Merhaba arkadaşlar, denge konusuna devam ediyoruz.
Dengeye etkileyen faktörleri işleyeceğiz.
Dört tane etkimiz var: sıcaklık, derişim, hacim ve basınç.
Bu dersimizde sıcaklığı, derişimi birlikte işliyoruz.
Şimdi, ilk önce bahsetmem gereken bir ilke var: Le Chatelier ilkesi.
Bu ilke der ki: dengede olan bir sisteme bir etki yaptığınız zaman, bir etki yaptığınızda, dengeyi bozarsınız ve sistem bu etki azaltmaya doğru hareketler, nasıl azalacaksa o şekilde ya da tepki vermek istiyor, etkiye tepki yasası olarak da söyleyebiliyoruz bunu.
Sistem bu etki azaltacak yönde, hareketlerdir ve ilk etkimize bakalım, sıcaklık.
Sıcaklık değişimi bakalım dengeyi nasıl etkiliyormuş.
Endotermik bir tepkime aldım, sıcaklığı azaltıyorum.
Daha doğrusu ortama enerji verdim.
Verdiğim enerji sonucunda sıcaklık arttı, ısıyla sıcaklık tabii ki aynı şey değil ama şöyle düşünelim daha basit olsun.
Sıcaklığı arttırdım, buradan madde gibi düşünün ekledim ne olur?
Bunu arttırdığım için tepkime ısıyı azaltmak yani sıcaklığı azaltmak için harcaması gerekiyor. O zaman tepkime arkadaşlar, ürünlere doğru gider ve ne olur?
XY'nin derişimi, bakın burada sistem dengeli, birinci denge.
Nereden biliyorum?
Derişimler sabit çünkü.
Dengede derişimler sabit kalıyordu hatırlarsanız.
Şimdi, XY'nin derişimi zamanla azalacak arkadaşlar.
Zamanla. X2'nin derişimi zamanla artar.
Y2'nin derişimi zamanla artar ve tekrar sabitlenirler arkadaşlar. İşte sabitlendikleri zaman ikinci denge kurulmuştur diyoruz.
Peki sıcaklık değiştirmek Kc'yi etkiliyor.
Nasıl etkiliyor?
Bu sırada Kc sadece sıcaklıktan etkilenir.
Sıcaklığı arttırdım, tepkime ürünlere doğru gitti.
Bakın şimdi, ürünün derişimi arttı.
Giren, tepkimeye girdiği için azaldı.
Dikkat, pay artıyor payda azalıyorsa, benim bu oranım ne yapar arkadaşlar?
Artar ve şöyle bir şey söylerim: endotermik tepkimelerde sıcaklık ve Kc nasıl?
Doğru orantılı.
T ve Kc doğru orantılı.
Şimdi ikinci tepkimeye geldim. Aynı tepkimeyi ters çevirdim.
Bu sefer ekzotermik bir tepkime oldu.
Burada da sıcaklığı azaltalım arkadaşlar.
Sıcaklık azalsın.
Sıcaklığı azaltmak demek buradan ısıyı çekmekmiş gibi düşünün. Bu sefer ne oldu?
Ortam soğudu, ortamın ısınması için ortama ısı verilmesi lazım yani ısı verilecek.
O şekilde sıcaklık artacak.
Tepkime ne tarafa doğru gitti?
Ürünlere.
Sıcaklığı azalttım tepkime ürünlere doğru gitti.
Ezberlemiyoruz, yorum yapacağız sadece yorum yapıyoruz.
Yorum yapmayı öğrenelim.
Şimdi tepkime ürünlere doğru gitti.
Ne oldu?
XY'nin derişimi zamanla arttı.
Bir yerde sabitlendi.
X2 ve Y2 tepkimeye girdikleri için zamanla azaldı ve sabitlendi.
Aynı şeyi Y2 için de çiziyorum ve bir yerde yine derişimleri sabitlendi arkadaşlar.
Birinci denge ve ikinci denge.
Geliyorum sıcaklıkla ve Kc ilişkisine. Sıcaklığı arttırmışım burada öyle yapalım ya da azaltalım arkadaşlar şimdi örnek olarak biz azalttık öyle yapayım değiştireyim burayı. Sıcaklığı azalttığım zaman bakalım neler oluyor?
Sıcaklığı azalttım.
Tepkimem ne tarafa doğru gitmişti?
Ürünlere.
Ürünler arttı, girenler ne oldu?
Azaldı.
Bakın sıcaklık arttı.
Kc oranı ne oldu?
O zaman arttı.
Çünkü payım artıyor zaten. Şimdi dikkat, ekzotermik tepkimede sıcaklıkla Kc ters orantılı.
Burada ters orantı var.
Yani o zaman T ile bir bölü Kc doğru orantılı şeklinde söyleyebilirim.
Sorularda karşımıza çıkar lütfen dikkat ediniz.
Şöyle gelir, 25 santigrat derecede Kc değeri 4 olan bir madde olsun, sonra sıcaklığı Kc'si 1 olsun.
Bu tepkime hangisi olabilir şeklinde sorular olur.
Neye bakacaksınız tabii ısılar verilmiştir size.
Sıcaklık artışı var, sıcaklık artmış ama Kc ne olmuş?
Azalmış. Diyeceksiniz o zaman bu tepkime ekzotermik bir tepkime olabilir.
Ters orantı var çünkü. Endotermiklerde doğru orantı, ekzotermiklerde ise ters orantı vardır diyoruz ve geçiyorum derişime. Derişimin, denge etkisine bakalım.
Burası çok önemli arkadaşlar.
Burayı da anlarsak dengede sorun yaşamayız zaten.
Şimdi, X2 Y2'den iki tane XY oluşuyor.
Dengedeki sisteme ben X2 ekliyorum dengedeki sisteme.
Şimdi, sistem dengede.
Ben X2 ekliyorsam bakın, şu zamanda denge anında birinci dengede birden bire X2 derişiminin artması lazım çünkü ben ekledim.
Bakın X2 ekledim ama nasıl oluyordu?
Bizim ilkemize göre bunun tekrardan azalması gerekiyordu çünkü çok arttı dengeyi bozduk.
X2 eklersem tepkime bu tarafa doğru gider tepkimenin bu tarafa doğru gitmesi demek X2'nin tekrar tepkimeye girmesi lazım.
Tepkimeye girmesi demek, girdi.
Tekrar bir azalma gördüm.
Y2, artma yok.
Tepkimeye girdiği için azalacak.
XY, ürünlere doğru gittiği için artacak.
Şimdi Kc'ye sonra geliyorum.
Burada önemli olan X2.
X2'de hem artma hem de azalma görüyorum.
Ne olacak peki?
Net olarak olay ne?
Arkadaşlar önemli olan ilk yaptığım etkidir.
İlk yaptığım etki eklemek olduğu için net olarak artar diyorsunuz ve şöyle yapıyorum en baştaki derişiminden, en baştaki derişimden daha aşağı düşmeyecek şekilde derişimi tekrardan şöyle azaltıyorum.
Bakın en son kurulan, şurası, ikinci denge olsun kurulan dengede en baştaki derişimden daha yüksek miktarda X2 var ve ben şuraya görünce zaten anlıyorum ki ortama X2 eklemişler.
Y2, birden bire böyle aşağı doğru inmez.
Yavaş yavaş, zamanla iner, zamanla iner ve derişimi sabitlenir. XY zamanla derişimi artıyor arkadaşlar, zamanla.
Bakın arada fark var.
Burada birden bire ben eklediğim için X2 derişimi arttı.
Öbürleri de normal tepkimeye girdikleri için azaldı diyoruz. Azaldı ve arttı.
Şimdi geçiyorum diğer şeye, diğer soruma.
Dengedeki sistemden XY çekilirse, aynı tepkime için konuşuyorum.
Dengedeki sistemden XY'yi çekiyorum.
Şimdi dikkat, XY burada ve ben bunu çekersem tepkime ne olur?
Bunu arttırmak için ürünlere doğru gider.
XY'yi azalttım.
Azalttım.
Tepkime tekrar ürünlere doğru gittiği için XY az da olsa bir arttı. Kc'leri unutmayalım, yine döneceğim.
Tepkime ürünlere doğru gittiği için Y2 ve X2 azalır. Azaltıyorum ve grafiğini çizmeden önce buraya bakıyorum.
XY ne olur?
İlk yaptığım etki çekmek olduğu için net olarak azalır diyorsunuz, net olarak azalır.
Hemen bakalım, XY'nin derişimi birden bire şöyle aşağıya indiriyorum, daha sonra en baştaki derişiminden daha aşağıda kalacak şekilde şöyle tekrardan yükseltiyorum. Burası da bizim ikinci dengemiz olsun.
Td2, burası Td1.
Denge 1, denge 2.
XY'de durum bu. X2 ve Y2'ye geliyorum.
Bunlar zamanla ne oluyor arkadaşlarım?
Zamanla azalacaklar ve derişimleri sabit kalacak.
X2 de zamanla azalacak ve derişimi sabit kalacak diyoruz.
Derişimde durum bu.
Kc'leri unutmadan hemen söyleyeyim.
Kc, burada sıcaklık değişmedi.
Kc sadece sıcaklığı değişir.
Ben ortama X2 eklersem Kc değişmez.
Ben ortamdan XY çekersem Kc değişmez diyoruz ve bu dersimizi bu şekilde bitiriyoruz arkadaşlar.
Bundan sonraki dersimizde görüşmek üzere.
Hoşça kalın.
Dengeye etkileyen faktörleri işleyeceğiz.
Dört tane etkimiz var: sıcaklık, derişim, hacim ve basınç.
Bu dersimizde sıcaklığı, derişimi birlikte işliyoruz.
Şimdi, ilk önce bahsetmem gereken bir ilke var: Le Chatelier ilkesi.
Bu ilke der ki: dengede olan bir sisteme bir etki yaptığınız zaman, bir etki yaptığınızda, dengeyi bozarsınız ve sistem bu etki azaltmaya doğru hareketler, nasıl azalacaksa o şekilde ya da tepki vermek istiyor, etkiye tepki yasası olarak da söyleyebiliyoruz bunu.
Sistem bu etki azaltacak yönde, hareketlerdir ve ilk etkimize bakalım, sıcaklık.
Sıcaklık değişimi bakalım dengeyi nasıl etkiliyormuş.
Endotermik bir tepkime aldım, sıcaklığı azaltıyorum.
Daha doğrusu ortama enerji verdim.
Verdiğim enerji sonucunda sıcaklık arttı, ısıyla sıcaklık tabii ki aynı şey değil ama şöyle düşünelim daha basit olsun.
Sıcaklığı arttırdım, buradan madde gibi düşünün ekledim ne olur?
Bunu arttırdığım için tepkime ısıyı azaltmak yani sıcaklığı azaltmak için harcaması gerekiyor. O zaman tepkime arkadaşlar, ürünlere doğru gider ve ne olur?
XY'nin derişimi, bakın burada sistem dengeli, birinci denge.
Nereden biliyorum?
Derişimler sabit çünkü.
Dengede derişimler sabit kalıyordu hatırlarsanız.
Şimdi, XY'nin derişimi zamanla azalacak arkadaşlar.
Zamanla. X2'nin derişimi zamanla artar.
Y2'nin derişimi zamanla artar ve tekrar sabitlenirler arkadaşlar. İşte sabitlendikleri zaman ikinci denge kurulmuştur diyoruz.
Peki sıcaklık değiştirmek Kc'yi etkiliyor.
Nasıl etkiliyor?
Bu sırada Kc sadece sıcaklıktan etkilenir.
Sıcaklığı arttırdım, tepkime ürünlere doğru gitti.
Bakın şimdi, ürünün derişimi arttı.
Giren, tepkimeye girdiği için azaldı.
Dikkat, pay artıyor payda azalıyorsa, benim bu oranım ne yapar arkadaşlar?
Artar ve şöyle bir şey söylerim: endotermik tepkimelerde sıcaklık ve Kc nasıl?
Doğru orantılı.
T ve Kc doğru orantılı.
Şimdi ikinci tepkimeye geldim. Aynı tepkimeyi ters çevirdim.
Bu sefer ekzotermik bir tepkime oldu.
Burada da sıcaklığı azaltalım arkadaşlar.
Sıcaklık azalsın.
Sıcaklığı azaltmak demek buradan ısıyı çekmekmiş gibi düşünün. Bu sefer ne oldu?
Ortam soğudu, ortamın ısınması için ortama ısı verilmesi lazım yani ısı verilecek.
O şekilde sıcaklık artacak.
Tepkime ne tarafa doğru gitti?
Ürünlere.
Sıcaklığı azalttım tepkime ürünlere doğru gitti.
Ezberlemiyoruz, yorum yapacağız sadece yorum yapıyoruz.
Yorum yapmayı öğrenelim.
Şimdi tepkime ürünlere doğru gitti.
Ne oldu?
XY'nin derişimi zamanla arttı.
Bir yerde sabitlendi.
X2 ve Y2 tepkimeye girdikleri için zamanla azaldı ve sabitlendi.
Aynı şeyi Y2 için de çiziyorum ve bir yerde yine derişimleri sabitlendi arkadaşlar.
Birinci denge ve ikinci denge.
Geliyorum sıcaklıkla ve Kc ilişkisine. Sıcaklığı arttırmışım burada öyle yapalım ya da azaltalım arkadaşlar şimdi örnek olarak biz azalttık öyle yapayım değiştireyim burayı. Sıcaklığı azalttığım zaman bakalım neler oluyor?
Sıcaklığı azalttım.
Tepkimem ne tarafa doğru gitmişti?
Ürünlere.
Ürünler arttı, girenler ne oldu?
Azaldı.
Bakın sıcaklık arttı.
Kc oranı ne oldu?
O zaman arttı.
Çünkü payım artıyor zaten. Şimdi dikkat, ekzotermik tepkimede sıcaklıkla Kc ters orantılı.
Burada ters orantı var.
Yani o zaman T ile bir bölü Kc doğru orantılı şeklinde söyleyebilirim.
Sorularda karşımıza çıkar lütfen dikkat ediniz.
Şöyle gelir, 25 santigrat derecede Kc değeri 4 olan bir madde olsun, sonra sıcaklığı Kc'si 1 olsun.
Bu tepkime hangisi olabilir şeklinde sorular olur.
Neye bakacaksınız tabii ısılar verilmiştir size.
Sıcaklık artışı var, sıcaklık artmış ama Kc ne olmuş?
Azalmış. Diyeceksiniz o zaman bu tepkime ekzotermik bir tepkime olabilir.
Ters orantı var çünkü. Endotermiklerde doğru orantı, ekzotermiklerde ise ters orantı vardır diyoruz ve geçiyorum derişime. Derişimin, denge etkisine bakalım.
Burası çok önemli arkadaşlar.
Burayı da anlarsak dengede sorun yaşamayız zaten.
Şimdi, X2 Y2'den iki tane XY oluşuyor.
Dengedeki sisteme ben X2 ekliyorum dengedeki sisteme.
Şimdi, sistem dengede.
Ben X2 ekliyorsam bakın, şu zamanda denge anında birinci dengede birden bire X2 derişiminin artması lazım çünkü ben ekledim.
Bakın X2 ekledim ama nasıl oluyordu?
Bizim ilkemize göre bunun tekrardan azalması gerekiyordu çünkü çok arttı dengeyi bozduk.
X2 eklersem tepkime bu tarafa doğru gider tepkimenin bu tarafa doğru gitmesi demek X2'nin tekrar tepkimeye girmesi lazım.
Tepkimeye girmesi demek, girdi.
Tekrar bir azalma gördüm.
Y2, artma yok.
Tepkimeye girdiği için azalacak.
XY, ürünlere doğru gittiği için artacak.
Şimdi Kc'ye sonra geliyorum.
Burada önemli olan X2.
X2'de hem artma hem de azalma görüyorum.
Ne olacak peki?
Net olarak olay ne?
Arkadaşlar önemli olan ilk yaptığım etkidir.
İlk yaptığım etki eklemek olduğu için net olarak artar diyorsunuz ve şöyle yapıyorum en baştaki derişiminden, en baştaki derişimden daha aşağı düşmeyecek şekilde derişimi tekrardan şöyle azaltıyorum.
Bakın en son kurulan, şurası, ikinci denge olsun kurulan dengede en baştaki derişimden daha yüksek miktarda X2 var ve ben şuraya görünce zaten anlıyorum ki ortama X2 eklemişler.
Y2, birden bire böyle aşağı doğru inmez.
Yavaş yavaş, zamanla iner, zamanla iner ve derişimi sabitlenir. XY zamanla derişimi artıyor arkadaşlar, zamanla.
Bakın arada fark var.
Burada birden bire ben eklediğim için X2 derişimi arttı.
Öbürleri de normal tepkimeye girdikleri için azaldı diyoruz. Azaldı ve arttı.
Şimdi geçiyorum diğer şeye, diğer soruma.
Dengedeki sistemden XY çekilirse, aynı tepkime için konuşuyorum.
Dengedeki sistemden XY'yi çekiyorum.
Şimdi dikkat, XY burada ve ben bunu çekersem tepkime ne olur?
Bunu arttırmak için ürünlere doğru gider.
XY'yi azalttım.
Azalttım.
Tepkime tekrar ürünlere doğru gittiği için XY az da olsa bir arttı. Kc'leri unutmayalım, yine döneceğim.
Tepkime ürünlere doğru gittiği için Y2 ve X2 azalır. Azaltıyorum ve grafiğini çizmeden önce buraya bakıyorum.
XY ne olur?
İlk yaptığım etki çekmek olduğu için net olarak azalır diyorsunuz, net olarak azalır.
Hemen bakalım, XY'nin derişimi birden bire şöyle aşağıya indiriyorum, daha sonra en baştaki derişiminden daha aşağıda kalacak şekilde şöyle tekrardan yükseltiyorum. Burası da bizim ikinci dengemiz olsun.
Td2, burası Td1.
Denge 1, denge 2.
XY'de durum bu. X2 ve Y2'ye geliyorum.
Bunlar zamanla ne oluyor arkadaşlarım?
Zamanla azalacaklar ve derişimleri sabit kalacak.
X2 de zamanla azalacak ve derişimi sabit kalacak diyoruz.
Derişimde durum bu.
Kc'leri unutmadan hemen söyleyeyim.
Kc, burada sıcaklık değişmedi.
Kc sadece sıcaklığı değişir.
Ben ortama X2 eklersem Kc değişmez.
Ben ortamdan XY çekersem Kc değişmez diyoruz ve bu dersimizi bu şekilde bitiriyoruz arkadaşlar.
Bundan sonraki dersimizde görüşmek üzere.
Hoşça kalın.
