak durumundadır.
Yüklemimizin türü neymiş?
İsimmiş.
O zaman yüklemin türüne göre isim cümlesidir diyoruz.
Demek ki şu onun kitabıymış.
Yüklemimiz nedir?
Onun kitabı imiş.
Bu bir tamlama, ayıramayız birbirinden.
Yüklem burası.
Son ifadeye dikkat edeceğiz daima.
Kitabı imiştir aslında.
Burada bir görünmeyen i'miz var kitabı imiş.
Şurada aslında y ile m arasında diyelim biz buna.
Y o yüzden kaynaştırma harfi olarak girer.
İki ünlü Türkçede yan yana olamadığı için ek fiil almış bir isim var burada.
Ne diyoruz?
Yüklemimiz artık bizim isim onun kitabı imiş dediğimiz ama bir isim tamlaması var.
Yüklemimizin türü de nedir?
İsimdir.
Yüklemin türüne göre isim cümlesidir diyoruz.
Tanımlamaları da birbirinden ayırmadığımız için yüklemimiz komple bir tanımlama olarak karşımızda.
Yaptığı espri çok kötüydü derken nedir?
Kötüydü yüklem.
Kötü nedir?
İsim.
Kötü idi aslında burası yine bir i'miz var, ek fiilimiz var yani ek fiil olmadan isimler asla yüklem olamaz.
Şurada hemen isim diye belirtelim.
Yüklemin türüne göre yine isim cümlesidir diyoruz.
Kuş sınıfın penceresindeymiş.
Yüklemimiz nedir?
Sınıfın penceresindeymiş, birlikte alacağız bir tamlama var burada.
Tamlamayı ayıramayız.
Burası yüklem, türüne bakalım şimdi.
En son ifadeye dikkat edeceğiz demiştik zaten.
Şurası da isim gerçi ama biz en sonuna bakıyoruz.
Penceresindeymiş derken pencere zaten isimdir, penceresinde imiş.
Aslında burada bir ek fiilimiz var.
Yine görüyorsunuz ki isim yüklememizin türü.
İsim soylu bir tamlama var aslında.
Yüklemin türüne göre ne diyoruz?
İsim cümlesidir diyoruz.
Buraya dikkat!
Bazı cümlelerde yüklemler, ortak köklü olabilir.
Ortak kök denildiği zaman da hem isim hem fiil olarak kullanılabilen ifadeler yani bir sözcük bizim karşımıza fiil olarak da çıkabiliyor, isim olarak da çıkabiliyor.
Sesteşlik aslında burada bize anlatılmak istenen şey sesteş idi.
Sesler ortak ama anlamlar farklıydı.
Bakalım şimdi erkenden köye vardı.
Elinde bir demet çiçek vardı.
Neye dikkat edeceğiz?
Vardı.
Kelimelere bir dikkat edelim.
Erkenden köye vardı derken buradaki yüklemimiz bizim varmak yani gitmek, ulaşmak anlamında mı kullanılmıştır?
Ulaşmak, gitmek anlamında mı kullanılmıştır?
Evet.
Yani bir fiil anlamı var burada yüklemimizin türü nedir?
Burada fiildir yüklemin türüne göre.
Fiil cümlesi.
Peki diğer cümleye baktığımız zaman elinde bir demet çiçek vardı.
Varmak, gitmek, ulaşmak anlamında mı yoksa mevcut anlamında mı?
Elinde bir demet çiçek mevcut.
O zaman buradaki nedir?
Mevcut anlamında kullanılmıştır.
Yüklemi o zaman burada isim olarak değerlendiriyoruz.
Yüklemin türüne göre buradaki ifademiz bizim nedir?
İsim cümlesidir.
Aynı kelime, aynı ekler var gibi görünüyor ama Türkçe'de ne vardır ilk önce anlama bakacağız.
Ondan sonra isim mi fiil mi olduğunu ya da başka türler mi olduğunu bulacağız.
Bahçeyi akşama kadar kazdı.
Bizi kovalayan da şu kazdı dediğimiz zaman nedir?
Şunları bir işaretle dediğimiz zaman hangisi isim, hangisi fiil bunların?
Bahçeyi akşama kadar kazdı derken kazmak eğilimi olduğundan dolayı fiil, bizi kovalayan da şu kazdı derken burada bir hayvan türünden bahsediyor.
O zaman burası nedir?
İsimdir.
Birinci cümlemizi yüklemin türüne göre fiil cümlesi, ikinci cümlemiz isim cümlesidir.
Bebek, ablasının saçını yolmuş.
Uzun ince bir yolmuş.
Yolmuşlara baktığımız zaman hangisi isim hangisi fiildir?
Bebek ablasının saçını yolmuş.
Yolmak anlamında kullanıldığına göre nedir?
Fiildir.
Uzun ince bir yolmuş dediğimiz zaman nedir?
İsimdir.
Yolmak anlamında değil çünkü gidip gelinen yer anlamında olduğundan dolayı birinci cümle yüklemin türüne göre fiil, ikinci cümlemiz yüklemin türüne göre isim cümlesidir.
