Özne ye bakalım.
Yüklemeyin, bildirdiği iş, oluş ya da durumu yapan öyledir.
Yani ülkemde bize ne anlatılıyor ise onu gerçekleştiren yapan Ege'ye biz özne diyoruz.
Temel öyledir.
Fakat bazı cümleler de bulunmayabilir.
Yani yüklem mutlaka olmak zorunda.
Yüklem olmazsa zaten cümleden bahsetmiyoruz.
Fakat özne her cümlede olmak zorunda değildir.
Genellikle vardır ama bazı cümleler de bulunmayabilir.
Yükleme sorulan kim ve ne soruları ile biz özne bulabiliyoruz.
Yani sadd bir cümleye sadece kim?
Sorusunu sorduğumuz zaman bulabiliyoruz.
Başka bir cümleye belki de ne?
Sorusunu sorarak buluyoruz.
Yani öz annemizin soruları bizim kim be ne soruları bize özne bulundurur.
Mesela burada bir küçük bir cümle verilmiş, çiçekler solmuş.
Yüklediğimiz neydi?
Hemen bulduk.
Solmuş yüklem.
Nedir fiil sol mak çünkü.
Soralım şimdi kim solmuş kim ifadesi olmuyor buraya.
Çünkü bir bitkiden bahsediyoruz.
Bakıldığında ne solmuş, çiçekler solmuş o zaman burası bizim için nedir?
Öz nedir?
Cümlenin ögelerini bulurken birinci kural şudur.
Unutmayacağız.
Hiçbirimiz ilk önce yüklem bulunur, sonra özne bulunur.
Yüklem özne bu şekilde sıralı olmamız bu şekilde olacak.
Özne lerimiz, özne biz daha doğrusu ikiye ayrılıyor.
Gerçek özne ve sözde özne olmak üzere.
Bakalım şimdi gerçek özlemimiz neymiş?
Yüklemeyin bildirdiği yargıyı gerçekleştiren varlığın cümlede açıkça ifade edildiği öz nedir?
Yani açık bir biçimde ifade edilecek gizli özne de gerçek öz nedir?
Gizli özne ne olduğuyla ilgili şimdi konuşacağız.
Zaten gizli özne aslında gerçek öznenin içerisinde olan bir özne çeşididir.
Yani gizli özne farklı bir özne değildir.
Bakalım şimdi örnek cümleleri bize Kayra yatağını toplamış ilk önce ne yapıyor, ne yapıyorduk?
Yükleme bizi buluyoruz toplamış.
Büyük laf filmidir.
Toplamak evet kim toplamış, Kayra toplamış o zaman nedir burası?
Öz nedir?
Gerçek özne midir?
Evet, toplama eylemini gerçekleştiren Kayra.
Ve gerçekten bu eylemi Kayra yapmış.
O yüzden ne diyoruz artık biz buraya?
Kayra Evet özne ama gerçek özne.
Gömleğini Ütüleme misin?
Yüklediğimiz nedir?
Ütüleme misin?
Fiil.
Peki üçüyle meme eylemini gerçekleştiren, yani ölçülemeyen kişi kim?
Kim ütüleme miş.
Üçüyle meme hissin dediğine göre sen ikinci tekil kişi var çünkü yükleme bizde.
Dikkat edelim.
İkinci tekil kişi sen sen kişisi gerçekleştirmiş buradaki eylemi.
Daha doğrusu ütüleme meme eşini.
Burası nedir?
Gizli öz nedir?
Gizli özne aynı zamanda nedir?
Gerçek öz nedir?
Çünkü gerçekten bu eylemi yapan kişi sen kişisi olduğu için.
Sözde özne, eylemin kim tarafından yapıldığı belli olmayan de işten etkilenen bölgedir.
Yani eylemde yüklem de neden bahsediliyorsa onu gerçekleştiren kişi ortada yok, belli değil.
O zaman o işten etkilenen Ege'ye biz sözde özne diyoruz.
Şimdi örnek üzerinden daha iyi anlaşılır.
Sınıftaki bütün kitaplar okundu.
Bizim yükleme bizde burada okundu.
Yüklem fiil olduğunu da belirtelim.
Kim Okundu?
Cevap Yok.
Ne Okundu?
Sınıftaki bütün kitaplar evet özne gibi görünüyor.
Şöyle özne diyelim fakat Türkçede ilk önce anlam vardır, bakacağız.
Kitap okuma eylemini gerçekleştiren kişi ya da kişiler belli mi?
Hayır, belli değil.
Ama kitap kendi kendini olunamayacağı için burada.
Bu eylemi gerçekleştiren kişi ya da kişiler belli olmadığı için işten etkilenen öge hangisi?
Sınıftaki bütün kitaplar.
O zaman buraya ne diyoruz?
Sözde özne diyoruz.
Yani kitaplar kendi kendine okunamaz.
Sözde özde de mantığımız boğulacak, yüklem de anlatılan durum, eylem, iş, oluş, hareket kim tarafından gerçekleştiriliyor belli ise gerçek özne belli değilse sözde özne merdivenler silindi.
Yüklediğimiz nedir?
Silindi yüklem.
Yani burası silin, silmek, silinmek.
Aynı şekilde fiil.
Peki?
Kim Silindi Değil Ne Silindi?
Merdivenler ifadesi özne a özne gibi göründüğü fakat anlama bakıyoruz ilk etapta merdivenler kendi kendini sindiremez.
Merdivenleri silen kişi ortada yok.
O zaman ne diyoruz buraya sözde özne diyoruz.
Örnek tüm üyelerimize bakalım birbirine benzeyen üç cümle ağaçtaki elmaları topladık cümlesinin yüklemesini hemen bulalım.
Topladık.
Bizim.
Yüklemeniz.
Peki.
Büyüklerimiz Bizim isimli filmi toplamak fiil.
Kim Topladı?
Toplama eylemini gerçekleştiren kim topladık dediğine göre başta da Ayşe, Fatma, Hasan, Hüseyin demiyor topladık diyor.
O zaman şuradaki F.
Ilimizdeki kişiye baktığımız zaman bizden bahsediyoruz.
Biz değil mi?
Birinci çoğul kişi o zaman buradaki bir gizli özne.
Gizli Özne de neydi?
Gerçek Öz Neydi?
Evet, biz ağaçtaki elmaları topladık.
Bakalım şimdi biz ağaçtaki elmaları topladık, gene topladık.
Yüklem Fiil Burada Ne Yaptı?
Direkt olarak zaten.
Yazmış.
O zaman özne.
Gerçek özne olduğunda parantez içinde belirtebiliriz, ağaçtaki elmalar toplandı.
Büyüklerimiz toplandığı.
Bakın topladık, topladık toplandı dedi.
Ki ne toplandı?
Kim toplandı kim toplantıya cevap yok, ne toplantıya cevap var.
Şimdi diğer cümlelere baktığımız zaman topladık.
Kim topladı?
Biz cevabını alıyorduk.
Toplandı ne toplandı?
Ağaçtaki elmalar cevabını aldık.
Fakat elmalar kendi kendine toz kullanamayacağı için aradaki farkı şuradaki bizlerden görebilirsiniz zaten.
Buradaki toplama işlemini gerçekleştiren kişiler belliydi.
Fakat burada belli değil.
O yüzden işten etkilenen varlığa biz artık ne diyeceğiz?
Sözde özne diyeceğiz.
Toplama eylemini gerçekleştiren kişi cümlemizi de yer almamış diğer cümleler de yer aldı.
Bir tanesinde gizli özne olarak yer aldı, diğerinde normal özne olarak karşımızda yer aldı.
Yüklemeyin, bildirdiği iş, oluş ya da durumu yapan öyledir.
Yani ülkemde bize ne anlatılıyor ise onu gerçekleştiren yapan Ege'ye biz özne diyoruz.
Temel öyledir.
Fakat bazı cümleler de bulunmayabilir.
Yani yüklem mutlaka olmak zorunda.
Yüklem olmazsa zaten cümleden bahsetmiyoruz.
Fakat özne her cümlede olmak zorunda değildir.
Genellikle vardır ama bazı cümleler de bulunmayabilir.
Yükleme sorulan kim ve ne soruları ile biz özne bulabiliyoruz.
Yani sadd bir cümleye sadece kim?
Sorusunu sorduğumuz zaman bulabiliyoruz.
Başka bir cümleye belki de ne?
Sorusunu sorarak buluyoruz.
Yani öz annemizin soruları bizim kim be ne soruları bize özne bulundurur.
Mesela burada bir küçük bir cümle verilmiş, çiçekler solmuş.
Yüklediğimiz neydi?
Hemen bulduk.
Solmuş yüklem.
Nedir fiil sol mak çünkü.
Soralım şimdi kim solmuş kim ifadesi olmuyor buraya.
Çünkü bir bitkiden bahsediyoruz.
Bakıldığında ne solmuş, çiçekler solmuş o zaman burası bizim için nedir?
Öz nedir?
Cümlenin ögelerini bulurken birinci kural şudur.
Unutmayacağız.
Hiçbirimiz ilk önce yüklem bulunur, sonra özne bulunur.
Yüklem özne bu şekilde sıralı olmamız bu şekilde olacak.
Özne lerimiz, özne biz daha doğrusu ikiye ayrılıyor.
Gerçek özne ve sözde özne olmak üzere.
Bakalım şimdi gerçek özlemimiz neymiş?
Yüklemeyin bildirdiği yargıyı gerçekleştiren varlığın cümlede açıkça ifade edildiği öz nedir?
Yani açık bir biçimde ifade edilecek gizli özne de gerçek öz nedir?
Gizli özne ne olduğuyla ilgili şimdi konuşacağız.
Zaten gizli özne aslında gerçek öznenin içerisinde olan bir özne çeşididir.
Yani gizli özne farklı bir özne değildir.
Bakalım şimdi örnek cümleleri bize Kayra yatağını toplamış ilk önce ne yapıyor, ne yapıyorduk?
Yükleme bizi buluyoruz toplamış.
Büyük laf filmidir.
Toplamak evet kim toplamış, Kayra toplamış o zaman nedir burası?
Öz nedir?
Gerçek özne midir?
Evet, toplama eylemini gerçekleştiren Kayra.
Ve gerçekten bu eylemi Kayra yapmış.
O yüzden ne diyoruz artık biz buraya?
Kayra Evet özne ama gerçek özne.
Gömleğini Ütüleme misin?
Yüklediğimiz nedir?
Ütüleme misin?
Fiil.
Peki üçüyle meme eylemini gerçekleştiren, yani ölçülemeyen kişi kim?
Kim ütüleme miş.
Üçüyle meme hissin dediğine göre sen ikinci tekil kişi var çünkü yükleme bizde.
Dikkat edelim.
İkinci tekil kişi sen sen kişisi gerçekleştirmiş buradaki eylemi.
Daha doğrusu ütüleme meme eşini.
Burası nedir?
Gizli öz nedir?
Gizli özne aynı zamanda nedir?
Gerçek öz nedir?
Çünkü gerçekten bu eylemi yapan kişi sen kişisi olduğu için.
Sözde özne, eylemin kim tarafından yapıldığı belli olmayan de işten etkilenen bölgedir.
Yani eylemde yüklem de neden bahsediliyorsa onu gerçekleştiren kişi ortada yok, belli değil.
O zaman o işten etkilenen Ege'ye biz sözde özne diyoruz.
Şimdi örnek üzerinden daha iyi anlaşılır.
Sınıftaki bütün kitaplar okundu.
Bizim yükleme bizde burada okundu.
Yüklem fiil olduğunu da belirtelim.
Kim Okundu?
Cevap Yok.
Ne Okundu?
Sınıftaki bütün kitaplar evet özne gibi görünüyor.
Şöyle özne diyelim fakat Türkçede ilk önce anlam vardır, bakacağız.
Kitap okuma eylemini gerçekleştiren kişi ya da kişiler belli mi?
Hayır, belli değil.
Ama kitap kendi kendini olunamayacağı için burada.
Bu eylemi gerçekleştiren kişi ya da kişiler belli olmadığı için işten etkilenen öge hangisi?
Sınıftaki bütün kitaplar.
O zaman buraya ne diyoruz?
Sözde özne diyoruz.
Yani kitaplar kendi kendine okunamaz.
Sözde özde de mantığımız boğulacak, yüklem de anlatılan durum, eylem, iş, oluş, hareket kim tarafından gerçekleştiriliyor belli ise gerçek özne belli değilse sözde özne merdivenler silindi.
Yüklediğimiz nedir?
Silindi yüklem.
Yani burası silin, silmek, silinmek.
Aynı şekilde fiil.
Peki?
Kim Silindi Değil Ne Silindi?
Merdivenler ifadesi özne a özne gibi göründüğü fakat anlama bakıyoruz ilk etapta merdivenler kendi kendini sindiremez.
Merdivenleri silen kişi ortada yok.
O zaman ne diyoruz buraya sözde özne diyoruz.
Örnek tüm üyelerimize bakalım birbirine benzeyen üç cümle ağaçtaki elmaları topladık cümlesinin yüklemesini hemen bulalım.
Topladık.
Bizim.
Yüklemeniz.
Peki.
Büyüklerimiz Bizim isimli filmi toplamak fiil.
Kim Topladı?
Toplama eylemini gerçekleştiren kim topladık dediğine göre başta da Ayşe, Fatma, Hasan, Hüseyin demiyor topladık diyor.
O zaman şuradaki F.
Ilimizdeki kişiye baktığımız zaman bizden bahsediyoruz.
Biz değil mi?
Birinci çoğul kişi o zaman buradaki bir gizli özne.
Gizli Özne de neydi?
Gerçek Öz Neydi?
Evet, biz ağaçtaki elmaları topladık.
Bakalım şimdi biz ağaçtaki elmaları topladık, gene topladık.
Yüklem Fiil Burada Ne Yaptı?
Direkt olarak zaten.
Yazmış.
O zaman özne.
Gerçek özne olduğunda parantez içinde belirtebiliriz, ağaçtaki elmalar toplandı.
Büyüklerimiz toplandığı.
Bakın topladık, topladık toplandı dedi.
Ki ne toplandı?
Kim toplandı kim toplantıya cevap yok, ne toplantıya cevap var.
Şimdi diğer cümlelere baktığımız zaman topladık.
Kim topladı?
Biz cevabını alıyorduk.
Toplandı ne toplandı?
Ağaçtaki elmalar cevabını aldık.
Fakat elmalar kendi kendine toz kullanamayacağı için aradaki farkı şuradaki bizlerden görebilirsiniz zaten.
Buradaki toplama işlemini gerçekleştiren kişiler belliydi.
Fakat burada belli değil.
O yüzden işten etkilenen varlığa biz artık ne diyeceğiz?
Sözde özne diyeceğiz.
Toplama eylemini gerçekleştiren kişi cümlemizi de yer almamış diğer cümleler de yer aldı.
Bir tanesinde gizli özne olarak yer aldı, diğerinde normal özne olarak karşımızda yer aldı.
