Merhaba arkadaşlar, bu dersimizde iyonik yarıçap, yön yarıçapı ve periyodik cetvelde yarıçap değişimi inceleyeceğiz.
İyonik yarıçapla başlayalım.
İyonik yarıçapı nerede görüyoruz?
İyonik bileşiklerde.
Sodyum klor bileşeni örnek olarak aldım.
Sodyum nötr halde hiçbir şekilde elektron vermeden yarıçapına bakıyorum.
186 pikometre, klorun yarıçapı 99 pikometre.
Peki bunlar bileşik yaptıkları zaman, yani sodyum klorür bileşeni oluşturduğunda ölçülen yarıçapa bakarsam sodyum iyonunun 97 pikometre bakın.
Sodyum nötrken yüz seksen altı, iyon halindeyken 97.
Burada ne olmuş, yarıçapı azalmış.
Neden?
Çünkü elektron veren tanecik ne olurdu?
Yarıçapı arkadaşlar azalırdı burada da sayısı olarak görüyoruz.
Klor ise 99 olarak 99 olan yarıçapı 181'e çıkmış çünkü elektronu almış.
Elektron alan taneciğin ise diyorum.
Yarıçapı artar.
Peki ben sodyum artı ve Cl eksi çekirdek ile iyonlarının çekirdeklerin arasındaki uzaklığı nasıl hesaplarım?
2 Yarıçap değeri aynı olmadığı için herhangi bir tanesine iki katı deyin.
Aradaki sayıları topluyorum arkadaşlar.
97 ile yüz seksen biri toplarım ve sonucu iki yüz yetmiş sekiz pikometre olarak bulurum.
Evet, örneklerle devam edelim.
İyon yarıçapı için.
x 15 atomunun 2 tane iyonu var artı 5 yüklü ve eksi 3 yüklü bunların yarıçaplarını kıyaslayacağız.
İlk önce elektron sayılarını bularak başlayalım.
15 proton sayısı, elektron sayısı 5.
5 tane elektron verdi.
Bakın on üç tane elektron aldı.
18.
Şimdi de şu şekilde düşüneceğiz merkezlerindeki artı yük aynı.
Hepsinde artı 15 yük var.
Yani bu ne demek?
Çekirdeklerin çekim gücü aynı.
Bakın bu neye bağlı?
Sadece proton sayısına bağlı.
Zaten çekirdeğin çekim gücü.
Elektronlar 15 f kuvvetiyle çekiliyor.
Şimdi merkezde artı yük var.
Elektronların kendini doğru çekiyor.
Şöyle düşüneceksiniz buradaki mesafe ne kadar kısa olursa yarıçap o kadar küçüktür şeklinde düşünüyorsunuz.
15 15 çekiyor 15 10 çekti 15 18 çekti.
Hangi durumda kendine daha çok yaklaştırır?
İkinci durumda.
O zaman x artı 5'in yarıçapı en küçüktür.
Peki hangi durumda kendine en uzak yani çok yaklaşamaz?
x eksi 3 yüklü olduğu zaman.
x eksi 3'ün çapı, yarıçapı en büyük.
Ortada da x atom vardır diyoruz.
Devam edelim.
Bu sefer Y proton sayısı 10 Z'nin proton sayısı 7 eksi 3 yüklü.
X de 15 ve artı 5 yüklü.
Bu taneciklerin yarıçaplarını kıyaslıyoruz bakalım yine elektron sayılarını hesaplıyorum.
On yedi üç tane elektron aldı.
On, onbeş, beş tane elektron vermiş.
Bakın elektronlar aynı.
Bu sefer çekirdeklerindeki çekim güçleri farklı.
Bakın 10 f kuvvetiyle elektronlar çekiliyor 7f kuvvetiyle çekinir.
Burada on beş f kuvvetiyle çekilir.
Yine aynı mantık merkezdeki artı eksileri çekiyor.
Hangi durumda kendini daha çok yaklaştırır diye düşüneceksiniz.
İyonlarda yarıçapa bakarken bu şekilde bakıyoruz.
Şimdi arkadaşlar birincisinde on onu çekti.
Burada yedi on çekti.
Burada on beş on çekti.
15 onu kendine daha çok yaklaştırır.
O zaman burada çap daha küçüktür.
x artı 5'te yarıçapı en küçüktür.
En az yaklaşan kimdir?
Yedi.
Onu kendi çok yaklaştıramaz.
Z eksi 3'ün yarıçapı daha büyüktür, ortaya da nötr olan alıyor.
Evet iyonlarda yarıçap durumumuz bu şekilde.
Geçiyorum periyodik cetvelde atom yarıçapına.
Şimdi biz atom yarıçapı için neye bakıyoruz?
2 tane durumumuz var arkadaşlar ilk önce genel olarak şunu söyleyebilirim.
Yarıçapa bakarken bir çekirdekte en son enerji seviyesi arasındaki uzaklığa bakarız.
Bu yarıçap.
Peki bu periyodik cetvelde neye karşılık geliyor?
Her bir enerjide biz bir periyot değil midir?
Burada bir, iki, üç tane yörünge var.
O zaman üçüncü periyot olarak söyleyebilirim.
Yani o zaman şöyle diyorum.
Periyodik cetvelde aşağıya doğru indikçe periyot numarası artar, periyot numarası artarsa atom yarıçapı artar.
Aşağıya doğru yarıçap arttı.
Peki 8 a'ya doğru giderken ne olur?
Bu sefer de aynı periyodu inceliyorum.
Aynı periyotta, dördüncü periyotta 1A Grubu ve 8 A Grubu'nu aldım.
Potasyum 19 Krom 36.
Burada durum nedir?
Burada ikisinin de periyodu aynı ama çapları tabii ki farklı olacak.
Hiçbir zaman iki tane taneciğin çapı aynı olamaz.
Bunu da özellikle vurgulayayım.
Arkadaşlar burada her ikisinde de dört tane yörünge görüyoruz.
Ama şöyle bir olay var.
Çekirdeklerin çekme gücüne baktığımız zaman on dokuz olanın çekim gücü 19 iken 36 kromun 36 f kuvvetiyle elektronlar çekilir.
O yüzden elektronlar burada daha kuvvetli çekilir ve şöyle bir olay olur.
Bakın K'da durum bu şekilde iken kroma geliyorum.
Kromda 4 tane yörünge ama çekirdeğe daha yakın olur.
Yani ben şunu söyleyebilirim.
Aynı periyotta 8A'ya doğru gittikçe proton sayısı artar.
Bu da çekirdeğin çekim gücünün artması demektir ve bu tarafa doğru gittikçe atom yarıçapının azaldığını görürüz.
Evet arkadaşlar bu dersimiz bu kadar, bundan sonraki dersimizde görüşmek üzere hoşçakalın.
İyonik yarıçapla başlayalım.
İyonik yarıçapı nerede görüyoruz?
İyonik bileşiklerde.
Sodyum klor bileşeni örnek olarak aldım.
Sodyum nötr halde hiçbir şekilde elektron vermeden yarıçapına bakıyorum.
186 pikometre, klorun yarıçapı 99 pikometre.
Peki bunlar bileşik yaptıkları zaman, yani sodyum klorür bileşeni oluşturduğunda ölçülen yarıçapa bakarsam sodyum iyonunun 97 pikometre bakın.
Sodyum nötrken yüz seksen altı, iyon halindeyken 97.
Burada ne olmuş, yarıçapı azalmış.
Neden?
Çünkü elektron veren tanecik ne olurdu?
Yarıçapı arkadaşlar azalırdı burada da sayısı olarak görüyoruz.
Klor ise 99 olarak 99 olan yarıçapı 181'e çıkmış çünkü elektronu almış.
Elektron alan taneciğin ise diyorum.
Yarıçapı artar.
Peki ben sodyum artı ve Cl eksi çekirdek ile iyonlarının çekirdeklerin arasındaki uzaklığı nasıl hesaplarım?
2 Yarıçap değeri aynı olmadığı için herhangi bir tanesine iki katı deyin.
Aradaki sayıları topluyorum arkadaşlar.
97 ile yüz seksen biri toplarım ve sonucu iki yüz yetmiş sekiz pikometre olarak bulurum.
Evet, örneklerle devam edelim.
İyon yarıçapı için.
x 15 atomunun 2 tane iyonu var artı 5 yüklü ve eksi 3 yüklü bunların yarıçaplarını kıyaslayacağız.
İlk önce elektron sayılarını bularak başlayalım.
15 proton sayısı, elektron sayısı 5.
5 tane elektron verdi.
Bakın on üç tane elektron aldı.
18.
Şimdi de şu şekilde düşüneceğiz merkezlerindeki artı yük aynı.
Hepsinde artı 15 yük var.
Yani bu ne demek?
Çekirdeklerin çekim gücü aynı.
Bakın bu neye bağlı?
Sadece proton sayısına bağlı.
Zaten çekirdeğin çekim gücü.
Elektronlar 15 f kuvvetiyle çekiliyor.
Şimdi merkezde artı yük var.
Elektronların kendini doğru çekiyor.
Şöyle düşüneceksiniz buradaki mesafe ne kadar kısa olursa yarıçap o kadar küçüktür şeklinde düşünüyorsunuz.
15 15 çekiyor 15 10 çekti 15 18 çekti.
Hangi durumda kendine daha çok yaklaştırır?
İkinci durumda.
O zaman x artı 5'in yarıçapı en küçüktür.
Peki hangi durumda kendine en uzak yani çok yaklaşamaz?
x eksi 3 yüklü olduğu zaman.
x eksi 3'ün çapı, yarıçapı en büyük.
Ortada da x atom vardır diyoruz.
Devam edelim.
Bu sefer Y proton sayısı 10 Z'nin proton sayısı 7 eksi 3 yüklü.
X de 15 ve artı 5 yüklü.
Bu taneciklerin yarıçaplarını kıyaslıyoruz bakalım yine elektron sayılarını hesaplıyorum.
On yedi üç tane elektron aldı.
On, onbeş, beş tane elektron vermiş.
Bakın elektronlar aynı.
Bu sefer çekirdeklerindeki çekim güçleri farklı.
Bakın 10 f kuvvetiyle elektronlar çekiliyor 7f kuvvetiyle çekinir.
Burada on beş f kuvvetiyle çekilir.
Yine aynı mantık merkezdeki artı eksileri çekiyor.
Hangi durumda kendini daha çok yaklaştırır diye düşüneceksiniz.
İyonlarda yarıçapa bakarken bu şekilde bakıyoruz.
Şimdi arkadaşlar birincisinde on onu çekti.
Burada yedi on çekti.
Burada on beş on çekti.
15 onu kendine daha çok yaklaştırır.
O zaman burada çap daha küçüktür.
x artı 5'te yarıçapı en küçüktür.
En az yaklaşan kimdir?
Yedi.
Onu kendi çok yaklaştıramaz.
Z eksi 3'ün yarıçapı daha büyüktür, ortaya da nötr olan alıyor.
Evet iyonlarda yarıçap durumumuz bu şekilde.
Geçiyorum periyodik cetvelde atom yarıçapına.
Şimdi biz atom yarıçapı için neye bakıyoruz?
2 tane durumumuz var arkadaşlar ilk önce genel olarak şunu söyleyebilirim.
Yarıçapa bakarken bir çekirdekte en son enerji seviyesi arasındaki uzaklığa bakarız.
Bu yarıçap.
Peki bu periyodik cetvelde neye karşılık geliyor?
Her bir enerjide biz bir periyot değil midir?
Burada bir, iki, üç tane yörünge var.
O zaman üçüncü periyot olarak söyleyebilirim.
Yani o zaman şöyle diyorum.
Periyodik cetvelde aşağıya doğru indikçe periyot numarası artar, periyot numarası artarsa atom yarıçapı artar.
Aşağıya doğru yarıçap arttı.
Peki 8 a'ya doğru giderken ne olur?
Bu sefer de aynı periyodu inceliyorum.
Aynı periyotta, dördüncü periyotta 1A Grubu ve 8 A Grubu'nu aldım.
Potasyum 19 Krom 36.
Burada durum nedir?
Burada ikisinin de periyodu aynı ama çapları tabii ki farklı olacak.
Hiçbir zaman iki tane taneciğin çapı aynı olamaz.
Bunu da özellikle vurgulayayım.
Arkadaşlar burada her ikisinde de dört tane yörünge görüyoruz.
Ama şöyle bir olay var.
Çekirdeklerin çekme gücüne baktığımız zaman on dokuz olanın çekim gücü 19 iken 36 kromun 36 f kuvvetiyle elektronlar çekilir.
O yüzden elektronlar burada daha kuvvetli çekilir ve şöyle bir olay olur.
Bakın K'da durum bu şekilde iken kroma geliyorum.
Kromda 4 tane yörünge ama çekirdeğe daha yakın olur.
Yani ben şunu söyleyebilirim.
Aynı periyotta 8A'ya doğru gittikçe proton sayısı artar.
Bu da çekirdeğin çekim gücünün artması demektir ve bu tarafa doğru gittikçe atom yarıçapının azaldığını görürüz.
Evet arkadaşlar bu dersimiz bu kadar, bundan sonraki dersimizde görüşmek üzere hoşçakalın.
