İş, güç ve enerji ünitesiyle devam ediyoruz.
Önce iş kavramından bahsedelim.
Fiziksel anlamda bir cismin iş yapabilmesi için cisme bir kuvvet etki etmesi lazım.
Cisme etki eden kuvvetin doğrultusunda cismin ne yapması lazım yerleştirmesi lazım.
Yani iş yapabilme şartı neymiş?
Cisme etki eden bir net kuvvet olacak ve cisim o kuvvet doğrultusunda yer değiştirecek.
O zaman şuraya şöyle bir yıldız yazalım.
Diyelim ki kuvvet ile yer değiştirme birbirine ne olması lazım.
Paralel olması lazım.
Aynı doğrultuda olması gerekiyor diye söyleyeceğiz.
Peki söylesek mesel şunu söylesek.
Bir tane duvar çizdim.
Bu duvarı itmeye çalışan bir çocuk düşünün.
Bu çocukça duvarı itmeye çalışırken duvar yer değiştirecek mi?
Hayır ama kuvvet uyguluyorum.
Duvar yer değiştirmediği için ne olmaz?
Bu cisim üzerine iş yapılmış sayılmaz.
Aynı zamanda yatay düzlemde çanta taşıyan bir adamı düşünün.
Çanta üzerine iş yapmış olur mu?
Hayır.
Neden?
Çünkü çantayı taşıyabilmek için yukarı doğru yani düşey doğrultuda kuvveti uygulamış oluyor.
Ama nerede?
Yol al yal yol alıyor?
Yatay doğrultuda yol alıyor.
O yüzden ne diyeceğiz?
Çantayı taşıyan adam iş yapmış sayılmaz.
İş yapabilmesi için kuvvetin gittiği yer değiştirme ile aynı doğrultuda olması gerekiyor diye söyleyeceğiz.
Peki uyguladığım kuvvet sabit.
İşte Delta IX boyunca uygulanıyor.
Şöyle grafiğimiz çizelim.
Diyorum ki ev kuvvetine ben şöyle IFS kadar uygulamış oluyorum.
Peki bu alan bana neyi verecek?
Kuvvet yol grafiğinin altında kalan alan bize yapılan işi verir.
Yani yapılan işe baktığımızda cisme uygulanan net kuvvet ve kendi doğrultusunda yaptığı yer değiştirme bize neyi veriyor, işi veriyor.
O zaman işi ben.
W ile gösteriyorum, ev kuvvetinin etkisinde ve yapılan yer değiştirme olarak ifade ediyorum.
Birimi'ni çıkartmak istersek EF kuvvetinin birimi Newton, yer değiştirmenin birimi metre işin birimi nedir o zaman Newton çarpı metre ya da nasıl ifade ediyoruz?
Zul olarak ifade ediyoruz.
İş kavramını bu şekilde söyledikten sonra aynı zamanda skaler bir büyüklük olduğunda ne yapmayalım?
Unutmayalım şimdi sürtünme kuvvetinin yaptığı işi nasıl ifade edeceğiz?
Cismi nasıl EFF kuvvetin uyguluyorum.
Şöyle sağa doğru EFF kuvveti uyguluyorum ve ben bu cisme sürtünmesi olduğunu düşünün.
Delta IX kadar yer değiştirmiş oluyor.
Sürtünme li bir yüzey olsaydı yine cisim sağa doğru hareket etmiş olsaydı şu şekilde de sürtünme de harekete zıt yönde olduğu için bu şekilde göstereceğim.
O zaman nasıl ifade edecektik?
Sürtünme kuvveti cismin hareket yönüne zıt yönde olduğu için aslında zıt yönde yani negatif yönde iş yaptırmış olacak bize.
O zaman bunu ifade ederken örneğin benim EFF kuvvetinin yaptığı işi yazmak istediğimde nasıl yazacağım?
Ev çarpa Delta IX olarak yazacağım.
Ne tarafa doğru hareket doğrultusunda olduğu için pozitif ifade diyorum bu işe.
Yani bu iş pozitif yönde yapılan bir iştir.
Peki sürtünme kuvvetinin yaptığı işi nasıl ifade edeceğim?
Negatif yönde yapılan bir iştir.
Neden?
Çünkü harekete zıt yönde olduğu için sürtünme kuvvetinin yaptığı işi de eff sürtünme çarpı de artı eksi olarak negatif yönde yapılan iş olarak ifade etmiş olacağım.
Peki sistem üzerine yapılan net iş nedir dediğimde nasıl ifade edeceğiz?
Şu şekilde EFF eksi EFF sürtünme çarpı delta IX kadardır.
Cismin üzerine yapılan net iş diye ifade etmiş olacağız.
Peki şöyle yatay bir düzlem çizdiğimiz de.
Şöyle yatay bir düzlem çizmiş olalım.
Bu düzlem üzerine bir tane cismi yerleştirdik.
İşte cismin üzerine şöyle bir kuvvet uygulanmış olsun.
Eff bir kuvvete ve yatağıyla alfa kadar açı yapıyor.
Bu cisim üzerine yapılan iş ne kadardır dediğimizde nasıl söyleyeceğiz?
Ix kadar yer değiştirdiğinde şöyle.
Bu kuvveti yatay ve düşey bileşenlerine ayıracağız.
Yani şûrası EF bir koz.
Alfa ve düşey de de şurası da EF birsin alfa.
Eğer yüzey sürtünme sizse şu kuvvetin yapılan işe hiçbir etkisi yoktur.
Sürtünme Siz yüzeyde sadece ne yapıyorum?
Ben yatayda ki bana etki eden kuvveti oluyorum.
O zaman yapılan işi ifade ederken ef bir çarpı cos alfa çarpı ne sağlayacağım?
Yapılan yer değiştirme cisme etki eden net kuvvet çarpı yer değiştirme bize yapılan işi vermiş olacak.
Önce iş kavramından bahsedelim.
Fiziksel anlamda bir cismin iş yapabilmesi için cisme bir kuvvet etki etmesi lazım.
Cisme etki eden kuvvetin doğrultusunda cismin ne yapması lazım yerleştirmesi lazım.
Yani iş yapabilme şartı neymiş?
Cisme etki eden bir net kuvvet olacak ve cisim o kuvvet doğrultusunda yer değiştirecek.
O zaman şuraya şöyle bir yıldız yazalım.
Diyelim ki kuvvet ile yer değiştirme birbirine ne olması lazım.
Paralel olması lazım.
Aynı doğrultuda olması gerekiyor diye söyleyeceğiz.
Peki söylesek mesel şunu söylesek.
Bir tane duvar çizdim.
Bu duvarı itmeye çalışan bir çocuk düşünün.
Bu çocukça duvarı itmeye çalışırken duvar yer değiştirecek mi?
Hayır ama kuvvet uyguluyorum.
Duvar yer değiştirmediği için ne olmaz?
Bu cisim üzerine iş yapılmış sayılmaz.
Aynı zamanda yatay düzlemde çanta taşıyan bir adamı düşünün.
Çanta üzerine iş yapmış olur mu?
Hayır.
Neden?
Çünkü çantayı taşıyabilmek için yukarı doğru yani düşey doğrultuda kuvveti uygulamış oluyor.
Ama nerede?
Yol al yal yol alıyor?
Yatay doğrultuda yol alıyor.
O yüzden ne diyeceğiz?
Çantayı taşıyan adam iş yapmış sayılmaz.
İş yapabilmesi için kuvvetin gittiği yer değiştirme ile aynı doğrultuda olması gerekiyor diye söyleyeceğiz.
Peki uyguladığım kuvvet sabit.
İşte Delta IX boyunca uygulanıyor.
Şöyle grafiğimiz çizelim.
Diyorum ki ev kuvvetine ben şöyle IFS kadar uygulamış oluyorum.
Peki bu alan bana neyi verecek?
Kuvvet yol grafiğinin altında kalan alan bize yapılan işi verir.
Yani yapılan işe baktığımızda cisme uygulanan net kuvvet ve kendi doğrultusunda yaptığı yer değiştirme bize neyi veriyor, işi veriyor.
O zaman işi ben.
W ile gösteriyorum, ev kuvvetinin etkisinde ve yapılan yer değiştirme olarak ifade ediyorum.
Birimi'ni çıkartmak istersek EF kuvvetinin birimi Newton, yer değiştirmenin birimi metre işin birimi nedir o zaman Newton çarpı metre ya da nasıl ifade ediyoruz?
Zul olarak ifade ediyoruz.
İş kavramını bu şekilde söyledikten sonra aynı zamanda skaler bir büyüklük olduğunda ne yapmayalım?
Unutmayalım şimdi sürtünme kuvvetinin yaptığı işi nasıl ifade edeceğiz?
Cismi nasıl EFF kuvvetin uyguluyorum.
Şöyle sağa doğru EFF kuvveti uyguluyorum ve ben bu cisme sürtünmesi olduğunu düşünün.
Delta IX kadar yer değiştirmiş oluyor.
Sürtünme li bir yüzey olsaydı yine cisim sağa doğru hareket etmiş olsaydı şu şekilde de sürtünme de harekete zıt yönde olduğu için bu şekilde göstereceğim.
O zaman nasıl ifade edecektik?
Sürtünme kuvveti cismin hareket yönüne zıt yönde olduğu için aslında zıt yönde yani negatif yönde iş yaptırmış olacak bize.
O zaman bunu ifade ederken örneğin benim EFF kuvvetinin yaptığı işi yazmak istediğimde nasıl yazacağım?
Ev çarpa Delta IX olarak yazacağım.
Ne tarafa doğru hareket doğrultusunda olduğu için pozitif ifade diyorum bu işe.
Yani bu iş pozitif yönde yapılan bir iştir.
Peki sürtünme kuvvetinin yaptığı işi nasıl ifade edeceğim?
Negatif yönde yapılan bir iştir.
Neden?
Çünkü harekete zıt yönde olduğu için sürtünme kuvvetinin yaptığı işi de eff sürtünme çarpı de artı eksi olarak negatif yönde yapılan iş olarak ifade etmiş olacağım.
Peki sistem üzerine yapılan net iş nedir dediğimde nasıl ifade edeceğiz?
Şu şekilde EFF eksi EFF sürtünme çarpı delta IX kadardır.
Cismin üzerine yapılan net iş diye ifade etmiş olacağız.
Peki şöyle yatay bir düzlem çizdiğimiz de.
Şöyle yatay bir düzlem çizmiş olalım.
Bu düzlem üzerine bir tane cismi yerleştirdik.
İşte cismin üzerine şöyle bir kuvvet uygulanmış olsun.
Eff bir kuvvete ve yatağıyla alfa kadar açı yapıyor.
Bu cisim üzerine yapılan iş ne kadardır dediğimizde nasıl söyleyeceğiz?
Ix kadar yer değiştirdiğinde şöyle.
Bu kuvveti yatay ve düşey bileşenlerine ayıracağız.
Yani şûrası EF bir koz.
Alfa ve düşey de de şurası da EF birsin alfa.
Eğer yüzey sürtünme sizse şu kuvvetin yapılan işe hiçbir etkisi yoktur.
Sürtünme Siz yüzeyde sadece ne yapıyorum?
Ben yatayda ki bana etki eden kuvveti oluyorum.
O zaman yapılan işi ifade ederken ef bir çarpı cos alfa çarpı ne sağlayacağım?
Yapılan yer değiştirme cisme etki eden net kuvvet çarpı yer değiştirme bize yapılan işi vermiş olacak.
