Bakın.
Yani söyleyeni belli olmayan anonim bu halkın ortak ürünüdür.
Söyleyeni belli olmayan demek.
Arkadaşlar anonim bu.
Şimdi isterseniz türkülerimiz üzerinde duralım.
Bakın önce mani arkadaşa bir kere mani tek dörtlük den oluşacak bunu bilelim mealinin tek dörtlük den oluştuğunu bileceğiz.
7'li hece ölçüsüyle yazıldığını bileceğiz.
Kafiye düzeninin a ix, a şeklinde olduğunu söyleyebiliriz.
Ve bir çok konuda mani yazılabileceğini söyleyebiliriz.
İsterseniz hemen yan tarafımızda bir örneğimiz var.
Bahar gördüm, yaz gördüm, güzel gördüm, naz gördüm, her tarafı dolaştım senin gibi az gördüm.
Bakın kafiye düzeni.
Aaa ilk defa neden x mesela b değil tek dörtlük den oluştuğu için ilk istiyoruz arkadaşlar.
Hani mesela birden fazla dörtlük olsaydı, ikinci dörtlük de diyelim ki B'ye denk gelen bir mısra olsaydı buna da B diyecektik.
Ama tek dörtlük olduğu için birbiriyle kafiyeli olanlara adilce diğer 3 mısra ile kafiyeli olmayana da ilk isteyeceğim arkadaşlar.
Mali'nin de çeşitleri var bunu da bilmemiz lazım.
Mesela düz MALİ arkadaşa şu gördüğümüz örnek bir düz mani örneğidir.
Bir de kesik yani cini aslı olan var mesela.
Hece sayısı 7'den az ise ve cin aslı kafiye ile oluşturulmuş ise yani biz buna kesik mani diyeceğiz aynı zamanda.
Bir de yedek ilim var artık mani de denir.
Bakın eğer dize sayısı dörtten fazla olursa biz buna yedekli yani artık mani.
Mesela şu düz manayı düşünelim.
Biz buna iki mısra daha eklediğimizde bu yedekli mani olacaktır artık.
Mani yani arkadaşa ninni.
Yani hepimizin bildiği bir nazım şeklidir aslında nazım türüdür ninni.
Çünkü annelerin bebeklerini uyutmak için söylediği ezgiler şehirlerdir.
Zaten bunu yani birçok insan çocukluğunda muhtemelen yaşamıştır.
Yani türkü arkadaşlar.
Anonim halk edebiyatımızın diğer önemli nazım şekillerinden biri de Türküdür.
Bakın bir kere kendine özgü bir ezgisi var.
Bunu hemen söyleyelim.
Asıl sözlerin bulunduğu bölüme bend diyeceğiz arkadaşlar.
Ve her bendinin sonunda tekrarlanan bölüme de nakarat diyeceğiz.
Birazdan örneğine de bakacağız.
7'li Li olabilir, 8'li de olabilir, on birli hece ölçüsü de olabilir.
Bakın türkülerde arkadaşlar konu her şey olabilir.
Yani ağaç, doğa, gurbet, ayrılık, hasret.
Her konuda türkü söylenebilir.
Şimdi bir de türkünün arkadaşlar bölüm mesela.
Ezgilerine göre çeşitleri var.
Nedir mesele?
Bozlak nedir mesela?
Hoyrat nedir mesela Kayabaşı gibi.
Bir de konularına göre var.
Aşk olabilir, doğa olabilir, çocuk olabilir, kahramanlık, askerlik gibi.
Zaten türkünün alanı geniş konu olarak.
Şimdi örnek şiiri mize bakalım arkadaşlar.
Şimdi Karacaoğlan'ın bir türküsünü görüyoruz burada zaten türkü olaraktan bestelenmiş ve günümüzde halen söyleniyor.
Zaten Karacaoğlan'ın birçok şiirinin günümüzde bestelenen bir türkü olarak da kullanıldığını söyleyebiliriz.
Bakın Pınar başından bulanır.
İner ovayı dolanır, sende çok eller bulunur.
Bakın bu birinci bölüme biz bend diyoruz.
Arkadaşlar asıl sözlerin olduğu bölüm dağlar duman olur, çayır çimen olur.
Ben yarıyı görmesem halim yaman olur derken bakın burasının da yine nakaratı olduğunu söyleyebiliriz tabii.
Nakarat, tekrarlanan ifadeler.
Hani tekrarlandığını nereden bileceğiz ikinci bölümde?
Hani işte hiç ovaya inmeden mi, aşk oduna yanmadı mı, can yakmaya doymadı mı diye ikinci bend söylenir.
Daha sonra yine dağlar duman olur, çayır çimen olur gibi nakarat kısmının da söylendiğini ifade edebiliriz.
Arkadaşa geldik ağıt.
Arkadaşlar anonim halk edebiyatında, ölüm ve yas törenlerinde söylenir.
Hatta İslam öncesindeki isminin Saga olduğunu söyleyebiliriz.
Bu törenlerinde söylenir.
Divan edebiyatında da yine atın mersiye nin karşılığı olduğunu söyleyebiliriz ve bu şekilde anonim halk edebiyatı ürünlerini bitirmiş oluyoruz.
Bir sonraki dersimiz de görüşme güzel.
Anonim Halk Şiiri Nedir?
Anonim halk şiiri, adından da anlaşılacağı gibi belli bir şair veya yazar tarafından yazılmamış, halk tarafından sözlü olarak kuşaktan kuşağa aktarılan şiirlerdir. Bu şiirler, genellikle belli bir edebi tarihi veya kültürel bağlam içinde yer alırlar ve belirli bir topluluğun inançları, değerleri ve deneyimleri hakkında bilgi verirler.
Anonim halk şiirleri, tarihin çeşitli dönemlerinde farklı coğrafyalarda oluşmuştur. Türk halk şiiri, Balkanlar, Orta Asya, Kafkaslar, Ortadoğu ve Kuzey Afrika gibi yerlerde ortaya çıkmıştır. Bu şiirler, genellikle destanlar, maniler, türküler, koşmalar, semahlar, nefesler ve ilahiler gibi farklı türlerde yazılmıştır.
Anonim halk şiirinin en belirgin özelliklerinden biri, sözlü olarak aktarılmış olmalarıdır. Bu şiirlerin yazılı kaynakları bulunmadığı için, kuşaktan kuşağa aktarılırken bazı değişikliklere uğramış olabilirler. Ayrıca, bu şiirler, sözlü olarak aktarıldığı için, ritim, uyak ve söyleyiş açısından belirli bir kalıp takip etmektedirler.
Mani Nedir?
Mani, özellikle Türk halk şiirinde sıkça kullanılan bir şiir türüdür. Maniler genellikle dört mısradan oluşur ve ilk iki mısra ile son iki mısra arasında bir uyak ilişkisi bulunur. Maniler, özellikle günlük hayatta karşılaşılan durumlarla ilgili espri yapmak, öğüt vermek, sevgi veya nefret ifade etmek, aşkı anlatmak gibi amaçlarla kullanılır.
Maniler, geleneksel olarak sözlü olarak aktarılmış ve kuşaktan kuşağa aktarılmıştır. Bu yüzden, manilerde sıklıkla bölgesel farklılıklar ve yerel ağız özellikleri görülebilir. Özellikle düğünler, bayramlar, seyranlar gibi toplumsal etkinliklerde söylenen maniler, halk arasında oldukça popülerdir.
Maniler, sadece Türk halk şiirinde değil, dünya edebiyatında da farklı biçimlerde kullanılmaktadır. Örneğin, Japon haiku şiiri de dört mısradan oluşan ve doğa manzaralarını anlatan bir şiir türüdür.
Maninin Özellikleri Nelerdir?
- Tek dörtlükten oluşur.
- 7’li hece ölçüsüyle yazılır.
- Kafiye düzeni aaxa şeklindedir.
- Birçok konuda yazılabilir.
Elma attım dalına,
Kırmızı yanak dalına,
Senin aşkın da güzel,
Ama bana yalanına.
Yukarıdaki mani örneğidir. Mani, dört mısradan oluşmakta ve ilk iki mısra ile son iki mısra arasında bir uyak ilişkisi bulunmaktadır. Bu manide, elma ve yanak gibi imgeler kullanılarak bir sevgi ve aşk teması işlenirken, son mısra ile bir aldatma veya yalan söyleme durumu ifade edilmektedir.
Mani Çeşitleri Nelerdir?
- Düz Mani
- Kesikli-Cinaslı Mani
- Yedekli-Artık Mani
Ninni Nedir?
Annelerin bebeklerini uyutmak için söylediği ezgili şiirlerdir.
Uyusun da büyüsün,
Canı sağ olsun,
Melekler yatağına,
Gelsin uykusu hafif olsun.
Yukarıdaki örnek bir ninnidir. Ninniler genellikle bebeklerin uykuya dalması için söylenir ve yumuşak bir ezgi ile söylenirler. Bu örnekte, bebek için dua edilir ve uyku için dileklerde bulunulur. Ayrıca, meleklerin de gelip bebeklere göz kulak olacağına inanılır ve bu ninnide de meleklerin gelip bebeklere bekçilik yapacağı ifade edilir.
Türkü Nedir?
- Kendine özgü bir ezgiyle söylenir.
- Asıl sözlerin bulunduğu bölüme bent, bendin sonunda tekrarlanan bölüme nakarat denir.
- 7’li, 8’li ve 11’li hece ölçüsüyle yazılır.
- Aşk, doğa, gurbet, hasret, ayrılık gibi temalar işlenir.
Gurbet elde bir hal geldi başıma,
Sevdiğimi aldılar yanımdan.
Yine gönlüm yarımdır benim,
Gurbet ellerde kaldı yarım.
Yukarıdaki örnek bir türküdür. Türküler genellikle sözlü kültürün bir parçası olarak kuşaktan kuşağa aktarılmış, anonim halk şarkılarıdır. Bu türküde, gurbet elde yalnız kalmış bir kişinin duyguları işlenir. Sevgilisinin yanından alınıp götürülmesi, onun içinde açtığı yarayı anlatır. Türküler genellikle bu tarz sevgi, ayrılık, özlem, toplumsal olaylar, doğa gibi konuları işler ve insanların duygusal dünyasına dokunurlar.
Ağıt Nedir?
Ölüm ve yas törenlerinde söylenen şiirlerdir.
Ey benim sevgili babam,
Seni kaybettim ve dünya karanlık oldu,
Sonsuz bir sessizlik içindeyim,
Sana veda etmeden önce son bir kez sarılmak istedim.
