Düşünce Metinleri

Türkçe metin türleri. Konu anlatımından. Herkese merhaba arkadaşlar.
Biliyorsunuz bir önceki videomuzda da olay metinlerinden bahsetmiştik.
Yani yazdığımız metinler türlü türlü başlıklara giriyor.
Daha önceki videomuzda olay metinlerinden bahsettik. Olay, yer, zaman, kahraman. Ögelerinin bulunduğu metin türleridir demiştik. Bu videomuzda da. Düşünce merkezli yazılardan, düşünce merkezli metinlerden bahsedeceğiz.
Yani şunu demek istiyoruz.
Bana verilen bir sayfaya ben. Yazı yazarken aklıma. Gelen bir düşünceyi ve bu düşünceyi açıklayarak, inceleyerek, bu düşüncenin inceliklerini söyleyerek bir metin oluşturursak bu düşünce merkezli yazı olur. Düşünce merkezli yazılarımızda. Makale, deneme, fıkra ve sohbet var inceleyeceğimiz metin türlerinde.
Şimdi makale metin türü arkadaşlar diğer metin türlerinden ayrılıyor. Bilimsel konularda yazılan metin türüdür. Bilimsellik olduğu için nesnellik olur.
Nesnellik var, bilimsellik var. O zaman. Yazar düşüncelerini. Kanıtlamak ister ve burada yazarın amacı. Okuyucuya bilgi aktarmaktır. Düşüncelerini yazdığı konu hakkında. Okuyucuya. Bilgi aktarıyor.
Bu bilgilerini aktarırken. Düşüncelerini. Kanıtlamak istiyor.
Kanıtlama isteği. Var. Bilimsel konularda yazıldığı. İçin genellikle bu tür metinlere nesnellik hakimdir.
Şimdi arkadaşlar makale de şu nesnellik. Bilimsellik kanıtlamak. Ve bilgi. Bu anahtar. Kelimeleri aklımızda.
Makalede yerinde tutarsak eğer makalenin diğer metin türlerinden. Ayrıldığını. Biliriz.
Çünkü hiçbir metin türünde, daha doğrusu düşünce merkezli metin türlerinde şu dört tane anahtar kelimeyi görmeyeceğiz.
O yüzden makale bu özellikleriyle diğer metin türlerinden ayrılıyor.
Şimdi makale örneğini bir okuyalım. Küresel ısınma havanın. Sıcaklık derecesini yükseltiyor. Bunun son on yılın ortalama sıcaklık grafiğinde yorumluyoruz.
Antarktika'da yer alan. Üç kilometrelik buzul erimesi bölgenin sıcaklığını etkiliyor ve küresel ısınmaya neden oluyor diye bir metin oluşturduk.
Şimdi arkadaşlar metninde. Nasıl konu var?
Yukardan da bir bilgi alalım.
Bilimsel bir konu var.
Peki bu bilimsel bir konu da nesnellik hakim mi?
Yani burada küresel ısınmayı seviyorum, sevmiyorum, küresel ısınmayı istiyorum, istemiyorum, nefret ediyorum, hoşuma gidiyor gibi böyle duygu bildiren ifadeler var mı?
Yok. O zaman burada. Bilimsel bir konu, yani. Küresel ısınma konusu nesnel. Bir şekilde aktarılmış.
Şimdi yazar düşüncelerini. Kanıtlamak istiyor mu bakalım?
Bunu son on yılın ortalama sıcaklık. Grafiği nden yorumluyoruz.
Yani biz. Küresel ısınma var diyoruz ama bunu nasıl. Kanıtlayan bilirim. Son on yılın ortalama sıcaklık. Grafiğiyle kanıtlayan bilirim. Yani amacım kanıtlama, yapma ve bakıyorum ben. Bu metni okuduğumda Arkadaşlar küresel. Isınma hakkında bilgi sahibi miyim?
Bana bir bilgi aktarımı mı yapılmış?
Evet, o zaman bu metnin türü makaledir arkadaşlar.
Devam ediyorum.
Düşünce merkezli metin türlerinden ikincisi denemesidir.
Şimdi tabii ki bizim bu Türkçe, matematik, fen, sosyal evden girdiğimiz dersler denemesi değil.
Bu yazı denemesi olarak aklınızda kalsın.
Şimdi yazı denemesinde. Konu sınırlaması. Yok arkadaşlar.
Yani ben bir yazar olarak istediğim bir konuyu seçip bu. Konu hakkında. Düşüncelerimi. Yazarsam. Az buçuk deneme oluşturabiliriz.
Şimdi diğer özellikleri söyleyecek. Olursam yazar. Seçtiği herhangi. Bir. Konuda kendi düşüncelerini aktarır.
Yani konuyu. Seçtim.
Sınır yok. Zaten.
Kendi düşüncelerimi aktarıyor olsam denemenin. İlk basamağını. Geçtim.
Şimdi konuyu seçtim.
Kendi düşüncelerimi aktarıyor Sam.
Tabii ki öznel düşüncelerimi aktarıyorum demektir bu.
Yani öznellik hakim.
Şimdi öznel bir şey kanıtlanabilir mi?
Kanıtla, namaz. O zaman denemede öznellik hakim ise yazar düşüncelerini. Kanıtlamak. İstemez.
Ayrıca arkadaşlar konuyu seçip kendi düşüncelerimi öznel ifadelerle aktarıyor. Sam buna kopya olarak. Ben merkezli yazılar diyebiliriz.
Ne demek ben merkezli yazı.
Yazar seçtiği bir denemede Ben bana göre bence kelimelerini bol bol kullanır. Bu bizim anahtar kelime miz olacak. Ayrıca eğer ben kelimelerini çok göremez isek. Şu anahtar noktaya bakacağız. Yazar kendi kendine konuşuyormuş gibi yazıyorsa, yani kendisi ile bir düşünce fikri paylaşıyor mu gibi. Yazıyorsa. Bu deneme olur arkadaşlar.
Şurası çok önemli çünkü birazdan sohbette de karşımıza çıkacak farklı bir şekli karşımıza çıkacak.
Bakalım örnek bir deneme metni.
Arkadaşlık şudur.
Düştüğünde kaldırır. Arkanı, kayalığın. Taştır bence. Bana göre arkamı dayadım. Taş serttir, yabancılardan, kötülerden beni korur.
Şimdi seçtiğim. Konu. Herkesin seçebileceği. Bir konumu. Evet, arkadaşlık.
Şimdi öznel ifadeler var mı?
Var. Arkadaşlığın tanımını bile öznel yapmış, öznel bir ifade var. Yazar düşüncelerini kanıtlamak istiyor mu?
Öznellik varsa kanıt yok arkadaşlar. Unutmayın.
Peki ben merkezli yazılan bir yazımı bakıyorum.
Bence bana göre ben. O zaman ben. Merkezli bir konu yu ifade etmiş ve kendi kendine konuşuyormuş gibi yapmış mı?
Evet, kendiyle sohbet ediyormuş gibi yapmış. Arkadaşlığın tanımını. Vermiş.
Sonra bence şöyledir demiş.
Benim bana göre, benim fikrime göre. Arkamı da yazdığım. Taştır bu.
Taş sert olur.
Kendi kendini anlatıyor, kendi kendine konuşuyormuş gibi yazmış.
Bu yüzden benim metin sürüm deneme oldu.
Geldim bir diğer düşünce metninin türüne.
Fıkra der arkadaşlar. Yalnız bu fıkra Nasrettin. Hoca, Keloğlan. Fıkrası. Değil, Temel Dursun. Fıkrası değil.
Bu fıkra köşe. Yazısı.
Şimdi bir düşünelim.
Köşe yazısını nereden biliyoruz?
Tabii ki köşe yazısı deyince aklımıza ilk gazete ve dergi gelmeli. Şimdi tanımına bakalım.
Güncel olayların anlatıldığı. Metin. Türüdür.
Bunu nasıl aklımda. Tutabilir?
Tutabiliriz.
Gazete günlük çıkar, dergi haftalık çıkar.
Var, çıkan var, aylık. Çıkan var, yıllık çıkan var. Yani buranın içeriği, gazete ve derginin içeriği güncel olaylardır.
Yani eskiden böyle televizyon, tablet, bilgisayar. Yoktu. Gazeteden takip ediliyordu güncel olaylar. O zaman bu. Gazeteyle alakalı da güncel olaylar. Anlatılır.
Ne olacak?
Yazar güncel olaylar. Hakkında kişisel yorumlarını. Yapar dem. O zaman bunun deneme den ayrılan noktası ne?
Konusunun güncel olaylardan oluşması.
Yazar güncel olaylar hakkında kişisel yorumlarını yapar.
Güncel olaylar. Hakkında yorumlarımı yapıyorsam tabii. Ki öznellik hakim öznellik varsa. Kanıtlama amacı yok. Tabii ki.
Genellikle arkadaşlar bu gazete ve dergilerde de çıkar.
Zaten bu gazete ve dergilerde çıkması, fıkranın diğerlerinden ayırıcı. Noktasından. Biri.
Örnek fıkra metnine bir bakalım.
Sizler de bu. Çılgınlığın. Farkındasınızdır. Pokemon GO Tüm gündem bu çılgınlık ile sallanıyor. Çılgınlığın nedeni geçmişe duyulan özlem, sevgi ve ilgi açlığı, sosyallik.
Çin Millet yapmayın böyle.
Şimdi yazarım benim güncel bir konu seçmiş mi?
Evet, bir dönemler Pokemon GO oyunu vardı.
Yazar güncel bu konuyu seçmiş.
Daha sonra bu. Güncel konu hakkında. Kişisel düşüncelerini yazmış mı?
Yazmış.
Yapmayın gençler diyor.
Bu kadar oyuna sormayın diyor.
Güncel olay var, kişisel flick var.
Yani öznellik var.
Öznel liğin olduğu yerde. Kanıt asla. Yoktur dedik.
Bunun bir diğer metin türlerinden yani denemeden makaleden ayrıldığı nokta güncel olaylardan oluşması ve genellikle gazete ve dergilerde çıkmasıdır. Yayımlanması dır. Arkadaşlar.
Bir diğer metin, sürüm sohbet, diğer sohbet diyince. Aklınıza. Sizin bir araya geldiğinizde oradan buradan. Şuradan konuştuğunuz konular. Aklınıza geliyordur.
Eminim ki. Azıcık o aklınızda kalabilir. Arkadaşlar.
Çok uzak bir fikir değil.
Sohbetin bir diğer adı söyleşi. Hemen bakalım.
Konu sınırlaması. Yoktur. Şimdi konu sınırlaması. Yoktur. Ne de yoktu.
Konu sınırlaması. Denemede yoktu.
Çok benzer oldu.
Bak diğer maddeye bakıyorum.
Yazar seçtiği. Herhangi bir konuda. Kişisel düşüncelerini yazar.
Bu da deneme de vardı.
Ortak bir özellik, öznellik hakimdir.
Bu da deneme de vardı. Sonuçta bir konu. Seçiyorsun, kişisel düşüncelerini yazıyorsun, deneme yazar, düşüncelerini. Kanıtlama amacı taşımaz, kanıtlamayı amaç alamaz. Bu da deneme de vardı arkadaşlar. Tamam o zaman şurası. Full denemeyle ortak. Ayırıcı noktası. Şu deneme için dedik ki ben merkezli. Yazı vardır ve yazar. Kendi kendine konuşuyormuş, kendi dille bir şeyler yaşıyormuş gibi yazar dedik. Sohbetin ayırıcı noktası budur. Yazar okuyucu ile konuşuyormuş gibi yazıyor.
Şimdi en başta sohbet için söylediğinize dönecek olursak sohbet nedir demiştik.
İşte karşılıklı iki kişinin böyle oradan buradan konuşması. Yalnız karşılıklı iki kişi o zaman. Sohbet metninde. De yazar. Okuyucuyla konuşuyormuş gibi yazacak.
Örneğe gelelim.
Bu araba, telefon, bilgisayar sevgisi nedir?
Sevgili okurlarım, bu furyaya katılmayın, katılacağım dediğinizi duyar gibiyim.
Teknoloji çılgınlığı bu size zarar vermiyor mu şimdi?
Konu herhangi bir konumu.
Evet, teknoloji konusunu almış bu konu hakkında.
Yazar kendi. Düşüncelerini yazmış.
Yani öznellik hakim. Yazar düşüncelerini kanıtlamak istiyor mu?
Hayır.
Öznellik varsa kanıt yoktur demiştik zaten. Şimdi buraya kadar denemeyle ortak da. Ayrıcı nokta neydi?
Denemek de yazar, kendiyle konuşuyormuş gibi yazıyor. Sohbette yazar nasıl yazıyordu arkadaşlar?
Karşısındaki ile konuşuyormuş gibi.
Sevgili okurlarım karşıya seslendi Bu furyaya katılmayın, katılacağım.
Dediğinizi duyar gibiyim.
Yani bu. Katılımcı ama aslında karşı tarafın. Söylediği bir şey.
Ve yazar karşılıklı konuşuyormuş gibi yazmış.
Hatta devamında da yine okurlarına soru sormuş.
Teknoloji çılgınlığı bu. Size. Zarar vermiyor mu?
Okuyucularına soru sormuş.
Metin Türleri
Düz Yazı Biçiminde Yazılan Metin Türleri 2 / 3
Düşünce Metinleri
Düşünce Metinleri