Olay Merkezli Metin Türleri

Kunduz. Türkçe metin türleri. Konu anlatımından herkese merhaba arkadaşlar.
Yazdığımız, okuduğumuz her metnin bir türü var ve bu türler bir çok başlığa ayrılır. Öncelikle metin türlerinde şuna dikkat etmemiz gerekiyor. Ana başlıkları çok dikkat etmeliyiz. Okuduğumuz metnin içinde. Eğer olay varsa bu metin olay merkezli. Metinlerden birine. Girer. Okuduğumuz metnin içinde. Düşünce ve yorum varsa. Düşünce merkezli metin türlerinden birine. Girer.
Eğer okuduğumuz metnin. İçinde. Amacı haber. Vermek ise, bir. Şeyleri bildirmek ise bildirme. Merkezli metin. Türlerinden birine girer.
Öncelikle bu videomuzda olay. Merkezli metinlerden. Bahsedeceğiz. Olay merkezli metinlerde bilmemiz gereken ilk nokta. Birazdan sıralayan çağımız. Bütün metinlerin. Ortak noktası. İçinde. Olay, yer, zaman ve kahraman ögelerinin bulunmasıdır.
Yani birazdan sıralayan çağımız. Bütün metinleri metinlerde. Olay, yer ögesi, zaman ögesi ve kahramanı öğesi vardır. Olay merkezli metinler. Denildiğinde aklımıza ilk gelen tabii ki hikaye, öykü olur.
Tanımına geçelim.
Olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır.
Olay, yer, zaman, kahraman ögeleri vardır ki şu dörtlü hikaye ögeleri. Hepsinde. Geçerlidir.
Okuyucuyu olayın içinde yaşatma amaçlanır.
Yani ben bir hikaye okuduğumda o kadar sürükleyici oluyor ki, bazen kendimi o. Olayın içindeymiş. Gibi hissediyorum.
Oradaki bir kahraman mış gibi hissediyorum. Şimdi ikinci metin tüm. Roman olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır.
Fark ettiyseniz aynı olay, yer, zaman, kahraman ögeleri vardır.
Yine fark. Ettiyseniz. Aynı okuyucuyu olayın içinde yaşatma amaçlanır.
Ve yine aynı.
Şimdi arkadaşlar, hikaye ve romanın özellikleri hep aynı.
Onları sadece küçücük bir noktadan ayıracağız.
Hikayeyi kıssa diye kutlayacağız.
Romanı uzun diye toplayacağız.
Hikaye ve romanı bu şekilde dikkat etmeliyiz.
Nasıl olacak bu?
Öncelikle günlük hayatta şöyle düşünün.
Gel sana bir hikaye, anlatım anlatayım denilir.
Niye?
Çünkü hikaye kısa sürer.
Ama gel sana bir de ben bir roman anlatayım denir mi?
Denmez.
Yani hikaye kısadır, roman uzundur.
Buradan yorumlayacak olursak, ögeler sonuçta aynı olay ögesi. Nin. Uzatıldığı metin türü romandır.
Olay örgüsünün kısa tutulduğu metin türü hikayedir.
Yer ögesi. Nin. Çok. Olduğu mitin. Türü romandır.
Yer öğesinin az olduğu. Mitin türü. Hikayedir. Zaman öncesinin çok. Kısıtlı. Olduğu metin türü. Kısa süren hikayedir. Zaman örgüsünün. Çok uzun tutulduğu. Metin türü. Romandır.
Kahramanların kısa olduğu. Metin türü. Hikayedir.
Kahramanların çok olduğu metin türü romandır.
Aradaki fark buradan kaynaklanıyor arkadaşlar. Üçüncü metin. Tiyatrodur.
Tiyatroda da olay, yer, zaman kahramanı geliri vardır.
Özellikle olay. Ögesi kesinlikle. Vardır.
Buradaki fark arkadaşlar diğerlerinden olmuş ya da olabilecek olaylar anlatılır yine tiyatroda.
Ama roman ve öyküden farkı sahnede canlandırılacak amacıyla yazılması.
Tekrar söyleyelim, tiyatroda roman ve öykü gibi özelliklere sahiptir.
Buradaki tek fark sahnelenmek için yazılması.
Şimdi bir tiyatro izliyoruz ama orada bir tiyatro yazılmıyor.
Bu tiyatro. Sahnelenmesi den önce kağıda, kaleme. Dökülüyor, çalışılıyor, ardından sahneleniyor.
Yani tiyatro metninin amacı sahnede canlandırılması mıdır?
Dördüncü metin türün böyledir.
Yine burada da olay, yer, zaman kahramanı, gelirim var.
Yine olmuş veya olabilecek olaylar anlatılır.
Buradaki iki farkım arkadaşlar kahramanların özellikleridir ki genellikle hayvanlar ve bitkilerdir.
Hayvanlar ve bitkiler konuş durulur, kişi eleştirilir.
Ve bir adette öğüt verici özelliktedir.
Hayvanlar veya bitkiler üzerinden verilen olayların sonunda mutlaka ders çıkarıcı bir şeyler bulunur arkadaşlar. Beşinci metin türü. Masal.
Olaylar olağanüstü özelliktedir.
Kahramanların olağanüstü özellikleri vardır.
Zaman ögesi belirsizdir.
Yer ögesi gerçek dışı yerlerdir.
Yani masalda bahsedilen yer gerçekte var olmayan şeylerdir.
Kahramanlar gerçekte varolmayan kahramanlardır.
Zaman olarak tam anlamıyla sabah, öğle, akşam, şu yıl, şu ay, şu gün diyemiyoruz.
Olaylar da gerçek olamayacak özelliklere sahiptir.
Masalların en. Önemli. Özelliği, diğerlerinden farkı tekerleme ile başlaması ve misli geçmiş zamanla yazılır dedik.
Şurda.
Ki masalın meyvesinden aklımıza gelsin. Ne demek geçmiş zamanla yazılması?
Gelmiş gitmiş.
Yapmış etmiş gibi. Miş eki çok kullanılır.
Öğüt verici özellikleri vardır.
Dedik ki bunu yukarıda da söyledik.
Arkadaşlar da aradaki farkı bilelim.
Fabl da kahramanlar.
Genellikle hayvanlar, hayvanlar vardır, gerçektir.
Ancak masalın kahramanları olağanüstü.
Yani masal daki kahramanlar gerçekte yoktur.
Ayrıca masal genellikle uyumadan önce çocuklara okunur.
Niye?
Çünkü masalda iyiler ve kötüler vardır, iyiler, kötüler çatışma içindedir.
Mutlaka masal sonunda iyiler kazanır, kötüler cezalandırılır.
Biz de küçük yaştaki çocuklara masal okuruz ki, ileride iyilerin kazanacağını. Bilsin, kötülerin kaybedeceğini bilsin. Kendisi de iyi birer insan olsun diye masal ve fable dikkat. Etmemiz gerektiğini. Söyledik arkadaşlar.
İkisinde de öğüt verici özellikler vardır.
Ama farkı şu Masal hep gerçek üstüdür.
Fabl ya da kahramanlar hayvanlardır. Altıncı metin. Tüm olay da olaya dayalı metin.
Tüm olay. Merkezli metin. Tüm anı ve hatıra, yani anı hatıra, kişilerin önceden yaşadıkları veya tanık oldukları olayları. Anlattıkları metin türüdür. Yani yazar. Çok önceden bir. Olay yaşayacak veya olaya tanık olacak, üzerinden zaman geçtikten sonra kaleme alacak.
Bu metin türü anı olur ki burada da özellikle olayı vurguladık arkadaşlar. Şimdi aşağıdaki metinlerin. Türlerini bulunuz diye sormuştum.
Yorumlayarak ilerleyelim. İlk metin nim. Kurdun.
Biri ırmaktan su içen bir kuzu görmüş.
Kuzunun suyu andırdığını düşünmüş ve ona Suyumu bulandırıyor sun demiş.
Kurt kuzunun üstünü atlayıp. Yemek istemiş ancak. Kuzunun sudaki yansıması imiş.
Yani böylece kurt da suya düşmüş oldu.
Burada bana bir ders verdi.
Öyle hemen herkese kızmam. Alayım önünü, sonunu. Hesaplamadan iş yapmamalıyız.
Kötü sonuçlar doğurabilir.
Ve arkadaşlar, kahramanlar, kurt ve kuzu yani hayvanları üzerinden anlatıyor.
Ve sonun da ders. Çıkardığım için bu metin türü. Kıl oldu.
İkinci metin hava çok rüzgarlı idi.
Kaydığını zar zor karaya yaklaştırmayan çalışan Fatih'te dermanı kalmamış haliyle güneşin tam batmakta olduğunu karaya çıkınca anladı.
Şimdi arkadaşlar burada olmuş veya olabilecek bir olay anlatılmış.
Şimdi zaman ögesi var.
Hava karar kararmaya. Başlamış. Güneş tam batıyor.
Kahramanı Gesi var.
Fatih'i olay ögesi var.
Kayığın zar zor karaya. Getirilmesi. Ve arkadaşlar yer ögesi var.
Deniz bulunan bir mekan olmuş veya olabilecek bir olay anlatılmış.
Olay, yer, zaman kahramanı, geliri var ve kısa sürmüş.
Ne olur bu hikaye olur.
Devam ediyorum. Bir metin.
Tüm anne sahneye gelir. İpucu Şuradaki. Sahne kelimesi. Oğlum nerelisin?
Diye sorar.
Oğlu Erdem de cevap verir Anne hadi kitap okuyalım der.
Şimdi arkadaşlar, kahramanlar sahneye gelip konuştuğuna göre. Benim bu metin türün tiyatro metnidir. Önce yazılır, sonra sahnede canlandırılıyor.
Devam ediyorum bir varmış bir yokmuş mış muş.
Evvel zaman içinde kalbur saman. İçinde ülkenin birinde. Tek gözlü bir dev yaşarmış.
Dev köylüleri ile. İyi geçinir miş.
Şimdi bir varmış, bir. Yokmuş diye başladı.
Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde diye başladı ki, evvel zaman dediğin de zaman belirsiz. Ülkenin birinde. Yer. Belirsiz, neresi olduğu. Belli değil.
Tek gözlü bir dev yaşarmış.
Bu bir olağanüstü bir kahraman.
Gerçek dışı bir kahraman.
Dev.
Köylüler ile iyi. Geçinir. Miş.
Bu da mümkün olmayan bir olay.
O zaman. Benim yukarıda öğrendiklerim nden birine. Giriyor hangisidir arkadaşlar?
Bütün olağanüstü ögeleri içerdiği için ma saldır.