Evet arkadaşlar bu videomuzda Dede Korkut hikayelerinin özelliklerinden bahsedeceğiz.
Şimdi arkadaşlar aslında hikaye öncelikle bizim edebiyatımıza Tanzimat dönemiyle beraber giriyor.
Tanzimat'tan önce halk hikayesi, meddah, destan, masal, mesnevi gibi türler hikaye birliğimizin köklü bir geçmişe dayandığını gösteriyor.
Şimdi Dede Korkut hikayeleri de arkadaşlar hikaye geleneğimizin en önemli eserlerinden bir tanesidir.
Dede Korkut hikayelerinin asıl adı kitabı Dede Korkut Ala Lisanı tarifi Oğuz Candır.
Bakın bu karşımıza gelebilir.
Dikkat edelim yani ne demek istiyorum?
Oğuzlar'ın diliyle Dede Korkut kitabı demek istiyorum arkadaşlar.
Şimdi Dede Korkut hikayeleri arkadaşlar bir önsöz ve birbirinden bağımsız on iki hikayeden oluşur.
Yani bu on iki hikayenin her birinde birbirinden bağımsız hikayeler vardır ve Oğuzların arkadaşlar, kendi iç mücadeleleri, Kuzey'i yerinde yaşayan düşmanlarıyla yaptıkları mücadeleler, sevda konusu işlenebilir.
İşte İslamiyeti yeni kabul etmiş olan Oğuz Türklerinin Hristiyan komşuları Gürcüler ve Trabzon durumlarıyla yaptıkları savaşlar vardır.
Doğaüstü güçlerle olan mücadeleleri vardır.
Kendi iç çekişmeleri, kahramanlık, aile ve toplum yapısı, devlet yönetimi, adetleri, gelenekleri, günlük yaşayışları, Allah ve Peygamber sevgisi gibi konuları işleyebilir olarak dadaşlar.
Bu hikayelerde destan geleneğinden halk 2 aciline geçişin ilk örneğidir.
Bakın bu madde sorularda bizim karşımıza gele.
Yine söylemiştik bakın hikayelerde Müslüman Oğuzların komşuları olan Rum, Ermeni ve Gürcü devlet veya beylikler yaptıkları savaşlar, kendi iç mücadeleleri, bazılarında tabiat üstü varlıklarla, mesela Azrail Pınar perisi Pınar Peri sinin oğlu Tepegöz olabilir.
Bunlara karşı giriştikleri mücadeleler anlatılır.
Arkadaşlar işte Oğuzlar Müslüman'dır.
Fakat Dede Korkut hikayelerinde din çok kuvvetli bir unsur olarak görülmez.
Çünkü böyle bir yaşayışları yoktur.
Bu bakımdan arkadaşlar bu özellik bizim için önemli.
Dede Korkut'un içinde dinsel ögeler var mı?
Evet var.
Çünkü İslamiyeti kabul ettikten sonra ve İslamiyet'ten önceye ait özellikler barındırır.
Bu yüzden de bu soru kalıbı olarak karşımıza gelebilir.
Din çok kuvvetli bir unsur olarak görülmez arkadaşlar.
Şimdi bu hikayeler ilk defa Dede Korkut adlı bir ozan tarafından anlatıldığına inanılır arkadaşlar.
Ve her hikayede adı geçen olaylardan hisse çıkaran, ders çıkaran, hanı dua eden Dede Korkut hikayemizin asla yazarı değildir.
Daha çok manzum, destansı hikayeler anlatan, ozanları simgeleyen bilge bir kişi dir arkadaşlar.
Yani yazarı belli olmadığı için.
Dede Korkut hikayeleri anonim.
Yani kim tarafından yazıldığı belli olmayan demek.
Anonim anonim bir özellik gösterir arkadaşlar.
Hikaye lerimizin içinde deyim ikileme atasözü vardır ve oldukça zengindir bu yönden.
Hikaye lerimizin geçtiği coğrafya arkadaşlar Hazar Denizi'nin doğusu ve batısı mıdır?
Bakın ilk önce kesinlikle Dede Korkut hikayeleri sözlü olarak ortaya çıkıyor.
Türkler arasında İslamiyet öncesinde doğuyor.
İslamiyeti kabul ediyoruz ve İslamiyet'in kabul edilmesinden sonra İslami unsurlarla gelişiyor ve destan özelliği taşıyor arkadaşlar.
Yani din unsurları yoktur ya da tamamen din unsurlarına bağlı anlatılmıştır şeklinde bir özellik görürseniz bunu yanlış kabul edeceksiniz arkadaşlar.
Şimdi Dede Korkut hikayeleri nazım ve nesir karışıktır ve nazım ve nesir karışık yazışmaları, kısa olmaları, ayrıntılar üzerinde durmaları bakımından halk hikayesi karakteri taşır.
Bundan dolayı arkadaşlar bu eser destan döneminden halk hikayeci liği dönemine geçişin ilk örneği kabul edilir.
Yani Dede Korkut hikayelerinde olaylar ve tasvirler, nesir ile karşılıklı konuşmalar, duygu ve düşünceler nazım ile yani şiirle dile getirilir arkadaşlar.
Eserde Arapça ve Farsça da geçen dini kavramlar dışında Türkçenin seçkin örnekleri arasında yer alabilir.
Yani eserlerde cümle içi kafiye eler.
Cümle sonlarındaki sevgiler.
Sadri düzyazı demek, deyimler, atasözleri dikkat çeker arkadaşlar.
Şimdi Dede Korkut şu özelliği kesinlikle unutmuyoruz arkadaşlar kitabın asla yazarı değildir.
Hikayeleri anlatan, hikaye kahramanlarına yardım eden, onların sorunlarını çözen, onları öğütler veren, çocuklarını isim veren ve her hikayenin sonunda dua ederek hikayeyi bitiren, elinde kopuz lu yani sazı olan kutsal bir Oğuz olanıdır.
Kesinlikle yazarı belli değildir.
On beşinci yüzyılda yazıya geçirilmiştir.
Arkadaşlar bakın şu kısım bizim için önemli.
On beşinci yüzyılda yazıya geçiriyor.
Ama sorularda hep yazıya geçirmenin Dede Korkut olduğu söyleniyor.
Bunu kesinlikle yanlış kabul edeceksin.
Hikayeyi anlatan Dede Korkut dur.
Ama bunun kim tarafından yazıya geçirildiği kesinlikle bilinmez arkadaşlar.
O yüzden bu kısma çok dikkat ediyoruz.
Şimdi arkadaşlar Dede Korkut hikayelerinde hem destan unsurlarını hem de halk hikayesinin özelliklerini görmek mümkündür.
Bakın şuradaki maddeye bunu zaten ekledim.
Neden?
Şimdi Dede Korkut hikayeleri ile halk hikayelerinin benzerlikleri.
Biçim ve konu olarak iki grupta aslında değerlendirebiliriz.
Şimdi biçim olarak her iki anlatıma da yani hem halk hikayeleri, hem Dede Korkut hikayeleri.
İkisi de nazım ve nesir karışıktır arkadaşlar.
Bu en büyük benzerlik dir.
Şimdi Dede Korkut hikayeleri ile halk hikayeleri konu bakımından da çok benzerdir.
Şimdi her ikisinde de konular kahramanlık veya aşktır.
Her iki iki hikayenin kuruluş sistemi, bölüm yapısı ve motifleri aşağı yukarı birbirinin aynısıdır.
Kahramanın büyümesi, kahramanlık yapması, aşık olması, mücadele etmesi ya da kahramanların açları doyurulması yanında kırk yiğidim veya kırk ince belli kızın bulunması halk hikayeleriyle ortak olan unsurlardır arkadaşlar.
Bunlar soru kalıbı şeklinde kesinlikle karşımıza gelebilir.
Buraya çok dikkat ediyoruz.
Şimdi arkadaşlar Dede Korkut hikayelerinin üç tane nüshası vardır.
Bunlar da karşımıza çıkabilir.
Bir tanesi Dresden sahasıdır.
Bunu buraya yazalım arkadaşlar.
İkincisi VATİKAN nün sahasıdır.
Üçüncüsü ise arkadaşlar.
Gün bet nüsha kısadır.
Bunlar okul ders kitaplarında da çok geçer.
Dede Korkut hikayeleri bu şekildedir arkadaşlar.
Bunların dışında karşınıza herhangi bir özellik gelmez.
Şimdi arkadaşlar aslında hikaye öncelikle bizim edebiyatımıza Tanzimat dönemiyle beraber giriyor.
Tanzimat'tan önce halk hikayesi, meddah, destan, masal, mesnevi gibi türler hikaye birliğimizin köklü bir geçmişe dayandığını gösteriyor.
Şimdi Dede Korkut hikayeleri de arkadaşlar hikaye geleneğimizin en önemli eserlerinden bir tanesidir.
Dede Korkut hikayelerinin asıl adı kitabı Dede Korkut Ala Lisanı tarifi Oğuz Candır.
Bakın bu karşımıza gelebilir.
Dikkat edelim yani ne demek istiyorum?
Oğuzlar'ın diliyle Dede Korkut kitabı demek istiyorum arkadaşlar.
Şimdi Dede Korkut hikayeleri arkadaşlar bir önsöz ve birbirinden bağımsız on iki hikayeden oluşur.
Yani bu on iki hikayenin her birinde birbirinden bağımsız hikayeler vardır ve Oğuzların arkadaşlar, kendi iç mücadeleleri, Kuzey'i yerinde yaşayan düşmanlarıyla yaptıkları mücadeleler, sevda konusu işlenebilir.
İşte İslamiyeti yeni kabul etmiş olan Oğuz Türklerinin Hristiyan komşuları Gürcüler ve Trabzon durumlarıyla yaptıkları savaşlar vardır.
Doğaüstü güçlerle olan mücadeleleri vardır.
Kendi iç çekişmeleri, kahramanlık, aile ve toplum yapısı, devlet yönetimi, adetleri, gelenekleri, günlük yaşayışları, Allah ve Peygamber sevgisi gibi konuları işleyebilir olarak dadaşlar.
Bu hikayelerde destan geleneğinden halk 2 aciline geçişin ilk örneğidir.
Bakın bu madde sorularda bizim karşımıza gele.
Yine söylemiştik bakın hikayelerde Müslüman Oğuzların komşuları olan Rum, Ermeni ve Gürcü devlet veya beylikler yaptıkları savaşlar, kendi iç mücadeleleri, bazılarında tabiat üstü varlıklarla, mesela Azrail Pınar perisi Pınar Peri sinin oğlu Tepegöz olabilir.
Bunlara karşı giriştikleri mücadeleler anlatılır.
Arkadaşlar işte Oğuzlar Müslüman'dır.
Fakat Dede Korkut hikayelerinde din çok kuvvetli bir unsur olarak görülmez.
Çünkü böyle bir yaşayışları yoktur.
Bu bakımdan arkadaşlar bu özellik bizim için önemli.
Dede Korkut'un içinde dinsel ögeler var mı?
Evet var.
Çünkü İslamiyeti kabul ettikten sonra ve İslamiyet'ten önceye ait özellikler barındırır.
Bu yüzden de bu soru kalıbı olarak karşımıza gelebilir.
Din çok kuvvetli bir unsur olarak görülmez arkadaşlar.
Şimdi bu hikayeler ilk defa Dede Korkut adlı bir ozan tarafından anlatıldığına inanılır arkadaşlar.
Ve her hikayede adı geçen olaylardan hisse çıkaran, ders çıkaran, hanı dua eden Dede Korkut hikayemizin asla yazarı değildir.
Daha çok manzum, destansı hikayeler anlatan, ozanları simgeleyen bilge bir kişi dir arkadaşlar.
Yani yazarı belli olmadığı için.
Dede Korkut hikayeleri anonim.
Yani kim tarafından yazıldığı belli olmayan demek.
Anonim anonim bir özellik gösterir arkadaşlar.
Hikaye lerimizin içinde deyim ikileme atasözü vardır ve oldukça zengindir bu yönden.
Hikaye lerimizin geçtiği coğrafya arkadaşlar Hazar Denizi'nin doğusu ve batısı mıdır?
Bakın ilk önce kesinlikle Dede Korkut hikayeleri sözlü olarak ortaya çıkıyor.
Türkler arasında İslamiyet öncesinde doğuyor.
İslamiyeti kabul ediyoruz ve İslamiyet'in kabul edilmesinden sonra İslami unsurlarla gelişiyor ve destan özelliği taşıyor arkadaşlar.
Yani din unsurları yoktur ya da tamamen din unsurlarına bağlı anlatılmıştır şeklinde bir özellik görürseniz bunu yanlış kabul edeceksiniz arkadaşlar.
Şimdi Dede Korkut hikayeleri nazım ve nesir karışıktır ve nazım ve nesir karışık yazışmaları, kısa olmaları, ayrıntılar üzerinde durmaları bakımından halk hikayesi karakteri taşır.
Bundan dolayı arkadaşlar bu eser destan döneminden halk hikayeci liği dönemine geçişin ilk örneği kabul edilir.
Yani Dede Korkut hikayelerinde olaylar ve tasvirler, nesir ile karşılıklı konuşmalar, duygu ve düşünceler nazım ile yani şiirle dile getirilir arkadaşlar.
Eserde Arapça ve Farsça da geçen dini kavramlar dışında Türkçenin seçkin örnekleri arasında yer alabilir.
Yani eserlerde cümle içi kafiye eler.
Cümle sonlarındaki sevgiler.
Sadri düzyazı demek, deyimler, atasözleri dikkat çeker arkadaşlar.
Şimdi Dede Korkut şu özelliği kesinlikle unutmuyoruz arkadaşlar kitabın asla yazarı değildir.
Hikayeleri anlatan, hikaye kahramanlarına yardım eden, onların sorunlarını çözen, onları öğütler veren, çocuklarını isim veren ve her hikayenin sonunda dua ederek hikayeyi bitiren, elinde kopuz lu yani sazı olan kutsal bir Oğuz olanıdır.
Kesinlikle yazarı belli değildir.
On beşinci yüzyılda yazıya geçirilmiştir.
Arkadaşlar bakın şu kısım bizim için önemli.
On beşinci yüzyılda yazıya geçiriyor.
Ama sorularda hep yazıya geçirmenin Dede Korkut olduğu söyleniyor.
Bunu kesinlikle yanlış kabul edeceksin.
Hikayeyi anlatan Dede Korkut dur.
Ama bunun kim tarafından yazıya geçirildiği kesinlikle bilinmez arkadaşlar.
O yüzden bu kısma çok dikkat ediyoruz.
Şimdi arkadaşlar Dede Korkut hikayelerinde hem destan unsurlarını hem de halk hikayesinin özelliklerini görmek mümkündür.
Bakın şuradaki maddeye bunu zaten ekledim.
Neden?
Şimdi Dede Korkut hikayeleri ile halk hikayelerinin benzerlikleri.
Biçim ve konu olarak iki grupta aslında değerlendirebiliriz.
Şimdi biçim olarak her iki anlatıma da yani hem halk hikayeleri, hem Dede Korkut hikayeleri.
İkisi de nazım ve nesir karışıktır arkadaşlar.
Bu en büyük benzerlik dir.
Şimdi Dede Korkut hikayeleri ile halk hikayeleri konu bakımından da çok benzerdir.
Şimdi her ikisinde de konular kahramanlık veya aşktır.
Her iki iki hikayenin kuruluş sistemi, bölüm yapısı ve motifleri aşağı yukarı birbirinin aynısıdır.
Kahramanın büyümesi, kahramanlık yapması, aşık olması, mücadele etmesi ya da kahramanların açları doyurulması yanında kırk yiğidim veya kırk ince belli kızın bulunması halk hikayeleriyle ortak olan unsurlardır arkadaşlar.
Bunlar soru kalıbı şeklinde kesinlikle karşımıza gelebilir.
Buraya çok dikkat ediyoruz.
Şimdi arkadaşlar Dede Korkut hikayelerinin üç tane nüshası vardır.
Bunlar da karşımıza çıkabilir.
Bir tanesi Dresden sahasıdır.
Bunu buraya yazalım arkadaşlar.
İkincisi VATİKAN nün sahasıdır.
Üçüncüsü ise arkadaşlar.
Gün bet nüsha kısadır.
Bunlar okul ders kitaplarında da çok geçer.
Dede Korkut hikayeleri bu şekildedir arkadaşlar.
Bunların dışında karşınıza herhangi bir özellik gelmez.
Sıkça Sorular Sorular
Halk Hikayesi Nedir?
Halk hikayesi, halk arasında sözlü olarak dilden dile aktarılan ve genellikle anonim olan, belli bir yazarı veya kaynağı bulunmayan hikaye türüdür. Halk hikayeleri, genellikle bir ders veya öğüt vermek amacıyla anlatılırlar ve birçok kültürde varlığını sürdürürler. Bu hikayelerin konuları geniş bir yelpazede yer alabilir, örneğin, kahramanlık, aşk, doğaüstü olaylar, mitolojik yaratıklar, gelenek ve görenekler gibi. Halk hikayeleri, insanların yaşamlarına dair bilgelik ve tecrübelerin aktarımında önemli bir rol oynar ve kültürel mirasımızın bir parçasıdır.
Halk Hikayesinin Özellikleri Nelerdir?
Halk hikayeleri, anonim ve sözlü olarak nesilden nesile aktarılan hikayelerdir ve birçok kültürde önemli bir yere sahiptirler. Halk hikayelerinin özellikleri şu şekildedir:
- Anonim olmaları: Halk hikayeleri genellikle belli bir yazarı veya kaynağı olmayan, sözlü olarak aktarılan hikayelerdir.
- Nesilden nesile aktarılması: Halk hikayeleri, bir kuşaktan diğerine sözlü olarak aktarılır ve bu şekilde zamanla değişebilir veya gelişebilir.
- Toplumsal değerleri yansıtması: Halk hikayeleri, toplumsal değerleri, inançları ve gelenekleri yansıtan hikayelerdir. Bu hikayeler, bir kültürün mirasıdır ve o kültürün kimliğini oluşturan unsurları yansıtır.
- Eğitici ve öğretici olması: Halk hikayeleri, genellikle bir ders veya öğüt vermek amacıyla anlatılır. Bu hikayelerde, kahramanların başından geçen olaylar ve karşılaştıkları zorluklar, dinleyicilere önemli hayat dersleri sunar.
- Doğaüstü unsurlar içermesi: Halk hikayelerinde, doğaüstü olaylar, mitolojik yaratıklar veya fantastik dünyalar sıklıkla yer alır.
- Sadelik ve tekrar kullanımı: Halk hikayeleri, sade bir dil kullanırlar ve hikayenin önemli noktalarını vurgulamak için tekrar eden ifadeler kullanırlar.
- Ortak unsurlar içermesi: Halk hikayeleri, farklı kültürlerde bile benzer öğeleri içerebilir. Örneğin, kahramanın yolculuğu, acımasız düşmanlarla savaşması veya aşk hikayeleri gibi.
Bu özellikler halk hikayelerinin birçok kültürde benzer şekillerde ortaya çıkmasına ve insanların yaşamlarına dair bilgeliği ve tecrübeleri aktarmasına yardımcı olur.
Konuları Bakımından Halk Hikayeleri
Halk hikayeleri, geniş bir konu yelpazesine sahiptir. Bunlar arasında şunlar yer alabilir:
- Kahramanlık hikayeleri: Bu hikayelerde, kahramanlar genellikle zorlu görevler üstlenirler ve engelleri aşarak başarı elde ederler. Kahramanlık hikayeleri, insanların hayatta karşılaştıkları zorluklarla mücadele etme cesaretini ve kararlılığını yansıtır.
- Aşk hikayeleri: Aşk hikayeleri, iki kişinin romantik ilişkilerini konu alır ve sıklıkla engellerle mücadele etmeleri gereken aşıkların hikayelerini anlatır.
- Mitolojik hikayeler: Mitolojik hikayeler, mitolojik yaratıklar, tanrılar ve kahramanlar gibi fantastik unsurları içerir. Bu hikayeler, bir kültürün mitolojik ve dini inançlarını yansıtır.
- Doğaüstü olaylar: Halk hikayeleri, sıklıkla doğaüstü olayları veya güçleri konu alır. Bu hikayeler, doğaüstü güçlere ve fenomenlere ilişkin insanların inanç ve mitlerini yansıtır.
- Efsaneler: Efsaneler, genellikle gerçekleşmesi mümkün olmayan hikayelerdir ve kahramanlarının tarihte gerçekleştirdiği olayları anlatır. Efsaneler, genellikle bir toplumun ortak hafızasını ve kimliğini yansıtır.
- Öğretici hikayeler: Bu hikayelerde, bir ders veya öğüt vermek amacıyla hikayeler anlatılır. Bu hikayelerde genellikle insanların hayatta karşılaştıkları zorluklarla nasıl başa çıkabilecekleri ve doğru davranışlarının neler olduğu öğretilir.
- Gelenek ve görenekler: Bu hikayeler, bir toplumun gelenekleri ve göreneklerine ilişkin hikayeleri anlatır. Bu hikayeler, bir toplumun ortak mirasının korunmasına yardımcı olur.
Dede Korkut Hikayeleri
Dede Korkut Hikayeleri, Türk edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. Bu hikayeler, genellikle Oğuz Türkleri'nin yaşadığı dönemdeki hayat ve olayları anlatır. Dede Korkut Hikayeleri, sözlü edebiyat geleneği içinde oluşmuş ve nesilden nesile aktarılmış birçok hikayeden oluşur.
Dede Korkut Hikayeleri'nin karakterleri arasında Oğuzların önde gelen beyleri, kahramanları ve düşmanları yer alır. Hikayelerin ana konuları arasında kahramanlık, savaş, aşk, dostluk ve düşmanlık gibi konular bulunur.
Dede Korkut Hikayeleri, Türk kültürü ve tarihi için çok önemlidir. Bu hikayeler, Oğuz Türkleri'nin yaşam biçimlerini, değerlerini ve inançlarını yansıtır. Ayrıca, Türk mitolojisine ve efsanelerine de ışık tutar.
Dede Korkut Hikayeleri'nin en bilinen hikayeleri arasında "Bozkurtlu Karaçarlı", "Delü Torman", "Tepegöz", "Bamsı Beyrek" ve "Göç Han" gibi hikayeler bulunur. Bu hikayeler, Türk edebiyatı ve kültüründe önemli bir yere sahiptir.
Dede Korkut Hikayelerinin Özellikleri
Dede Korkut Hikayeleri, Türk edebiyatının en önemli eserlerinden biridir ve birçok özelliği bulunmaktadır. Bunlar şöyle sıralanabilir:
- Sözlü edebiyat geleneğinden kaynaklanır: Dede Korkut Hikayeleri, sözlü edebiyat geleneğinden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, öncelikle sözlü olarak aktarılmış ve nesilden nesile aktarılmıştır.
- Oğuz Türkleri'nin yaşam biçimlerini yansıtır: Dede Korkut Hikayeleri, Oğuz Türkleri'nin yaşam biçimlerini, değerlerini, inançlarını ve mitolojik yapılarını yansıtır. Bu nedenle, Türk kültürü ve tarihinde önemli bir yere sahiptir.
- Destan niteliği taşır: Dede Korkut Hikayeleri, destan niteliği taşır. Kahramanlık, savaş, aşk, dostluk ve düşmanlık gibi temaları işler ve genellikle uzun ve epik bir anlatım tarzı kullanır.
- Etkileyici dil kullanımı: Dede Korkut Hikayeleri, etkileyici bir dil kullanımına sahiptir. Bu hikayelerdeki dil, zamanın Türkçe diline aittir ve zengin bir sözcük dağarcığına sahiptir.
- Mitolojik ve fantastik unsurlar içerir: Dede Korkut Hikayeleri, mitolojik ve fantastik unsurlar içerir. Bu hikayelerdeki karakterler arasında ejderhalar, devler, cinler ve hayaletler gibi fantastik yaratıklar yer alır.
- Kültürel mirasın korunmasına yardımcı olur: Dede Korkut Hikayeleri, Türk kültürünün önemli bir parçasıdır ve kültürel mirasın korunmasına yardımcı olur. Bu hikayeler, bir toplumun ortak hafızasını ve kimliğini yansıtır.
- Geleneksel Türk edebiyatının özelliklerini taşır: Dede Korkut Hikayeleri, geleneksel Türk edebiyatının özelliklerini taşır. Bu hikayeler, Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir ve birçok Türk yazar ve şairi etkilemiştir.
