Edilgen fiil, sözde öznesi olan fiil cümlesidir.
Yani yüklemde anlatılan işin kim ya da kimler tarafından yapıldığı belli değildir.
Fiil l ya da n edilgenlik eklerinden birini alır.
Yalnız dikkat edeceğimiz bir nokta var.
l ya da n ek gördüğümüz anda direkt olarak edilgen fiildir demeyeceğiz.
Çünkü Türkçede ilk önce ne vardır?
Anlam vardır.
Anlamdan sonra eklere, harflere dikkat edilmesi gerekir.
Edilgen fiil dediğimiz zaman demek ki ne olacakmış cümlemizde?
Sözde özne olacak aynı zamanda.
Tabii ki fiil çatısı dediğimiz için yüklemimizde fiil olmak durumundadır.
Anlama baktığımız zaman sözde öznesi var.
Bir de fiiline baktığımız zaman mutlaka l ya da n ekini zaten göreceğiz.
Hazırlık aşamasında herkesin görüşü alındı.
Yüklemimize bakalım şimdi nedir yüklemimiz?
Alındı yüklem.
Fiil.
Ne alındı?
Herkesin görüşü.
Özne midir yoksa sözde özne midir?
Çünkü herkesin görüşü alındı diyor ama alan kişi ya da kişiler belli mi?
Görüş alan kişiler belli mi?
Belli değil.
O zaman herkesin görüşü kendi kendine alınamayacağına göre herkesin görüşü ifadesi nedir?
Sözde öznedir.
Sözde özne varsa cümlemizde zaten ne diyoruz artık?
Öznesine göre edilgen.
Bakalım şimdi yüklemde l n ekimiz var mı?
Alındı derken şuradaki bakın ne ekimiz işte bizim?
Edilgenlik ekinizdir ama ilk önce neye bakıyoruz?
Anlama bakıyoruz.
Yani buradaki yüklemde anlatılan işi gerçekleştiren kişi belli mi değil mi?
Ona göre sözde özne olup olmadığını bulup sonrasında eke bakın.
Yemekler pişirildi, masa hazırlandı.
Burada iki tane cümle verilmiş, virgülle ayrılmış, sıralı bir cümle yapılmış.
Yemekler pişirildi derken birinci cümlemiz ve yüklemimiz şurası.
Fiilim nedir?
Pişirme, pişirilme.
Evet masa hazırlandı, Hazırlandı yüklemimiz.
Burası da zaten ikinci cümlemiz.
Şimdi bakalım bunların öznesine göre.
Pişirildi.
Ne pişirildi?
Yemekler pişirildi.
Hemen özne mi diyoruz buna?
Neye cevap verdi?
Birinci sorulan ne sorusu neydi?
Özne sorusuydu.
Hemen özne mi diyoruz yoksa düşünüyor muyuz?
Pişirme işlemini gerçekleştiren kişi ya da kişiler belli mi?
Çünkü pişme işlemi kendi kendine olamayacağına göre o zaman burası nedir?
Sözde öznedir.
Yüklemde bahsedilen işi yapan belli değil.
Çünkü işten etkilenene biz sözde özne diyoruz.
Masa hazırlandı, ne hazırlandı?
Masa hazırlandı.
Fakat masa kendi kendine hazırlanabilir mi?
Tabii ki hayır.
O zaman buraya ne diyorum?
Yine sözde özne diyorum.
O zaman benim iki cümlem de öznesine göre edilgen mi?
İki ayrı cümleye baktığımız zaman edilgen.
Şu cümlemiz de özne sine göre yine nedir?
Edilgen.
Bakalım var mı ekler?
Alın size bir.
Alın size bir n ekim.
Ayşe bu söze çok alındı.
Bu cümle bize bakalım şimdi yüklemi nedir?
Alındı.
Yüklem fiil alınmak fiili.
Kim alındı?
Ayşe.
Alınma eylemini gerçekleştiren kişi belli.
Yani normal gerçek bir öznemiz var bizim burada ama burada bir tane n var.
Ne demiştik Türkçede ilk önce anlama bakacaksınız, ondan sonra eklere takılacaksınız demiştik.
Ne yaptık biz ilk önce anlama bakıyoruz.
Nedir?
Öznesine göre etken çünkü burada ne var?
Gerçek özne var, n eki de var, her n eki bizim için edilgenlik eki değildir.
Buna dikkat!
Dün buralarda göründü.
Yüklemimiz nedir?
Göründü.
Fiil midir?
Evet görünen kim?
O.
Yani gizli öznem var.
Gizli özne neydi?
Gerçek özneydi.
O zaman öznesine göre ne diyorum ben burada?
Etken ama burada bir tane n var olsun n Gerçek öznem varsa etkendir.
Buna dikkat edeceğiz.
L ve N ekleri sadece bizim için edilgen eki olarak değil.
Bazen etken fiillerde de karşımıza çıkar.
İşi hem yapar hem de işten etkilenir anlamında kullanılabilir.
O yüzden buraya dikkat ediyoruz.
Demek ki edilgen fiillerde sözde özne olmak zorundadır.
Yani yüklemde anlatılan işin kim ya da kimler tarafından yapıldığı belli değildir.
Fiil l ya da n edilgenlik eklerinden birini alır.
Yalnız dikkat edeceğimiz bir nokta var.
l ya da n ek gördüğümüz anda direkt olarak edilgen fiildir demeyeceğiz.
Çünkü Türkçede ilk önce ne vardır?
Anlam vardır.
Anlamdan sonra eklere, harflere dikkat edilmesi gerekir.
Edilgen fiil dediğimiz zaman demek ki ne olacakmış cümlemizde?
Sözde özne olacak aynı zamanda.
Tabii ki fiil çatısı dediğimiz için yüklemimizde fiil olmak durumundadır.
Anlama baktığımız zaman sözde öznesi var.
Bir de fiiline baktığımız zaman mutlaka l ya da n ekini zaten göreceğiz.
Hazırlık aşamasında herkesin görüşü alındı.
Yüklemimize bakalım şimdi nedir yüklemimiz?
Alındı yüklem.
Fiil.
Ne alındı?
Herkesin görüşü.
Özne midir yoksa sözde özne midir?
Çünkü herkesin görüşü alındı diyor ama alan kişi ya da kişiler belli mi?
Görüş alan kişiler belli mi?
Belli değil.
O zaman herkesin görüşü kendi kendine alınamayacağına göre herkesin görüşü ifadesi nedir?
Sözde öznedir.
Sözde özne varsa cümlemizde zaten ne diyoruz artık?
Öznesine göre edilgen.
Bakalım şimdi yüklemde l n ekimiz var mı?
Alındı derken şuradaki bakın ne ekimiz işte bizim?
Edilgenlik ekinizdir ama ilk önce neye bakıyoruz?
Anlama bakıyoruz.
Yani buradaki yüklemde anlatılan işi gerçekleştiren kişi belli mi değil mi?
Ona göre sözde özne olup olmadığını bulup sonrasında eke bakın.
Yemekler pişirildi, masa hazırlandı.
Burada iki tane cümle verilmiş, virgülle ayrılmış, sıralı bir cümle yapılmış.
Yemekler pişirildi derken birinci cümlemiz ve yüklemimiz şurası.
Fiilim nedir?
Pişirme, pişirilme.
Evet masa hazırlandı, Hazırlandı yüklemimiz.
Burası da zaten ikinci cümlemiz.
Şimdi bakalım bunların öznesine göre.
Pişirildi.
Ne pişirildi?
Yemekler pişirildi.
Hemen özne mi diyoruz buna?
Neye cevap verdi?
Birinci sorulan ne sorusu neydi?
Özne sorusuydu.
Hemen özne mi diyoruz yoksa düşünüyor muyuz?
Pişirme işlemini gerçekleştiren kişi ya da kişiler belli mi?
Çünkü pişme işlemi kendi kendine olamayacağına göre o zaman burası nedir?
Sözde öznedir.
Yüklemde bahsedilen işi yapan belli değil.
Çünkü işten etkilenene biz sözde özne diyoruz.
Masa hazırlandı, ne hazırlandı?
Masa hazırlandı.
Fakat masa kendi kendine hazırlanabilir mi?
Tabii ki hayır.
O zaman buraya ne diyorum?
Yine sözde özne diyorum.
O zaman benim iki cümlem de öznesine göre edilgen mi?
İki ayrı cümleye baktığımız zaman edilgen.
Şu cümlemiz de özne sine göre yine nedir?
Edilgen.
Bakalım var mı ekler?
Alın size bir.
Alın size bir n ekim.
Ayşe bu söze çok alındı.
Bu cümle bize bakalım şimdi yüklemi nedir?
Alındı.
Yüklem fiil alınmak fiili.
Kim alındı?
Ayşe.
Alınma eylemini gerçekleştiren kişi belli.
Yani normal gerçek bir öznemiz var bizim burada ama burada bir tane n var.
Ne demiştik Türkçede ilk önce anlama bakacaksınız, ondan sonra eklere takılacaksınız demiştik.
Ne yaptık biz ilk önce anlama bakıyoruz.
Nedir?
Öznesine göre etken çünkü burada ne var?
Gerçek özne var, n eki de var, her n eki bizim için edilgenlik eki değildir.
Buna dikkat!
Dün buralarda göründü.
Yüklemimiz nedir?
Göründü.
Fiil midir?
Evet görünen kim?
O.
Yani gizli öznem var.
Gizli özne neydi?
Gerçek özneydi.
O zaman öznesine göre ne diyorum ben burada?
Etken ama burada bir tane n var olsun n Gerçek öznem varsa etkendir.
Buna dikkat edeceğiz.
L ve N ekleri sadece bizim için edilgen eki olarak değil.
Bazen etken fiillerde de karşımıza çıkar.
İşi hem yapar hem de işten etkilenir anlamında kullanılabilir.
O yüzden buraya dikkat ediyoruz.
Demek ki edilgen fiillerde sözde özne olmak zorundadır.
