Biliyoruz ki ettirilen ya da olduğu rugan çatılı fiil arkadaşlar nesne yüklem ilişkisine göre incelenir.
Yani aşağıdakilerden hangisinde özne yüklem ilişkisine göre farklı bir fiil vardır dediği zaman ettir.
Gen ya da olduğu organ diye asla bakamıyoruz.
Şimdi bakın öncelikle ettir.
Gen çatılı fiiller de arkadaşlar.
Kesinlikle r, t ya da tır eklerinin olması gerekiyor.
Bu eklerin olmadığı hiçbir yerde arkadaşlar ettirilen ya da olduğu rugan çatılı fiil yoktur.
Şimdi edilirken çatılı fiil ne demek?
Geçişli bir eylemin yani nesne alabilen bir eylemin RT tır çatı eklerinden biri ile geçişli lik derecesinin artırılmasıdır arkadaşlar.
Bu bize nasıl gelir?
Bakın aynen soru kalıbı şu şekilde.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiil geçişli iken aldığı ekle geçişli klik derecesi artmıştır diyor.
Yani şöyle bakacağız.
Öncelikle fiillerin altını çiziyorum.
Yazdırdığı fiil mektubu bana yazdırdı diyor arkadaşlar.
Şimdi bunun kökünü bulacağım yazmak.
Şimdi burada ben rt yatır eklerinden hangi eki buldum dır ekili buldum.
Bu sadece tır tir tur tür değil.
Dır dır dur dürtü olabilir arkadaşlar.
Sonra yazmaktan yazdırmak diyorum.
Şimdi köke getirdim onu yaz.
Anlamlı arkadaşlar yani dır ekinden önce gen.
Çatıdan önce nesne alabiliyor mu?
Evet.
Zaten önce kesinlikte geçişli eylemin olması gerekiyordu.
Bir daha soruyorum onu yazdır yine anlamlı arkadaşlar geçişli iken aldığı ekle ne yaptı?
Geçiş dedik derecesi arttı.
Yani ekle beraberken de x den önce de ben onu kelimesini getirdiğimde fiili min anlamlı olması gerekiyor.
Yani her türlü geçişli olması gerekiyor.
Arkadaşlar ettir gel çatalı fiilde geçiş dedik.
Derecesinin artması gerekir.
Evin dolaplarında yaptırdı.
Bakın burada hangi ek var?
Tır eki var onu yaptı, anlamlı onu yaptırdı.
Yine anlamlı geçiş değilken aldığı ekle geç işçilik derecesi arttı.
Yine bakın arkadaşlar burada rt et dante eki vardır onu taşıdı, anlamlı onu taşıdı.
Yeni anlamlı arkadaşlar geçiş değilken geç işçilik derecesi arttı.
Bakanı şurada temizle rt y tırdan t ekim var arkadaşlar onu temizle anlamlı onu temizle et yine anlamlı.
O zaman her türlü RT tır eki almadan önce de aldıktan sonra da arkadaşlar benim ettir gelen çatalı fiillerin de kesinlikle her ikisi de geçişli olmak zorunda olduğu, urgan çatalı fiile geldiği biz de arkadaşlar yine benim ekim r, t ya da tır ekler midir?
O'dur gam.
Bakın adı üstünde sonradan olmuş yani r tır almadan önce benim ellerim geçiş siz miş yani onu kelimesini getirdiğimde anlamsız olacak.
Bu eki aldıktan sonra geçişli hale gelecek arkadaşlar sonradan olacak yani.
Şimdi bakın çocuğunu erkenden uyuttu onu uyudu bakın onu uyu anlamsız.
O zaman bu geçiş işsiz aldığı ekle beraber okuyayım onu uyuttu anlamlı.
Noldu arkadaşlar rt tır çatı ekini almadan önce geçiş siz ken t ekini aldıktan sonra geçişli hale geldi.
Bakın onu gül anlamsız onu güldür anlamlı geçiş siz ken aldığı ekle geçişli hale geldi.
Bak kardeşimle kuz elimizi yarınki sınav için çalıştırdık onu çalış anlamsız onu çalıştır.
Anlamlı.
O zaman geçiş siz ken aldığı ekle geçişli hale geldi onu düş arkadaşlar anlamsız onu düşür anlamlı yine geçiş siz ken aldığı ekle geçişli hale geldi.
Arkadaşlar iki kere geçişli ismi ettirirken diyorum geçiş siz gen geçişli olmuşsa yani sonradan olmuşsa ben buna ne diyorum odur.
Gel çatalı fiil diyorum bakın sonra kullanmamıza bakalım.
Demiş ki hangisinde fiil geçişi sizden aldığı ekle geçişli hale gelmiştir.
Yani sonradan olduğuna göre benim buradaki çatı hekim olduğu organ çatalı fiil dir.
Arkadaşlar hangisinde vardır bakalım onu kork anlamsız onu korkut.
Anlamlı ne oldu arkadaşlar geçiş siz ken aldığı ekle geçti hale geldi.
Bakın burada teki var onu oku anlamlı onu okut yine anlamlı iki kere geçiş değilken bunu olur arkadaşlar kesinlikle ettir gel çatılı fiil olur bak onu al.
Anlamlı.
Onu aldır yine anlamlı.
Bakın benim ettir gel ya da oldu urgan ekimin olabilmesi için, bu çatının olabilmesi için bu ekleri almak zorunda.
Arkadaşlar onu kır, anlamlı onu kardır, yine anlamlı ettir.
Gel onu kapa, anlamlı onu kapat, yine anlamlı.
Bu da ettir gel olur arkadaşlar.
Ve bizim burada cevabımız Adana olur.
Fiil Nedir?
"Fiil" kelimesi Türkçe dilinde iş, hareket, eylem anlamlarına gelir. Dilbilgisi açısından, fiil kelimesi eylem yapan, durum bildiren ya da olayı gerçekleştiren bir sözcük türüdür. Fiiller, cümlelerde özne ile nesne arasındaki ilişkiyi belirlemek için kullanılır.
Fiilde Çatı Nedir?
Eylemlerin özne ve nesneyle ilişkisi yönünden almış oldukları durumları gösteren özelliklere denir.
Özne Yüklem İlişkisine Göre Fiiller Nelerdir?
- Etken
- Edilgen
- Dönüşlü
- İşteş
Nesne Yüklem İlişkisine Göre Fiiller Nelerdir?
- Geçişli
- Geçişsiz
- Ettirgen
- Oldurgan
Ettirgen Fiil Nedir?
- Geçişli bir fiilin üzerine ( – r , – t , – dır ) ekleri getirilerek yapılır.
- İşi başkasına yaptırma anlamı vardır.
Ettirgen Fiil Örnekleri
Mektubu bana yazdırdı.
Evin dolaplarını başkasına yaptırdı.
Koltukları depoya taşıttı.
Oldurgan Fiil Nedir?
Bu sefer geçişsiz bir fiilin üzerine (-r, -t, -dır) eklerini getirerek onu geçişli hâle getireceğiz.
Oldurgan Fiil Örnekleri
Çocuğunu erkenden uyuttu.
Beni çok güldürdü.
Annem telefonunu düşürmüş.