Newton'un hareket yasaları ile devam ediyoruz. Bir cisim başka bir cisim üzerine kuvvet uygularsa ikinci cisim birinci cisme zıt yönlü bir tepki kuvvet uygular.
Yani şöyle düşünün elinizi masaya vurduğunuzda elinizin masaya etkisi ve masanın elinize bir tepkisi oluşacaktır ya da masanın üzerinde duran bir cisme baktığımızda cismin masaya olan etkisi cismin ağırlığı kadardır.
Masanın da cismi olan tepkisi ve yine ağırlıklı aynı doğrultuda ama zıt yönde bir tepki kuvveti oluşacaktır diyeceğiz. O zaman burada baktığımızda etki kuvveti ve tepki kuvveti birbirine eşit büyüklükte ama zıt yöndedir.
Yani aynı doğrultuda zıt yönde kuvvet çiftleridir. Ağırlıkla tepki kuvvetini birbirine eşitlemek istediğimde bir tanesinin eksilisini alıyorum çünkü ikisi de birbirine zıt yönde olduğu için.
Aynı büyüklükte olduğunu ifade etmek için de mutlak değer içinde gösteriyorum. Etki-tepki kuvvet çiftini bu şekilde yazıyorum. Örneklere bakmak istediğimizde örneğin bir tane yay var ve bu yayı şu şekilde çektiğimizi düşünelim ve F kuvvetiyle çekiyorum.
Ben bu yayı F kuvvetiyle çektiğimde yay gerilmesi sırasında sanki bıraktığımda yayı geri çağıran bir kuvvet olduğunu hissediyorum.
Öyle değil mi?
O zaman geri çağıran bu kuvvet çifti içinde tepki kuvveti olduğunu ifade edeceğim. Ya da yayı sıkıştırmak istediğimde şu şekilde yayı sıkıştırmak istediğimde F kuvvetiyle yayın denge konumuna tekrar gelmek için zıt yönde ama aynı doğrultuda bir kuvvet hissedeceğim.
Bu şekilde etki-tepki kuvvet çiftini yazmış oluyorum.
Mıknatısları düşündüğümüzde mıknatıslar için ama aynı cins mıknatıs kutupları birbirini ittiğini, farklı cins mıknatıs kutuplarının birbirini çektiğini biliyorsunuz. Buraya baktığımızda zıt cins mıknatıslar birbirini çekecekler ve üzerlerine etki eden bu çekme kuvvetleri zıt yönde ama eşit büyüklükte diye ifade etmiş olacağız. Ya da Dünya ve Ay arasındaki çekim kuvvetinden bahsedelim.
Buraya baktığımızda yerküre aya çekim kuvvet uygulamaktadır.
Şöyle bir bu F kuvveti var.
Dünya'nın Ay'a, Ay'ın Dünya'yı uyguladığı çekim kuvveti de şu şekilde olmuş oluyor . Yani bir cisme etki eden kuvvet daima başka bir cisimle etkileşim sonucunda oluşur.
Bu nedenle kuvvetler daima çiftler halindedir.
Örneğin bir topa vurduğunuzda ayağınızın top uyguladığı kuvvet ve topun ayağınıza uyguladığı kuvvet vardır ve bunlar birbirine zıt yönde zıt ama da eşit büyüklüktedir. Dikkat ettiyseniz kuvvet çiftlerini aynı cisim üzerinde göstermedim.
Baktığımızda kuvvet çiftleri farklı cisimler üzerinde. İlk şeklimize dönelim.
Buraya baktığımızda cismin masaya uyguladığı masanın cisme uyguladığı kuvvet dedik yani kuvvet çifti etki-tepki kuvvet çifti aynı cisim üzerinde değildir.
Yani şöyle düşünün elinizi masaya vurduğunuzda elinizin masaya etkisi ve masanın elinize bir tepkisi oluşacaktır ya da masanın üzerinde duran bir cisme baktığımızda cismin masaya olan etkisi cismin ağırlığı kadardır.
Masanın da cismi olan tepkisi ve yine ağırlıklı aynı doğrultuda ama zıt yönde bir tepki kuvveti oluşacaktır diyeceğiz. O zaman burada baktığımızda etki kuvveti ve tepki kuvveti birbirine eşit büyüklükte ama zıt yöndedir.
Yani aynı doğrultuda zıt yönde kuvvet çiftleridir. Ağırlıkla tepki kuvvetini birbirine eşitlemek istediğimde bir tanesinin eksilisini alıyorum çünkü ikisi de birbirine zıt yönde olduğu için.
Aynı büyüklükte olduğunu ifade etmek için de mutlak değer içinde gösteriyorum. Etki-tepki kuvvet çiftini bu şekilde yazıyorum. Örneklere bakmak istediğimizde örneğin bir tane yay var ve bu yayı şu şekilde çektiğimizi düşünelim ve F kuvvetiyle çekiyorum.
Ben bu yayı F kuvvetiyle çektiğimde yay gerilmesi sırasında sanki bıraktığımda yayı geri çağıran bir kuvvet olduğunu hissediyorum.
Öyle değil mi?
O zaman geri çağıran bu kuvvet çifti içinde tepki kuvveti olduğunu ifade edeceğim. Ya da yayı sıkıştırmak istediğimde şu şekilde yayı sıkıştırmak istediğimde F kuvvetiyle yayın denge konumuna tekrar gelmek için zıt yönde ama aynı doğrultuda bir kuvvet hissedeceğim.
Bu şekilde etki-tepki kuvvet çiftini yazmış oluyorum.
Mıknatısları düşündüğümüzde mıknatıslar için ama aynı cins mıknatıs kutupları birbirini ittiğini, farklı cins mıknatıs kutuplarının birbirini çektiğini biliyorsunuz. Buraya baktığımızda zıt cins mıknatıslar birbirini çekecekler ve üzerlerine etki eden bu çekme kuvvetleri zıt yönde ama eşit büyüklükte diye ifade etmiş olacağız. Ya da Dünya ve Ay arasındaki çekim kuvvetinden bahsedelim.
Buraya baktığımızda yerküre aya çekim kuvvet uygulamaktadır.
Şöyle bir bu F kuvveti var.
Dünya'nın Ay'a, Ay'ın Dünya'yı uyguladığı çekim kuvveti de şu şekilde olmuş oluyor . Yani bir cisme etki eden kuvvet daima başka bir cisimle etkileşim sonucunda oluşur.
Bu nedenle kuvvetler daima çiftler halindedir.
Örneğin bir topa vurduğunuzda ayağınızın top uyguladığı kuvvet ve topun ayağınıza uyguladığı kuvvet vardır ve bunlar birbirine zıt yönde zıt ama da eşit büyüklüktedir. Dikkat ettiyseniz kuvvet çiftlerini aynı cisim üzerinde göstermedim.
Baktığımızda kuvvet çiftleri farklı cisimler üzerinde. İlk şeklimize dönelim.
Buraya baktığımızda cismin masaya uyguladığı masanın cisme uyguladığı kuvvet dedik yani kuvvet çifti etki-tepki kuvvet çifti aynı cisim üzerinde değildir.
