Sıfat fiil, bir diğer ismiyle ortaç.
Fiillere geçirilen -an -ası -mez -ar -dik -ecek -miş ekleriyle yapılıyor.
Parantez içi kısımlarda diğer kullanım şekilleri de verilmiş.
Baktığımız zaman şimdi bunun kısaca aklımızda kalmasını istiyorsak eğer şu şekilde bir kısayol yapabiliriz.
Daha önceden duymuşsunuzdur.
Anası mezar dikecekmiş.
Buradaki -an -ası -mez -ar -dik -ecek -miş.
Bunların hepsi tek tek bakıldığında sıfat fiil eklerimiz olarak karşımıza çıkıyor.
Örnek cümlelerimize bakalım.
Şimdi görünen köy kılavuz istemez.
Sıfat fiilde neye dikkat edeceğiz?
İlk önce bir sıfat bulmak durumundayız.
Sonrasında sıfatın sıfat fiil olup olmadığını değerlendireceğiz.
Köy isim.
Nasıl köy?
Görünen köy.
Burası sıfatımız.
Şimdi bu sıfata bakalım hemen.
Bu sıfat sıfat fiilim.
Görmekten görünmek şurası fiilimiz.
-An neydi sıfat fiil eki idi.
O zaman şurası ne oluyor?
Sıfat fiil olur.
Görünen köy.
Sıfat, fiil, sıfat görevinde kullanıldığı için isimle birlikte ne oluşturur?
Sıfat tamlaması.
Evet, bir diğer örneğimize bakalım şimdi.
Gidilesi yerler keşfettim.
Yerler ismimiz.
Nasıl yer?
Gidilesi yer.
Şurası ilk önce bir sıfat ama sıfat fiil mi?
Gitmekten gidilmek.
Fiilimiz -ası -esi sıfat fiil ekimiz.
O Zaman burası da nedir?
Sıfat fiildir.
Şöyle.
Sıfat tamlamasıdır.
Evet, bir diğer örneğimize bakalım şimdi.
Sınıfta tanıdık yüzler görüyorum.
Yüzler isim.
Nasıl yüzler?
Tanıdık yüzler, burası sıfattır Sıfat fiil mi, buradaki ifademiz?
Tanıdık ifademiz sıfat fiil mi ona bakalım.
Tanımak.
Fiilimiz aldık.
Ekimiz nedir?
Sıfat fiil ekidir o zaman burası sıfat fiil diyoruz.
Bir yerde sıfat varsa isimle birlikte orada da sıfat tamlamasından bahsediyoruz.
Evet, açıklamalarımız var, onlara bir dikkat edelim.
Sıfat fiil eki olan -ar ya da eer geniş zaman eki -er ile karıştırılmamalıdır.
Tabii bu r'nin önüne bir a gelebilir, e gelebilir.
Yardımcı bir ünlümüz gelebilir.
-ar şeklinde karşımıza çıktığında ya da -er şeklinde karşımıza çıktığında bunları birbirine karıştırmayacağız.
Karıştırmamamızın yolu nedir?
Cümlede bize ne anlatılmak isteniyor ona bakacağız.
Onu güler yüzle karşıladım.
Çocuklara hep böyle güler.
Şimdi şuradaki güler ve şuradaki güler.
Hangisi fiilimsi hangisi normal çekimli fiil bakalım.
Güler yüz, yüz isim.
Nasıl yüz, güler yüz.
Bakın burası hemen sıfat görevinde karşımıza çıktı zaten.
Gülmekten güler olduğuna göre sıfat fiil diyoruz değil mi?
Güler yüz aynı zamanda nedir?
Sıfat fiilimiz.
Şuradaki güler'e baktığımız zaman çocuklara hep böyle güler.
Gülmek fiilimiz tamam.
Şurada -er imiz var her zaman anlamı kaçıyor burada bir kip eki.
Hani güldü, gülmüş, güler gülecek gibi.
Şurası bir kip eki olduğuna göre şöyle ki peki diyelim.
Geniş zaman.
Peki o zaman burası nedir?
Fiil çekimli bir fiildir.
Evet, sıfat fiil eki olan -mez geniş zamanın olumsuzu olan -mez ile karıştırılmamalıdır.
Biliyoruz ki geniş zamanın olumsuzluk ifadesi -mez eki kendini gösterir ve geniş zaman kip eki ortadan kalkar.
Bakalım şimdi örneklerimize.
Bugün görülmez kaza atlattık.
Küçücük yazı bu sayfada görülmez.
Şimdi baktığımız zaman bunlardan hangisi normal çekimli bir fiildir, hangisi sıfat fiildir acaba?
Bakalım.
Kaza isim.
Nasıl kaza?
Görülmez kaza.
Şurası bizim fiil sıfatımız pardon baktığımız zaman görülmek fiilimiz -mez eki.
Sıfat fiil eki.
Şurası sıfat fiil eki, şurası nedir?
Sıfat fiilimiz.
Artık bizim şöyle baktığımız zaman da ne diyeceğiz?
Sıfat tamlaması diyeceğiz.
Küçücük yazı bu sayfada görülmez.
Görülür diyelim bi bakalım ne olacak?
Olumsuzluk anlamı var burada.
Görülür oldu.
Bakın o zaman şuradaki bir r'miz çıktı ortaya.
Demek ki buradaki mesaj bizim için nedir?
Geniş zamanın olumsuzdur.
O zaman şuradaki görülmez ifadesi de çekimli bir fiildir.
Şurası geniş zamanın olumsuzdur.
Evet, bir açıklamamız daha.
Sıfat fiil eki olan -ecek gelecek zaman eki -ecek ile karıştırılmamalıdır.
Yine aynı mantıktan gidiyoruz.
Bakalım şimdi.
Hafta sonu yapılacak işler var.
İşler hafta sonu yapılacak.
Yani cümledeki ifadelerinin yeri değiştirilmiş ama sözcüğümüzün türü değişmiş.
Evet, yapılacak işler, işler, isim.
Nasıl işler, yapılacak işler, burası o zaman sıfat.
Yapılmak fiilimiz, -acak sıfat fiil ekimiz.
O zaman burası nedir?
Sıfat fiildir, Şurası yapılacak işler ifadesi de artık öğrendik.
Sıfat tamlamasıdır.
İşler hafta sonu yapılacak derken buradaki -acak ekimiz bizim zaman ifadesini gösteriyor.
Yapılacak gelecek bir zamanda yapılacağını anlattığı için burası kip eki.
Zaman burası bizim için çekimli bir fiildir.
Evet, buraya dikkat!
Bazı sıfat fiillerin niteledikleri isimler kaybolduğunda, sıfat fiiller ismin görevini de üstlenerek adlaşmış bir sıfat fiil olurlar.
Aslında burada adlaşmış sıfatı biliyor isek adlaşmış sıfat fiil de zaten direkt olarak biliyor oluyoruz.
Bakalım şimdi.
Okuyanlar soruları yapsın.
Okuyanlar soruları yapsın.
Şimdi okuyanlar derken burada kastettiği nedir?
Okuyan kişiler, okuyan öğrenciler diyebiliriz buna.
Öğrenci isim.
Hangi öğrenci ya da nasıl öğrenci?
Okuyan öğrenci.
Burası nedir?
Sıfat.
Yukarıdaki cümleye baktığımız zaman okuyanlar demiş okuyanlar ifadesinin içerisine öğrenciler ismi gizlenmiş.
O zaman burada bir sıfat fiil ekimiz var.
Aynen şurada olduğu gibi.
Şurası sıfat fiil zaten ama bir de isim de eklenmiş artık.
Buradaki isim buranın içerisine gizlenmiş olduğuna göre burası nedir?
Adlaşmış sıfat fiildir.
Evet, bir örneğimiz daha var, ona da bir bakalım şimdi hemen.
Gelen gideni aratır.
Hemen bakalım.
Gelen gideni aratır.
Şimdi burada gelen kişi diyelim buna.
Giden kişi diyelim.
Kişiyi aratır.
Şimdi burada baktığımız zaman kişi ise aynı şekilde nasıl kişi, nasıl kişi?
Gelen giden onlar nedir?
Sıfat.
-enleri aldıklarına göre gitmekten giden sıfat fiil.
Sıfat fiil diyoruz burada adlaşmış sıfat fiilden bahsetmiyoruz şu an için.
Buraya bakalım, şimdi gelen gideni aratır.
Gelen kişi giden kişiyi aratır demeye çalışıyor fakat isimler bunların içine gizlenmiş.
O zaman burada bir adlaşma söz konusudur.
Burası zaten sıfat fiil iken ne diyoruz artık biz bunlara?
Adlaşmış sıfat fiil diyoruz.
Adlaşmış sıfat fiil.
Burası da adlaşmış sıfat fiil.
Çünkü isimler bunların içine gizlenmiş oldukları için.
Fiillere geçirilen -an -ası -mez -ar -dik -ecek -miş ekleriyle yapılıyor.
Parantez içi kısımlarda diğer kullanım şekilleri de verilmiş.
Baktığımız zaman şimdi bunun kısaca aklımızda kalmasını istiyorsak eğer şu şekilde bir kısayol yapabiliriz.
Daha önceden duymuşsunuzdur.
Anası mezar dikecekmiş.
Buradaki -an -ası -mez -ar -dik -ecek -miş.
Bunların hepsi tek tek bakıldığında sıfat fiil eklerimiz olarak karşımıza çıkıyor.
Örnek cümlelerimize bakalım.
Şimdi görünen köy kılavuz istemez.
Sıfat fiilde neye dikkat edeceğiz?
İlk önce bir sıfat bulmak durumundayız.
Sonrasında sıfatın sıfat fiil olup olmadığını değerlendireceğiz.
Köy isim.
Nasıl köy?
Görünen köy.
Burası sıfatımız.
Şimdi bu sıfata bakalım hemen.
Bu sıfat sıfat fiilim.
Görmekten görünmek şurası fiilimiz.
-An neydi sıfat fiil eki idi.
O zaman şurası ne oluyor?
Sıfat fiil olur.
Görünen köy.
Sıfat, fiil, sıfat görevinde kullanıldığı için isimle birlikte ne oluşturur?
Sıfat tamlaması.
Evet, bir diğer örneğimize bakalım şimdi.
Gidilesi yerler keşfettim.
Yerler ismimiz.
Nasıl yer?
Gidilesi yer.
Şurası ilk önce bir sıfat ama sıfat fiil mi?
Gitmekten gidilmek.
Fiilimiz -ası -esi sıfat fiil ekimiz.
O Zaman burası da nedir?
Sıfat fiildir.
Şöyle.
Sıfat tamlamasıdır.
Evet, bir diğer örneğimize bakalım şimdi.
Sınıfta tanıdık yüzler görüyorum.
Yüzler isim.
Nasıl yüzler?
Tanıdık yüzler, burası sıfattır Sıfat fiil mi, buradaki ifademiz?
Tanıdık ifademiz sıfat fiil mi ona bakalım.
Tanımak.
Fiilimiz aldık.
Ekimiz nedir?
Sıfat fiil ekidir o zaman burası sıfat fiil diyoruz.
Bir yerde sıfat varsa isimle birlikte orada da sıfat tamlamasından bahsediyoruz.
Evet, açıklamalarımız var, onlara bir dikkat edelim.
Sıfat fiil eki olan -ar ya da eer geniş zaman eki -er ile karıştırılmamalıdır.
Tabii bu r'nin önüne bir a gelebilir, e gelebilir.
Yardımcı bir ünlümüz gelebilir.
-ar şeklinde karşımıza çıktığında ya da -er şeklinde karşımıza çıktığında bunları birbirine karıştırmayacağız.
Karıştırmamamızın yolu nedir?
Cümlede bize ne anlatılmak isteniyor ona bakacağız.
Onu güler yüzle karşıladım.
Çocuklara hep böyle güler.
Şimdi şuradaki güler ve şuradaki güler.
Hangisi fiilimsi hangisi normal çekimli fiil bakalım.
Güler yüz, yüz isim.
Nasıl yüz, güler yüz.
Bakın burası hemen sıfat görevinde karşımıza çıktı zaten.
Gülmekten güler olduğuna göre sıfat fiil diyoruz değil mi?
Güler yüz aynı zamanda nedir?
Sıfat fiilimiz.
Şuradaki güler'e baktığımız zaman çocuklara hep böyle güler.
Gülmek fiilimiz tamam.
Şurada -er imiz var her zaman anlamı kaçıyor burada bir kip eki.
Hani güldü, gülmüş, güler gülecek gibi.
Şurası bir kip eki olduğuna göre şöyle ki peki diyelim.
Geniş zaman.
Peki o zaman burası nedir?
Fiil çekimli bir fiildir.
Evet, sıfat fiil eki olan -mez geniş zamanın olumsuzu olan -mez ile karıştırılmamalıdır.
Biliyoruz ki geniş zamanın olumsuzluk ifadesi -mez eki kendini gösterir ve geniş zaman kip eki ortadan kalkar.
Bakalım şimdi örneklerimize.
Bugün görülmez kaza atlattık.
Küçücük yazı bu sayfada görülmez.
Şimdi baktığımız zaman bunlardan hangisi normal çekimli bir fiildir, hangisi sıfat fiildir acaba?
Bakalım.
Kaza isim.
Nasıl kaza?
Görülmez kaza.
Şurası bizim fiil sıfatımız pardon baktığımız zaman görülmek fiilimiz -mez eki.
Sıfat fiil eki.
Şurası sıfat fiil eki, şurası nedir?
Sıfat fiilimiz.
Artık bizim şöyle baktığımız zaman da ne diyeceğiz?
Sıfat tamlaması diyeceğiz.
Küçücük yazı bu sayfada görülmez.
Görülür diyelim bi bakalım ne olacak?
Olumsuzluk anlamı var burada.
Görülür oldu.
Bakın o zaman şuradaki bir r'miz çıktı ortaya.
Demek ki buradaki mesaj bizim için nedir?
Geniş zamanın olumsuzdur.
O zaman şuradaki görülmez ifadesi de çekimli bir fiildir.
Şurası geniş zamanın olumsuzdur.
Evet, bir açıklamamız daha.
Sıfat fiil eki olan -ecek gelecek zaman eki -ecek ile karıştırılmamalıdır.
Yine aynı mantıktan gidiyoruz.
Bakalım şimdi.
Hafta sonu yapılacak işler var.
İşler hafta sonu yapılacak.
Yani cümledeki ifadelerinin yeri değiştirilmiş ama sözcüğümüzün türü değişmiş.
Evet, yapılacak işler, işler, isim.
Nasıl işler, yapılacak işler, burası o zaman sıfat.
Yapılmak fiilimiz, -acak sıfat fiil ekimiz.
O zaman burası nedir?
Sıfat fiildir, Şurası yapılacak işler ifadesi de artık öğrendik.
Sıfat tamlamasıdır.
İşler hafta sonu yapılacak derken buradaki -acak ekimiz bizim zaman ifadesini gösteriyor.
Yapılacak gelecek bir zamanda yapılacağını anlattığı için burası kip eki.
Zaman burası bizim için çekimli bir fiildir.
Evet, buraya dikkat!
Bazı sıfat fiillerin niteledikleri isimler kaybolduğunda, sıfat fiiller ismin görevini de üstlenerek adlaşmış bir sıfat fiil olurlar.
Aslında burada adlaşmış sıfatı biliyor isek adlaşmış sıfat fiil de zaten direkt olarak biliyor oluyoruz.
Bakalım şimdi.
Okuyanlar soruları yapsın.
Okuyanlar soruları yapsın.
Şimdi okuyanlar derken burada kastettiği nedir?
Okuyan kişiler, okuyan öğrenciler diyebiliriz buna.
Öğrenci isim.
Hangi öğrenci ya da nasıl öğrenci?
Okuyan öğrenci.
Burası nedir?
Sıfat.
Yukarıdaki cümleye baktığımız zaman okuyanlar demiş okuyanlar ifadesinin içerisine öğrenciler ismi gizlenmiş.
O zaman burada bir sıfat fiil ekimiz var.
Aynen şurada olduğu gibi.
Şurası sıfat fiil zaten ama bir de isim de eklenmiş artık.
Buradaki isim buranın içerisine gizlenmiş olduğuna göre burası nedir?
Adlaşmış sıfat fiildir.
Evet, bir örneğimiz daha var, ona da bir bakalım şimdi hemen.
Gelen gideni aratır.
Hemen bakalım.
Gelen gideni aratır.
Şimdi burada gelen kişi diyelim buna.
Giden kişi diyelim.
Kişiyi aratır.
Şimdi burada baktığımız zaman kişi ise aynı şekilde nasıl kişi, nasıl kişi?
Gelen giden onlar nedir?
Sıfat.
-enleri aldıklarına göre gitmekten giden sıfat fiil.
Sıfat fiil diyoruz burada adlaşmış sıfat fiilden bahsetmiyoruz şu an için.
Buraya bakalım, şimdi gelen gideni aratır.
Gelen kişi giden kişiyi aratır demeye çalışıyor fakat isimler bunların içine gizlenmiş.
O zaman burada bir adlaşma söz konusudur.
Burası zaten sıfat fiil iken ne diyoruz artık biz bunlara?
Adlaşmış sıfat fiil diyoruz.
Adlaşmış sıfat fiil.
Burası da adlaşmış sıfat fiil.
Çünkü isimler bunların içine gizlenmiş oldukları için.
