Bu dersimiz de Tanzimat döneminde roman konusu üzerinde duracağız.
Birinci dönem ve ikinci dönem diye ayıracağız.
Daha sonra da roman türünde bu dönemler içerisinde eser veren sanatçılarımıza değineceğiz.
Şimdi kısa bir bilgi verelim.
Tanzimat Dönemi romanı ile alakalı.
Bir kere Tanzimat dönemine kadar bakın.
Türk edebiyatında modern anlamda bir roman örneği yok.
Evet var, Mesnevi ler var ama Mesnevi ler şiir şeklinde.
İşte beyitler halinde yazılan divan edebiyatı nazım şekilleri idi zaten.
Bakın bilgimizin, devamında bunun yerine mesnevi, halk hikayesi gibi türler kullanılmıştır.
Ama roman ismi ilk kez Tanzimat'la birlikte kullanılmaya başlamıştır.
Yani roman bizim literatürümüze Tanzimat'la birlikte giren bir kavramdır ve ilk örneklerinin de çeviri yoluyla verildiğini söyleyebiliriz.
Şimdi Tanzimat birinci dönem romanı ve özelliklerinden bahsedelim.
Daha sonra Tanzimat birinci dönem sanatçılarımız üzerinde, onların roman anlayışı üzerinde ve eserleri üzerinde duracağız.
Şimdi Yusuf Kamil Paşa, Şemsettin Sami, Ahmet Mithat Efendi ve Namık Kemal bu dönem roman türünde eser veren sanatçılarımız dır.
Bakın romanlarda romantizm akımının etkisi vardır.
Bu akımın etkisiyle romanda neler olmuş bakın bu önemlidir.
Çünkü romantizm akımının etkisi, daha doğrusu romantizm akımı romanlara birebir etki etmiştir.
Bakın tesadüfler romantizm akımının etkisiyle tesadüfler eserde sıkça yani eserlere sıkça girmeye başlamış.
Bakın yazar romanda kişiliğini gizlemiş, olayı kesip araya girerek bilgiler vermiş.
Yani romanı okuyorsunuz.
Veya romanın en can alıcı noktasında yazar bir anda araya girip orada bilgi verebiliyor.
Bu da romantizm akımının etkisiyle olan bir durum.
Uzun ve gereksiz tasvirleri de yine romantizm akımının etkisiyle verildiğini söyleyebiliriz.
Peki konular Tanzimat birinci döneminde hangi konular üzerinde durulmuş, daha çok tarihten, günlük yaşamdan seçilmiştir?
Bakın özellikle de kölelik, cariye lik, esir ticareti, yanlış batılılaşma, aşk, toplumsal sorunlar, hürriyet gibi konular romanlarda işlenmiştir.
Bakın olay ögesi ön plana çıkarılmış, ilgi çekici olağanüstü olayların anlatıldığını görüyoruz.
Kahramanlar tek yönlüdür.
Yani ya çok iyidir ya çok kötüdür.
Yani tek yönlü dediğimiz olay ya iyi ya kötü olmasıdır.
Bakın.
Ayrıca iyiler ödüllendirilir, kötüler de cezalandırılır.
Mesela Namık Kemal'in Intibaı adlı romanında, işte diyelim ki orada Mahpeyker kötü kadındır.
Sonra ne yapıyor, cezalandırılıyor gibi.
Şimdi Romanların sonu genellikle intihar, ölüm, cinayet, verem gibi kötü sonla biter.
Ama Romanların teknik açıdan zayıf olduğunu söylemeliyiz ki, serveti oyununa kadar teknik açıdan bu zayıf devam eder.
Teknik açıdan, modern anlamda güzel örnekler Servet i Fünun döneminde verilmiştir diyebiliriz.
Sanat toplum içindir anlayışı var.
Evet, tamamen sanatı, toplumu eğitmek için kullanmışlardır.
Şimdi sanat toplum içindir anlayışı var.
Birinci dönem Tanzimat açılarını ama romanla bağlantısı, romanı da halkı eğitmek için yazmışlardır.
Bakın ve yazılan bu romanlar üzerinde verilen eserler üzerinde, özellikle de Fransız edebiyatının etkisini görmekteyiz.
Şimdi Namık Kemal'den başlayalım ilk sanatçımız olarak.
1 dönem sanatçısı.
Bir kere edebiyatçı topluma yarar sağlamak için bir araç olarak kullanmıştır Namık Kemal.
Aynen birinci dönem Tanzimat cılar da olduğu gibi romantizm akımın etkisindedir.
Zaten ikinci dönemde biraz daha realizm, materyalizm akımları da var.
Ama birinci dönem Tanzimat sanatçılarının romantizm akımının etkisinde olduğunu söylemeliyiz.
Özellikle aile kavramına eserlerinde bakın çokça yer vermiştir ve roman kahramanları zaten birinci dönem Tanzimat çağının genel özelliğidir.
Kahramanlar tek ürünüdür.
Yani ya iyidir, ya kötüdür.
Özellikle hangi temalar üzerinde durmuş?
Bakın kadın erkek ilişkilerindeki çıkmaz kadının durumu, aile içi eğitimin yetersizliği ve cariye lik gibi temalar.
Tanzimat birinci döneminde sıkça işlenen temalar idamdır.
Ahmet Mithat Efendi'ye bu dersimiz de geçemeyeceğiz.
Bir sonraki dersimiz de Ahmet Mithat Efendi'den devam edeceğiz.
Bir sonraki dersimize kadar kendinize iyi bakın.
Hoşçakalın.
Tanzimat Dönemi Nedir?
Tanzimat Dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nda 1839 yılında ilan edilen Tanzimat Fermanı ile başlayan bir reform dönemidir. Bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu'nda ekonomik, siyasi, askeri ve kültürel birçok alanda yenilikler yapılmıştır. Tanzimat Fermanı ile birlikte hukuk sistemi modernleştirilmiş, özellikle eğitim alanında önemli adımlar atılmıştır. Bu dönemdeki reformlar, Osmanlı İmparatorluğu'nun Batı Avrupa ülkelerine olan entegrasyonunu hızlandırmış ve modernleşme sürecinin başlangıcını oluşturmuştur.
Tanzimat Dönemi, aynı zamanda Osmanlı İmparatorluğu'nda edebiyat, sanat ve kültür alanında da önemli değişimlere yol açmıştır. Bu dönemde edebiyat alanında Batı edebiyatının etkisi artmış ve Osmanlı Türkçesi üzerinde yapılan düzenlemelerle birlikte modern Türk edebiyatı doğmuştur. Tanzimat Dönemi edebiyatının önde gelen isimleri arasında Namık Kemal, Şinasi, Ziya Paşa, Recaizade Mahmut Ekrem ve Ahmet Mithat Efendi gibi yazarlar yer almaktadır. Tanzimat Dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun tarihi sürecinde önemli bir dönüm noktası olarak kabul edilmektedir.
Tanzimat Birinci Dönem Nedir?
Tanzimat Birinci Dönem, 1839-1856 yılları arasındaki Osmanlı İmparatorluğu dönemidir. Bu dönemde Tanzimat Fermanı'nın ilanı ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu'nda ekonomik, siyasi, askeri, kültürel ve eğitim alanlarında birçok yenilik yapılmıştır. Tanzimat Birinci Dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun modernleşme sürecinin başlangıcını oluşturmuştur.
Tanzimat Birinci Dönemi'nde eğitim alanında yenilikler yapılmış ve modern eğitim kurumları açılmıştır. Hukuk sistemi modernleştirilmiş, ceza hukuku reformu yapılmış ve kanunların açıklık ilkesine uygun olarak yazılması sağlanmıştır. Ayrıca, devlet dairelerinde görevlendirilecek memurların eğitim şartları belirlenmiş ve bu alanda da önemli reformlar yapılmıştır.
Tanzimat Birinci Dönemi'nde kültür ve sanat alanında da önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bu dönemde Osmanlı Türkçesi üzerinde yapılan düzenlemelerle birlikte modern Türk edebiyatı doğmuştur. Batı edebiyatının etkisi altında kalan yazarlar, yeni bir edebiyat dili ve tarzı oluşturmuşlardır. Bu dönemde Namık Kemal, Şinasi, Ziya Paşa, Recaizade Mahmut Ekrem ve Ahmet Mithat Efendi gibi yazarlar önemli eserler vermiştir.
Tanzimat Birinci Dönemi'nin sona ermesi ise 1856 yılında Paris Antlaşması'nın imzalanması ile gerçekleşmiştir. Bu antlaşma ile Osmanlı İmparatorluğu, Batılı devletler karşısında eşit bir konuma gelmiştir. Tanzimat Birinci Dönemi, Osmanlı İmparatorluğu'nun modernleşme sürecinde önemli bir dönüm noktasıdır ve daha sonraki dönemlerdeki reformların temelini oluşturmuştur.
Tanzimat Birinci Dönemde Roman
Tanzimat Birinci Dönem (1839-1861), Osmanlı İmparatorluğu'nun modernleşme hareketlerinin başladığı dönemdir. Bu dönemde Türk edebiyatında roman türü de gelişmeye başlamıştır. İlk romanların kaleme alınmaya başlandığı bu dönemde, romancılar Batı edebiyatından etkilenerek roman yazmaya yönelmişlerdir.
Tanzimat Birinci Dönemi'nin ilk romanı "Taaşuk-ı Talat ve Fitnat" (1851) adlı eserdir. Şemsettin Sami tarafından yazılan bu roman, aşk ve macera temasını işlemiştir. Bu eserden sonra Namık Kemal'in "İntibah" (1876) ve Recaizade Mahmut Ekrem'in "Araba Sevdası" (1896) gibi romanlar da Tanzimat Birinci Dönemi'nde kaleme alınmıştır.
Bu dönemde yazılan romanlarda Batılı tarzda bir anlatım ve düşünce yapısı benimsenmiştir. Romanlar, toplumsal sorunlara ve çelişkilere değinirken, okuyucuların hayatına ışık tutacak şekilde kurgulanmıştır. Ayrıca, Tanzimat Birinci Dönemi romanlarıyla birlikte, romanın Türk edebiyatında daha kalıcı bir yer edinmesi sağlanmıştır.
Tanzimat Birinci Dönem Roman Özellikleri
Tanzimat Birinci Dönemi (1839-1861) romanlarında Batı edebiyatından etkilenerek kaleme alınmıştır. Romanlar genellikle aşk, macera ve toplumsal sorunlar gibi temaları işlemişlerdir. Bu dönemde yazılan romanlarda aşk teması, birinci planda yer almıştır. Romanlar, toplumsal çelişkileri ve sorunları ele alarak, okuyucuların hayatına ışık tutacak şekilde kurgulanmıştır.
Tanzimat Birinci Dönemi romanları, genellikle üslup ve anlatım özellikleri açısından Batı edebiyatından etkilenmiştir. Romanlar, okuyucuların ilgisini çekecek şekilde, gerçekçi ve yalın bir dille kaleme alınmıştır. Romancılar, özellikle Fransız edebiyatından etkilenmişlerdir.
Romanlarda, öznel bakış açısı yerine nesnel bir anlatım tercih edilmiştir. Romancılar, toplumun sorunlarına, çatışmalarına ve ahlaki değerlerine değinmiştir. Bu dönemde romanların amacı, toplumu düşündürmek, eğitmek ve dönüştürmek olmuştur.
Tanzimat Birinci Dönemi romanları, Türk edebiyatında roman türünün kalıcı bir yer edinmesini sağlamıştır. Romanlar, Batı edebiyatından etkilenerek yazılmış olmasına rağmen, Türk edebiyatına özgü bir tarz ve üslupla kaleme alınmıştır.
Tanzimat Birinci Dönem Roman Yazarları
- Namık Kemal: İntibah (1862), Türk edebiyatında "toplumcu roman" olarak kabul edilen ve Osmanlı İmparatorluğu'nda batılılaşma konusunu ele alan ilk roman olarak kabul edilir. Cezmi (1876) ise klasik bir aşk hikayesi olarak öne çıkar.
- Şemsettin Sami: Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat (1872) romanı, Tanzimat edebiyatında aşk ve aşkın yıkıcı etkileri konusunda önemli bir yer tutar.
- Recaizade Mahmut Ekrem: Araba Sevdası (1896), Tanzimat edebiyatının en önemli romanlarından biridir. Roman, toplumsal konuları işlemesi ve yer yer hicivsel bir üslup kullanmasıyla öne çıkar.
- Ahmet Mithat Efendi: Felatun Bey ile Rakım Efendi (1875), Tanzimat edebiyatının önemli hicivsel romanlarından biridir. Roman, Osmanlı toplumunun batılaşma sürecinde yaşadığı çelişkileri ve bunların yarattığı çarpıklıkları mizahi bir dille ele alır.
- Fatma Aliye Hanım: Muhadarat (1898), Tanzimat edebiyatında kadınların edebi alanda varlıklarını hissettirdiği önemli eserlerden biridir. Roman, kadınların toplumdaki yerini ve rolünü ele alır.
