I. Kök Türkler

Bir diğer devletimiz ise birinci kök Türkler.
Orta Asya'da kurulan diğer bir devlet.
Hocam kurucusu Bumin Kağan Şandır.
Bumin Kağan kimdir?
Avarlar da Telles isyanını bastırmış.
Polislerin kendi durumunu düzeltmiş bir insandır ve av aralarında siyasi varlığına son vermiş kişidir.
Nasıl oluyor hocam?
Şöyle eşinin Telles isyanını bastırdı.
Avarlar dan bir kıza aşık oluyor.
Yani bir prensese havaların bunu da istiyor.
Avarlar da biraz kibirli davranıp Bumin Kağan a o kızı vermiyorlar.
Tabii işin bu tarafı biraz romantik ama iş biraz toprak ve siyasi bir kavga olduğu için de Bumin Kağan yanlarına polisleri de alıp diğer Türk boylarında da alıp Avarlar ın Orta Asya'daki varlığına son verecekler.
Evet yani bakın şunu söylemiyorum, Avarlar da tamamen son verdi demiyorum.
Avarlar ın Orta Asya'daki siyasi varlığına son verecekler.
Peki bu neye sebep olacak?
Avarlar ın yani o da bir Türk devleti.
Avarlar ın nereye gitmesine sebep olacak.
Ozan bu batıya doğru göç etmesine sebep olacak.
İşte bakın kavimler göçü dediğimiz olay böyle bir silsile dir.
Önce Asya bunları gitti.
Avrupa Hun olarak geçtiler oraya.
Şimdi Avarlar o tarafa doğru gidiyorlar.
Peki Bumin Kağan ikili bir şekilde devleti yönetmiştir.
O da diğer Türkler gibi sistemin yabgu ile mesela kardeşi batıda.
Kendisi bakın kaan.
Batıda olana biz ne diyoruz?
Yabgu diyoruz.
Doğdu olan han ediyoruz Kaan diyoruz.
Yabgu Kaan'a bağlıdır yani.
İstemi Yabgu.
Bir özerk statüde dir.
Arkadaşlar iç içişlerine serbest.
Dışişlerinde merkeze bağlı merkez neresi?
Devletin doğusu.
O zaman kardeşi İstemi Yabgu ile beraber devleti üretmişler.
Biz buna ne diyoruz hocam?
İkili teşkilat diyoruz.
Ne zamandan beri var?
Metehan döneminden beri var diyorum.
Bukan Kağan dönemine baktığımız zaman bu dönem en parlak dönem olarak geçiyor hocam.
Kök Türklerin birinci kök Türklerin en önemli dönemi Mukan kandır.
Kore'den Karadeniz'e kadar sınırlar genişletildi.
Avar devletine kesin bir şekilde son verildi.
Ve şunu söyleyebiliriz.
Kırgız Türkleri egemenlik altına alındı, ileride bunlar yeniden çıkıp bağımsız olacaklar, Çin'i de baskı altına aldı ve onları vergiye bağlamıştır.
Hocam Mukan Kağan deyince ona biz Fatih diyoruz.
Niye Fatih diyoruz hocam?
Çünkü sınırları o kadar büyük ki.
Mesela Birinci Köktürk ler döneminde en fazla sınır ele geçiren kişi bu kağan kandır.
Yani Osmanlı devletinin Kanuni Sultan Süleyman'ı diyebiliriz.
Ölümü sonrası ne oldu hocam?
Ki taht kavgaları çıkacak.
Ülke gene Batı ve Doğu olarak ikiye ayrılacak.
Yine ocağın bir tarafı tamamen dağılacak.
Mesela Batı tarafı tamamen dağılacak, doğu tarafı da yine Çin egemenliğine girecek diyoruz.
Şimdi burada İstemi ya buradan biraz bahsedelim.
İstemi Yabgu ülkenin batısında bulunmuş ama İpek Yolu için yani ülkenin çıkarları için önemli ittifaklar kurmuş diyoruz.
İpek Yolu mücadelesi için önce İran ile yani Sasaniler ile ittifak kurup akınlara son vermiş, daha sonra yine İpek Yolu mücadelesi için Bizans ile ittifak kurup saha sahilleri mücadele vermiş.
Peki İstemi Yabgu çıkarları için istediği devletle ittifak kurabiliyor mu?
Yani düşmanıyla bile ittifak kurabiliyor.
Bu da önemli bir ayrıntı.
Peki buradaki olay ne?
İpek Yolu arkadaşlar.
Yani şu çok önemli bir yol.
Onu söyleyelim.
Peki Türk adını siyasi anda kullanan ilk devlet kim oluyor hocam?
Tabii ki kök Türkler.
Bu neyin göstergesi?
Onlar onlarda bir ulus bilinci olmasının göstergesi diyoruz.
Bakın arkadaşlar inançları kök, tanrı inancı yukarıda bir tane tanrıya inanıyorlar ama birinci kök türklerde hala yazı yok, yazı kullanılmıyor ve Göktürk kitabeleri ve saire bu ikinci köy Türklere ait.
Tamam mıyız peki?
Birinci köklü devleti egemenlik altına alınıyor.
Kim tarafından?
Çin bir şekilde bunlarda Çin egemenliğine giriyorlar ama bazı daha kanlar tutsak olmuş.
Bazı önemli devlet adamları ise mesela Kürşad gibi.
Bunlar ne yapacaklar hocam, isyan çıkartacaklar.
Hocam bunların çıkardığı isyanla da başarılı olmasa da ne olacak?
Diğer kurulacak olan Türk deliklerine örnek olacaklar diyoruz.