Yer tamlayıcısı bir diğer ismiyle dolaylı tümleç, En fazla dolaylı tümleç olarak bilinir aslında.
Yüklemi yer anlamıyla tamamlayan ögedir yer anlamıyla tamamlayacak.
Burada sorularımıza bakalım.
Kime, kimde, kimden, neye, neyde, neyden, nereye, nerede, nereden sorularından birinin yükleme sorulmasıyla yer tamlayıcımız bulunabilmekte.
Dikkat edeceğimiz bir nokta var burada.
Farkındaysanız soruların sonunda hep -de ve -den durum eklerimiz var.
Şöyle işaretleyelim bu taraftan da.
Hepsinde bir ne var?
-e, -den, -dan durum eklerimiz var.
O zaman yer tamamlayıcısı sorularının aslında çok da ürkmeye gerek yok.
Kim, ne, nere aslında bunlara -de, -den durum ekleri koyduğumuz zaman sorularımız ortaya çıkmakta.
Aldığımız cevaplarda da genellikle -e, -den durum eklerimiz olur.
Buna dikkat edelim.
Fakat Türkçede ilk önce anlam vardır.
Anlama bakacağız.
Sonrasında onun yer tamlayıcısı olup olmadığına karar vereceğiz.
Bunlar sadece bizim için ipuçları.
Örnek cümlelerimizden devam edelim şimdi.
Ayşe çantasını evde unutmuş.
Yüklemimiz nedir?
Hemen yüklem buluyoruz.
Unutmuş bizim yüklemimiz.
Fiil mi isim mi unutmak?
Fiilimiz.
Kim unutmuş?
Ayşe öznemiz.
Şimdi diğer ögelerimizi bulabiliriz.
Nerede unutmuş?
Evde.
Bakın cevapladı bir de miz var görüyorsunuz ki.
Yer tamlayıcısı ya da şöyle dolaylı tümleç diyoruz.
Neyi unutmuş?
Neyi?
Çantasını.
Neyi derken bakın görüyorsunuz ki burada da ne var?
Belirtili nesne.
Neyi sorusu çantasını belirtti.
Evet.
Doğum günü için arkadaşına hediye aldı.
Evet yüklemimiz nedir acaba?
Aldı.
Yüklem.
Fiil.
Kim?
O.
Şöyle belirtebiliriz burada.
Gizli öznemiz var.
Peki.
Ne Aldı?
Hediye.
Ne sorusu belirtisiz nesne.
Peki.
Kime aldı?
Kime?
Arkadaşına.
O zaman burası nedir bir bakın.
E durum ekimiz de var şurada görüyorsunuz ki.
Dolaylı tümleç yani yer tamamlayıcısı diyoruz.
Onun oyuncağından istiyorum.
Yüklemimiz nedir?
İstiyorum.
Yüklem yine bir fiil cümlesi.
İsteyen kim, isteme eylemini gerçekleştiren kim?
İstiyorum dediğine göre ben.
Yani gizli özneniz var yine.
Neyden istiyorum?
Neyden?
Onun oyuncağından.
Bakın bir -den ekimiz burada.
O zaman ne diyoruz?
Yine dolaylı tümleç.
Yer tamlayıcısı olarak da karşımıza çıkıyor.
Yani şıklarda yer tamlayıcısı diye sorarsa gösterirse, daha doğrusu onun dolaylı tümleç olduğunu bile dolaylı tümleç diye yazmışsa yer tamlayıcısı.
İkisi de aynı şey.
Hangisini görürseniz ikisini de bilin.
Babası İstanbul'a gitmiş.
Yüklemimiz yine nedir?
Sonda yer aldı.
Gitmiş yüklem.
Yine bir fiil cümleniz.
Kim gitmiş, kim?
Babası.
O zaman öznemiz burada babası.
Aslında onun babası ifadesi, onun tamlayan kısmı burada yer almamış.
Nereye gitmiş?
Nereye?
İstanbul'a.
O zaman burası bizim için dolaylı tümleç bakın görüyorsunuz bir a mız da karşımızda yer tamlayıcısı.
Karıştırmayın arkadaşlar birbirine neyi sorusu, neyi sorusu belirtili nesnenin sorusuydu neye sorusu dolaylı tümleç sorusudur.
Bakın bunu unutmayın.
Çünkü bunlar ikisi birbirine karıştırılıyor.
Neyi neye bir tanesi i ile bitiyor, Bir tanesi e ile bitiyor.
İ ile biten belirtili nesne, neye e ile biten dolaylı tümleç diyoruz.
"Neyi"deki İ nin belirtilinin i si olduğu falan gibi böyle aklımızda kalsın demiştik.
Oradan bir ipucu olsun size.
Yüklemi yer anlamıyla tamamlayan ögedir yer anlamıyla tamamlayacak.
Burada sorularımıza bakalım.
Kime, kimde, kimden, neye, neyde, neyden, nereye, nerede, nereden sorularından birinin yükleme sorulmasıyla yer tamlayıcımız bulunabilmekte.
Dikkat edeceğimiz bir nokta var burada.
Farkındaysanız soruların sonunda hep -de ve -den durum eklerimiz var.
Şöyle işaretleyelim bu taraftan da.
Hepsinde bir ne var?
-e, -den, -dan durum eklerimiz var.
O zaman yer tamamlayıcısı sorularının aslında çok da ürkmeye gerek yok.
Kim, ne, nere aslında bunlara -de, -den durum ekleri koyduğumuz zaman sorularımız ortaya çıkmakta.
Aldığımız cevaplarda da genellikle -e, -den durum eklerimiz olur.
Buna dikkat edelim.
Fakat Türkçede ilk önce anlam vardır.
Anlama bakacağız.
Sonrasında onun yer tamlayıcısı olup olmadığına karar vereceğiz.
Bunlar sadece bizim için ipuçları.
Örnek cümlelerimizden devam edelim şimdi.
Ayşe çantasını evde unutmuş.
Yüklemimiz nedir?
Hemen yüklem buluyoruz.
Unutmuş bizim yüklemimiz.
Fiil mi isim mi unutmak?
Fiilimiz.
Kim unutmuş?
Ayşe öznemiz.
Şimdi diğer ögelerimizi bulabiliriz.
Nerede unutmuş?
Evde.
Bakın cevapladı bir de miz var görüyorsunuz ki.
Yer tamlayıcısı ya da şöyle dolaylı tümleç diyoruz.
Neyi unutmuş?
Neyi?
Çantasını.
Neyi derken bakın görüyorsunuz ki burada da ne var?
Belirtili nesne.
Neyi sorusu çantasını belirtti.
Evet.
Doğum günü için arkadaşına hediye aldı.
Evet yüklemimiz nedir acaba?
Aldı.
Yüklem.
Fiil.
Kim?
O.
Şöyle belirtebiliriz burada.
Gizli öznemiz var.
Peki.
Ne Aldı?
Hediye.
Ne sorusu belirtisiz nesne.
Peki.
Kime aldı?
Kime?
Arkadaşına.
O zaman burası nedir bir bakın.
E durum ekimiz de var şurada görüyorsunuz ki.
Dolaylı tümleç yani yer tamamlayıcısı diyoruz.
Onun oyuncağından istiyorum.
Yüklemimiz nedir?
İstiyorum.
Yüklem yine bir fiil cümlesi.
İsteyen kim, isteme eylemini gerçekleştiren kim?
İstiyorum dediğine göre ben.
Yani gizli özneniz var yine.
Neyden istiyorum?
Neyden?
Onun oyuncağından.
Bakın bir -den ekimiz burada.
O zaman ne diyoruz?
Yine dolaylı tümleç.
Yer tamlayıcısı olarak da karşımıza çıkıyor.
Yani şıklarda yer tamlayıcısı diye sorarsa gösterirse, daha doğrusu onun dolaylı tümleç olduğunu bile dolaylı tümleç diye yazmışsa yer tamlayıcısı.
İkisi de aynı şey.
Hangisini görürseniz ikisini de bilin.
Babası İstanbul'a gitmiş.
Yüklemimiz yine nedir?
Sonda yer aldı.
Gitmiş yüklem.
Yine bir fiil cümleniz.
Kim gitmiş, kim?
Babası.
O zaman öznemiz burada babası.
Aslında onun babası ifadesi, onun tamlayan kısmı burada yer almamış.
Nereye gitmiş?
Nereye?
İstanbul'a.
O zaman burası bizim için dolaylı tümleç bakın görüyorsunuz bir a mız da karşımızda yer tamlayıcısı.
Karıştırmayın arkadaşlar birbirine neyi sorusu, neyi sorusu belirtili nesnenin sorusuydu neye sorusu dolaylı tümleç sorusudur.
Bakın bunu unutmayın.
Çünkü bunlar ikisi birbirine karıştırılıyor.
Neyi neye bir tanesi i ile bitiyor, Bir tanesi e ile bitiyor.
İ ile biten belirtili nesne, neye e ile biten dolaylı tümleç diyoruz.
"Neyi"deki İ nin belirtilinin i si olduğu falan gibi böyle aklımızda kalsın demiştik.
Oradan bir ipucu olsun size.
