Merhaba arkadaşlar bu dersimizde alkinler yani asetilenleri işleyeceğiz.
Bunun önceki derslerimizde alkanları ve alkenleri izlemiştik.
Şimdi sıra alkinlerde.
Alkinlerde hatırladığımız gibi üçlü bağımız vardı.
Arkadaşlar üçlü bağ biz burada görüyoruz.
En küçük yapımız tabii ki iki karbonlu.
Arada üçlü bağ olacağı için en küçük yapı iki karbonlu olacak.
Şimdi bakalım ilk yapımız etin iki karbonlu ve asetilen yani kapalı formülümüz c2 h2.
Doğrusal yapımız VSEPR gösterimi.
Ax iki merkez atomu bir tane karbon olarak alıyorsunuz a, X, Bir tane de bu tarafta bağlı olduğu atom var.
A x2 olarak söylüyoruz.
Doğrusal yapı olduğu için zaten bağ açısı 180 derece.
Hibritleşmesine geldiğim zaman iki doğrultusu var arkadaşlar iki doğrultu olduğu zaman sp hibritleşmesini görüyorduk.
Alkinlerden bir hidrojen koparttığımız zaman bize göre sizce mantığı düşünelim.
Alkandan bir hidrojen kopartıyordum, alkin elde ediyordum.
Alkendan bir tane hidrojen kopartılıyor.
Alkenin.
Alkinden koparttığım zaman da Alkinin elde ederim ve bunlar da yine bağ yapacak olan gruplardır.
Etinden ben bir tane hidrojen koparttığım zaman bu sefer etinin diyorum arkadaşlar.
Bakın sonu in ile bitiyor.
Ve birleşik değil bağ yapacak bir grup, buraya bir tane daha bir grup gelecek.
Şimdi Alkinlerin adlandırması yaparken yine alkanlarda ve alkenlerde yaptığımız gibi IUPAC kuralları geçerli.
Bu sefer ne olacaktır?
Üçlü bağımız küçük numara alacak yani.
Uzun zinciri seçiyorum yine üçlü bağ küçük numara alacakmış gibi söylüyorum ve ben alkanımın sonunu in ile bitiriyorum.
Alkinlerde olduğu için in ile bitireceğim.
Şimdi bakalım örneklerimizin üzerinde anlatayım arkadaşlar.
bakın burdan başlarsam bir, iki, üç üçüncü karbona üçlü bağ gelir.
Hayır.
Buradan başlayayım o zaman.
Bakın ikinci karbonda ben üçlü bağla karşılaştım.
Beş karbonlu bir pentin, iki pentin ikinci karbonda karşılaşıyorum çünkü.
Iki pentin olarak isimlendirebiliyorum.
Peki bu birleşimin çizgi formülünü ben nasıl yaparım iskelet formülünü arkadaşlar?
Burada üçlü bağlarda farklı bir gösterimimiz var.
Bakın şu iki ve üçüncü karbonu kırmıyorsunuz.
Birinci karbon yine aynı şekilde düzlemsel.
Aynı şekilde aynı doğrultuda olacak.
Birinci karbon ikincisi ve üçüncüsü.
Zaten bir tek burada böyle değişik bir gösterim var.
Dört ve beşinci karbon normale dönüyoruz.
Zaten şimdi bu tarafa geçtim.
Bu bileşiğimi hemen isimlendirelim.
Bir, iki, üç, dört bu bir bütin.
Kaç bütin?
Bir bütin diyorum arkadaşlar.
Yine bunun çizgi formülünü gösterecek olursam birinci karbon, ikinci karbon devam ediyorum.
Üçüncü karbon artık şuradan kurtuldum.
Bakın bir iki kırmıyorsunuz üçü de kırmayalım ve üç tane atomu üçten sonra kırabiliyorum.
Dördüncü karbonda burada bir zikzak oluştu biliyorum.
Şimdi o bileşiğimi isimlendirebiliyorum.
Burada dallanma diyeceksiniz ama dallanmada küçük numara alması önemli bir önceliğimiz nedir?
Üçlü bağıdır.
Üçlü bağ küçük numara alacak.
Evet şöyle aldım peki bu bileşiğimin ismi ne olur?
5 Karbonlu bir pentin, bir pentin, üçüncü ve dördüncü karbonuna metiller bağlı.
Kaç tane?
Toplamda üç tane.
O zaman şöyle yazıyorum 3, 4, 4 her biri için numaramı yazdım.
Trimetil yazıyorum trimetil.
Çizgimi çekiyorum.
Kaç olacak?
Bir pentin diyorum.
Evet bileşiğimizi isimlendirdik.
Diğer bileşiğe geçiyorum.
Burada 2 tane üçlü bağ var, o zaman ne diyeceğim ben buna?
Diin diyeceğim arkadaşlar.
Küçük numara alacak gibi başlıyorum.
1 2.
3, 4, 5.
O zaman Pentadiin demem lazım.
Pentadiin.
Peki kaçıncı karbonda görüyorum?
Birinci karbonda üçlü bağı gördüm.
Üçüncü karbonda gördüm.
Bir üç diyorum.
Pentadiin olarak isimlendiriyorum arkadaşlar.
Geçiyorum Alkinin özel yapılandırmasına.
Şimdi bu özel adlandırmada şöyle yapıyoruz.
Asetilen kısmını görüyorsunuz, şu bileşikleri şurada bir tane hidrojen olsaydı bu asetilen olurdu.
O zaman şöyle düşüneceksiniz Asetilene metil bağlamışız Metil asetilen olarak sonlandırıyoruz, Diğer bileşiğime geldim bakın hidrojenli olup olmaması önemli.
Bu asetilendi eskiden diye düşünüyorsunuz.
Asetilendi eskiden.
Asetilene iki tane metil bağlamışız di metil asetilen.
Hatırlarsınız, alkanlarda metan şeklinde bir isimlendirme vardı, aynı olay buradan devam ediyor.
Aynı şekilde bu sefer de asetilene benzetiyorum.
Burada asetilen yapısını görüyorum.
Evet, burada bir asetilen vardı.
Asetilene başka bir şey bağlanmış.
Ne bağlanmış arkadaşlar?
Burası vinil.
O zaman ne diyebilirim?
Vinil asetilen olarak okuyabiliriz.
Evet adlandırmamız özel adlandırma da bu şeklinde devam ediyorum, bir notum var.
Şimdi arkadaşlar her iki grup da burada.
Bakın bir grup var burada bir grup var.
Bunlarda ortak bir özellik var.
Bakın bu ikisinde üçlü bağlar içeride.
Bu ikisinde ise üçlü bağlar uçta.
Biz uçta olanlara uç alkin diyoruz, içte olanlara ise bakın üçlü bağ içte olursa da biz buna iç alkin diyoruz.
Soruda siz bulursunuz.
Karbon 4 bağlı.
Karbon 4 bağlı ama der ki 4 pardon alkinin 4 karbon olduğunu bulursunuz.
Uç alkinlerse buradaki gibi bir şey arayacaksınız, iç alkinlerse üçlü bağın içeride olmasına bakacaksınız.
Şimdi burada bir şey daha söyleyeceğim.
Üçlü bağa bağlı olan hidrojenden şu hidrojenden arkadaşlar asidik özellik gösteriyor.
Bunu bundan sonra dersimize lazım olacak.
Asidik hidrojen diyorum.
Burada ise asidik hidrojen yok diyorum.
Neden bakın buradaki düzenler önemli değil, benim için önemli olan nedir?
Asidik hidrojen olması için üçlü bağ grubuna bağlı olması lazım.
Asidik hidrojeni yok diyorum.
Evet, bu bilgimizi de verdik geçiyorum Asetilenin elde edilme yollarına.
Asetilen önemli.
Kalsiyum karbonattan yola çıkarak elde edilebiliyor.
Kalsiyum karbonat, kalsiyum oksit ve karbondioksite dönüşüyor ilkönce.
Kalsiyum oksit sönmemiş kireç diyoruz.
Üç karbonlu etkileştiriliyor.
Etkileştirilip kalsiyum karbonat deniliyor.
Yani karpit.
Karpitin suyla tepkimesinden asit elde ediyoruz arkadaşlar.
Burada kaça kaç olduğunu bilseniz yeterli.
Aslında bir kalsiyum karbonattan başladığım zaman ben bir asetilen elde ediyorum ya da bir kalsiyum karbirden bir asetilen elde ediyorum.
Bazen problemlerde lazım olabiliyor.
Asetilen petrolün çok yüksek sıcaklıkta parçalanmasına yani kraking yöntemiyle de elde edilebilir diye de söylüyoruz.
Kullanım alanlarına baktığımda asitten oksijenle çok yüksek derecede ısı açığa çıkartır.
Bu yüzden metallerin kesilmesinde ve kaynak işlemlerinde kullanılır.
Bu önemli ve asetilenin kararsız bir gaz burası da önemli aslında.
Kararsız bir gaz ve yüksek basınç uygulandığında patlama ihtimali yüksek.
Bu yüzden saf asetilen gazının yüksek basınç kullanarak sıvılaştırılması tehlikelidir diye de notumuzu düşüyoruz ve bu dersimizi bu şekilde bitiriyoruz.
Bundan sonraki derste alkinlerle devam arkadaşlar görüşmek üzere.
Bunun önceki derslerimizde alkanları ve alkenleri izlemiştik.
Şimdi sıra alkinlerde.
Alkinlerde hatırladığımız gibi üçlü bağımız vardı.
Arkadaşlar üçlü bağ biz burada görüyoruz.
En küçük yapımız tabii ki iki karbonlu.
Arada üçlü bağ olacağı için en küçük yapı iki karbonlu olacak.
Şimdi bakalım ilk yapımız etin iki karbonlu ve asetilen yani kapalı formülümüz c2 h2.
Doğrusal yapımız VSEPR gösterimi.
Ax iki merkez atomu bir tane karbon olarak alıyorsunuz a, X, Bir tane de bu tarafta bağlı olduğu atom var.
A x2 olarak söylüyoruz.
Doğrusal yapı olduğu için zaten bağ açısı 180 derece.
Hibritleşmesine geldiğim zaman iki doğrultusu var arkadaşlar iki doğrultu olduğu zaman sp hibritleşmesini görüyorduk.
Alkinlerden bir hidrojen koparttığımız zaman bize göre sizce mantığı düşünelim.
Alkandan bir hidrojen kopartıyordum, alkin elde ediyordum.
Alkendan bir tane hidrojen kopartılıyor.
Alkenin.
Alkinden koparttığım zaman da Alkinin elde ederim ve bunlar da yine bağ yapacak olan gruplardır.
Etinden ben bir tane hidrojen koparttığım zaman bu sefer etinin diyorum arkadaşlar.
Bakın sonu in ile bitiyor.
Ve birleşik değil bağ yapacak bir grup, buraya bir tane daha bir grup gelecek.
Şimdi Alkinlerin adlandırması yaparken yine alkanlarda ve alkenlerde yaptığımız gibi IUPAC kuralları geçerli.
Bu sefer ne olacaktır?
Üçlü bağımız küçük numara alacak yani.
Uzun zinciri seçiyorum yine üçlü bağ küçük numara alacakmış gibi söylüyorum ve ben alkanımın sonunu in ile bitiriyorum.
Alkinlerde olduğu için in ile bitireceğim.
Şimdi bakalım örneklerimizin üzerinde anlatayım arkadaşlar.
bakın burdan başlarsam bir, iki, üç üçüncü karbona üçlü bağ gelir.
Hayır.
Buradan başlayayım o zaman.
Bakın ikinci karbonda ben üçlü bağla karşılaştım.
Beş karbonlu bir pentin, iki pentin ikinci karbonda karşılaşıyorum çünkü.
Iki pentin olarak isimlendirebiliyorum.
Peki bu birleşimin çizgi formülünü ben nasıl yaparım iskelet formülünü arkadaşlar?
Burada üçlü bağlarda farklı bir gösterimimiz var.
Bakın şu iki ve üçüncü karbonu kırmıyorsunuz.
Birinci karbon yine aynı şekilde düzlemsel.
Aynı şekilde aynı doğrultuda olacak.
Birinci karbon ikincisi ve üçüncüsü.
Zaten bir tek burada böyle değişik bir gösterim var.
Dört ve beşinci karbon normale dönüyoruz.
Zaten şimdi bu tarafa geçtim.
Bu bileşiğimi hemen isimlendirelim.
Bir, iki, üç, dört bu bir bütin.
Kaç bütin?
Bir bütin diyorum arkadaşlar.
Yine bunun çizgi formülünü gösterecek olursam birinci karbon, ikinci karbon devam ediyorum.
Üçüncü karbon artık şuradan kurtuldum.
Bakın bir iki kırmıyorsunuz üçü de kırmayalım ve üç tane atomu üçten sonra kırabiliyorum.
Dördüncü karbonda burada bir zikzak oluştu biliyorum.
Şimdi o bileşiğimi isimlendirebiliyorum.
Burada dallanma diyeceksiniz ama dallanmada küçük numara alması önemli bir önceliğimiz nedir?
Üçlü bağıdır.
Üçlü bağ küçük numara alacak.
Evet şöyle aldım peki bu bileşiğimin ismi ne olur?
5 Karbonlu bir pentin, bir pentin, üçüncü ve dördüncü karbonuna metiller bağlı.
Kaç tane?
Toplamda üç tane.
O zaman şöyle yazıyorum 3, 4, 4 her biri için numaramı yazdım.
Trimetil yazıyorum trimetil.
Çizgimi çekiyorum.
Kaç olacak?
Bir pentin diyorum.
Evet bileşiğimizi isimlendirdik.
Diğer bileşiğe geçiyorum.
Burada 2 tane üçlü bağ var, o zaman ne diyeceğim ben buna?
Diin diyeceğim arkadaşlar.
Küçük numara alacak gibi başlıyorum.
1 2.
3, 4, 5.
O zaman Pentadiin demem lazım.
Pentadiin.
Peki kaçıncı karbonda görüyorum?
Birinci karbonda üçlü bağı gördüm.
Üçüncü karbonda gördüm.
Bir üç diyorum.
Pentadiin olarak isimlendiriyorum arkadaşlar.
Geçiyorum Alkinin özel yapılandırmasına.
Şimdi bu özel adlandırmada şöyle yapıyoruz.
Asetilen kısmını görüyorsunuz, şu bileşikleri şurada bir tane hidrojen olsaydı bu asetilen olurdu.
O zaman şöyle düşüneceksiniz Asetilene metil bağlamışız Metil asetilen olarak sonlandırıyoruz, Diğer bileşiğime geldim bakın hidrojenli olup olmaması önemli.
Bu asetilendi eskiden diye düşünüyorsunuz.
Asetilendi eskiden.
Asetilene iki tane metil bağlamışız di metil asetilen.
Hatırlarsınız, alkanlarda metan şeklinde bir isimlendirme vardı, aynı olay buradan devam ediyor.
Aynı şekilde bu sefer de asetilene benzetiyorum.
Burada asetilen yapısını görüyorum.
Evet, burada bir asetilen vardı.
Asetilene başka bir şey bağlanmış.
Ne bağlanmış arkadaşlar?
Burası vinil.
O zaman ne diyebilirim?
Vinil asetilen olarak okuyabiliriz.
Evet adlandırmamız özel adlandırma da bu şeklinde devam ediyorum, bir notum var.
Şimdi arkadaşlar her iki grup da burada.
Bakın bir grup var burada bir grup var.
Bunlarda ortak bir özellik var.
Bakın bu ikisinde üçlü bağlar içeride.
Bu ikisinde ise üçlü bağlar uçta.
Biz uçta olanlara uç alkin diyoruz, içte olanlara ise bakın üçlü bağ içte olursa da biz buna iç alkin diyoruz.
Soruda siz bulursunuz.
Karbon 4 bağlı.
Karbon 4 bağlı ama der ki 4 pardon alkinin 4 karbon olduğunu bulursunuz.
Uç alkinlerse buradaki gibi bir şey arayacaksınız, iç alkinlerse üçlü bağın içeride olmasına bakacaksınız.
Şimdi burada bir şey daha söyleyeceğim.
Üçlü bağa bağlı olan hidrojenden şu hidrojenden arkadaşlar asidik özellik gösteriyor.
Bunu bundan sonra dersimize lazım olacak.
Asidik hidrojen diyorum.
Burada ise asidik hidrojen yok diyorum.
Neden bakın buradaki düzenler önemli değil, benim için önemli olan nedir?
Asidik hidrojen olması için üçlü bağ grubuna bağlı olması lazım.
Asidik hidrojeni yok diyorum.
Evet, bu bilgimizi de verdik geçiyorum Asetilenin elde edilme yollarına.
Asetilen önemli.
Kalsiyum karbonattan yola çıkarak elde edilebiliyor.
Kalsiyum karbonat, kalsiyum oksit ve karbondioksite dönüşüyor ilkönce.
Kalsiyum oksit sönmemiş kireç diyoruz.
Üç karbonlu etkileştiriliyor.
Etkileştirilip kalsiyum karbonat deniliyor.
Yani karpit.
Karpitin suyla tepkimesinden asit elde ediyoruz arkadaşlar.
Burada kaça kaç olduğunu bilseniz yeterli.
Aslında bir kalsiyum karbonattan başladığım zaman ben bir asetilen elde ediyorum ya da bir kalsiyum karbirden bir asetilen elde ediyorum.
Bazen problemlerde lazım olabiliyor.
Asetilen petrolün çok yüksek sıcaklıkta parçalanmasına yani kraking yöntemiyle de elde edilebilir diye de söylüyoruz.
Kullanım alanlarına baktığımda asitten oksijenle çok yüksek derecede ısı açığa çıkartır.
Bu yüzden metallerin kesilmesinde ve kaynak işlemlerinde kullanılır.
Bu önemli ve asetilenin kararsız bir gaz burası da önemli aslında.
Kararsız bir gaz ve yüksek basınç uygulandığında patlama ihtimali yüksek.
Bu yüzden saf asetilen gazının yüksek basınç kullanarak sıvılaştırılması tehlikelidir diye de notumuzu düşüyoruz ve bu dersimizi bu şekilde bitiriyoruz.
Bundan sonraki derste alkinlerle devam arkadaşlar görüşmek üzere.
