Eşeyli üremenin temeli mayozla üreme hücrelerinin meydana getirilmesine ve döllenmeye dayanır.
Genellikle farklı cinsiyete sahip aynı tür iki canlının üreme hücreleri döllendiğinde yeni yavrular meydana gelir bu yüzden de yavrular hem ebeveynlerinden hem de birbirinden farklı kalıtsal özelliklere sahiptir. Yani eşeyli üreyen canlılarda kalıtsal çeşitlilik sağlanır.
Bu durum da tabii ki canlının değişen çevre koşullarına uyum yeteneğini arttırır. Biraz önce eşeyli üremede mayoz bölünme ile gametlerin oluşturulduğunu söylemiştim.
Üreme hücrelerine gamet diyoruz yani sperm ve yumurta gamettir.
Erkek bireylerde sperm ana hücresi spermatogonyum mitoz bölünme geçirerek öncelikle birinci spermatositleri oluşturur.
Sonra birinci spermatosit mayoz 1 geçirir ve ikinci spermatositler oluşur.
İkinci spermatositler mayoz 2'yi geçirir ve spermatitler oluşur.
Sonra da farklılaşma gerçekleşir ve spermler oluşur. Sperm ana hücresi ve birinci spermatosit sayısının yarılandığını hatırlayın.
Çünkü mayoz ikinci spermatosit, spermatit ve spermlerin kromozom sayısı n'dir.
Yumurta ana hücresine de oogonyum diyoruz.
Aynı şekilde oogonyum da mitoz bölünme geçirir ve birincil oosit oluşur.
Birincil oositin mayoz 1 geçirmesiyle birlikte ikincil oosit ve birincil kutup hücresi oluşur.
Sonra da mayoz 2 gerçekleşir.
Böylece ootit ve yine ikinci kutup hücreleri oluşur.
Ootidin farklılaşmasıyla da yumurta oluşur.
Oluşan spermlerin hepsi döllenme yeteneğine sahiptir.
Ancak burada ikincil kutup hücrelerinin sitoplazması dolayısıyla besin miktarı az olduğu için döllenemez.
Hemen bunların kromozom sayılarını da yazıyorum. Tabii ki yumurta da yine n kromozomlu.
Mayoz bölünme ile gametlerin nasıl oluştuğunu öğrendik. Bundan sonra artık sıra döllenmeye gelir.
Yumurta ve sperm döllenir.
Böylece 2n kromozomlu zigot oluşur.
Döllenme yumurta ve sperm çekirdeklerinin kaynaşmasıdır aslında.
Daha sonra zigot mitoz bölünmeler geçirerek yavru birey meydana getirir. Eşeyli üreme bir çok canlı türünde görülür.
İlk olarak bitkiler alemi ile başlayalım.
Tohumlu bitkiler grubundaki çoğu bitki eşeyli ürer.
Kapalı tohumlu bitkilerin üreme organı çiçektir.
Peki acaba açık tohumlu bitkilerin üreme organı nedir?
Açık tohumlu bitkiler dediğim zaman aklınıza çam ağaçları gelmeli.
Tabii ki kozalaklarıdır değil mi?
Üreme organlarında oluşturulan gametler döllendikten sonra oluşan tohumlar çimlenerek yeni bitkileri meydana getirir.
Şimdi biraz daha hermafroditlikten bahsedelim.
Bazı canlılarda ayrı eşeylilik bulunmaz yani dişi ve erkek üreme organları aynı bireyin üzerinde bulunur.
Bu canlılar kendi kendilerini dölleyebilir ancak birçok hermafrodit canlı kendini döllemeyi engelleyen adaptasyonlara sahiptir.
Örneğin hermafrodit bir birey yumurta ve spermi farklı zamanlarda üreterek aynı türün başka bir bireyi ile döllenmeye katılabilir.
Bu sayede de tabii ki gerçekleşebilecek tür içi çeşitlilik olasılığı artar.
Hermafrodit bitkilerde bulunur zaten birçok tohumlu bitkinin çiçeğinde erkek ve dişi organ birlikte bulunur.
Hatta bu çiçeklere erselik çiçek de deniliyor.
Ama tabii ki erselik olmayan çiçekler de vardır.
Bu çiçekler sadece tek çeşit üreme organı taşır.
Çiçek erkek organ taşıyorsa erkek çiçek dişi organ taşıyorsa da dişi çiçek olarak adlandırılır.
Hermafroditlik hayvanlarda da gözlenebilir.
Mesela omurgasız hayvanların yassı solucanlar grubundan olan karaciğer kelebeği ve tanya, halkalı solucanlar grubundan olan toprak solucanı çift cinsiyetlidir.
Omurgasız hayvanların eklembacaklılar grubunda eşeyli üreme gözlenir. Eklem bacaklı hayvanlara neleri örnek verebiliriz acaba?
Evet, böcekler, örümcekler, akrepler değil mi?
Bunlar eklem bacaklı hayvanlardır.
Omurgalı hayvan olan balıklar, iki yaşamlılar, sürüngen, kuşlar ve memelilerde de eşeyli üreme gözlenir.
Genellikle farklı cinsiyete sahip aynı tür iki canlının üreme hücreleri döllendiğinde yeni yavrular meydana gelir bu yüzden de yavrular hem ebeveynlerinden hem de birbirinden farklı kalıtsal özelliklere sahiptir. Yani eşeyli üreyen canlılarda kalıtsal çeşitlilik sağlanır.
Bu durum da tabii ki canlının değişen çevre koşullarına uyum yeteneğini arttırır. Biraz önce eşeyli üremede mayoz bölünme ile gametlerin oluşturulduğunu söylemiştim.
Üreme hücrelerine gamet diyoruz yani sperm ve yumurta gamettir.
Erkek bireylerde sperm ana hücresi spermatogonyum mitoz bölünme geçirerek öncelikle birinci spermatositleri oluşturur.
Sonra birinci spermatosit mayoz 1 geçirir ve ikinci spermatositler oluşur.
İkinci spermatositler mayoz 2'yi geçirir ve spermatitler oluşur.
Sonra da farklılaşma gerçekleşir ve spermler oluşur. Sperm ana hücresi ve birinci spermatosit sayısının yarılandığını hatırlayın.
Çünkü mayoz ikinci spermatosit, spermatit ve spermlerin kromozom sayısı n'dir.
Yumurta ana hücresine de oogonyum diyoruz.
Aynı şekilde oogonyum da mitoz bölünme geçirir ve birincil oosit oluşur.
Birincil oositin mayoz 1 geçirmesiyle birlikte ikincil oosit ve birincil kutup hücresi oluşur.
Sonra da mayoz 2 gerçekleşir.
Böylece ootit ve yine ikinci kutup hücreleri oluşur.
Ootidin farklılaşmasıyla da yumurta oluşur.
Oluşan spermlerin hepsi döllenme yeteneğine sahiptir.
Ancak burada ikincil kutup hücrelerinin sitoplazması dolayısıyla besin miktarı az olduğu için döllenemez.
Hemen bunların kromozom sayılarını da yazıyorum. Tabii ki yumurta da yine n kromozomlu.
Mayoz bölünme ile gametlerin nasıl oluştuğunu öğrendik. Bundan sonra artık sıra döllenmeye gelir.
Yumurta ve sperm döllenir.
Böylece 2n kromozomlu zigot oluşur.
Döllenme yumurta ve sperm çekirdeklerinin kaynaşmasıdır aslında.
Daha sonra zigot mitoz bölünmeler geçirerek yavru birey meydana getirir. Eşeyli üreme bir çok canlı türünde görülür.
İlk olarak bitkiler alemi ile başlayalım.
Tohumlu bitkiler grubundaki çoğu bitki eşeyli ürer.
Kapalı tohumlu bitkilerin üreme organı çiçektir.
Peki acaba açık tohumlu bitkilerin üreme organı nedir?
Açık tohumlu bitkiler dediğim zaman aklınıza çam ağaçları gelmeli.
Tabii ki kozalaklarıdır değil mi?
Üreme organlarında oluşturulan gametler döllendikten sonra oluşan tohumlar çimlenerek yeni bitkileri meydana getirir.
Şimdi biraz daha hermafroditlikten bahsedelim.
Bazı canlılarda ayrı eşeylilik bulunmaz yani dişi ve erkek üreme organları aynı bireyin üzerinde bulunur.
Bu canlılar kendi kendilerini dölleyebilir ancak birçok hermafrodit canlı kendini döllemeyi engelleyen adaptasyonlara sahiptir.
Örneğin hermafrodit bir birey yumurta ve spermi farklı zamanlarda üreterek aynı türün başka bir bireyi ile döllenmeye katılabilir.
Bu sayede de tabii ki gerçekleşebilecek tür içi çeşitlilik olasılığı artar.
Hermafrodit bitkilerde bulunur zaten birçok tohumlu bitkinin çiçeğinde erkek ve dişi organ birlikte bulunur.
Hatta bu çiçeklere erselik çiçek de deniliyor.
Ama tabii ki erselik olmayan çiçekler de vardır.
Bu çiçekler sadece tek çeşit üreme organı taşır.
Çiçek erkek organ taşıyorsa erkek çiçek dişi organ taşıyorsa da dişi çiçek olarak adlandırılır.
Hermafroditlik hayvanlarda da gözlenebilir.
Mesela omurgasız hayvanların yassı solucanlar grubundan olan karaciğer kelebeği ve tanya, halkalı solucanlar grubundan olan toprak solucanı çift cinsiyetlidir.
Omurgasız hayvanların eklembacaklılar grubunda eşeyli üreme gözlenir. Eklem bacaklı hayvanlara neleri örnek verebiliriz acaba?
Evet, böcekler, örümcekler, akrepler değil mi?
Bunlar eklem bacaklı hayvanlardır.
Omurgalı hayvan olan balıklar, iki yaşamlılar, sürüngen, kuşlar ve memelilerde de eşeyli üreme gözlenir.
