Daha doğrusu tiyatro türlerine önceki dersimiz de klasik tiyatroyu görmüştük.
Bu dersimiz de çağdaş tiyatroyu göreceğiz.
Epik tiyatro ve absürt tiyatro olarak bizi ikiye ayıracağız.
İsterseniz hemen epik tiyatrodan başlayalım.
Nedir?
Epik tiyatro özellikleri nelerdir?
Hangi sanatçılar epik tiyatro türünde eserler vermiştir?
İsterseniz başlayalım.
Oyunun izleyiciyi büyük demesine karşıdır.
Yani izleyici oyunu izlediğinde kendinden geçmeyecek izleyiciye gördüklerinin gerçek değil, bir oyun olduğu hatırlatılarak.
Yani senin bu izlediğim gerçekte kendini kaptırma, büyülü emme.
Bu bir oyundur.
Araya şarkı, tekerleme ve oyunu aniden kesen açıklamalar girebilir.
Bakın izleyiciye toplumsal çarpıklıkları eleştirip göstererek.
Bak dikkat!
Toplumsal çarpıklıklar bunlar önemli.
Bakın izleyici bu eleştirilere katmayı hedefler.
Yani sadece öylesine durup izleme.
Bu eleştiriye dahil ol, izleyen oyunla ilgili karar vermeye zorlanır.
Çünkü düşünmesi istenecek.
Çünkü bir eleştiri var ortada.
Izleyicinin bu eleştiriye dahil olmasını istiyor.
Bakın temelinde Marksizm ve sosyalizm olağan siyasal amaçlı bir tiyatrodur.
Olaylar ve durumlar parça parça verilir.
Bakın seyirci tam bir gözlemci olarak kalır.
Sıradan halkın sorunlarını konu ediniyor.
Bakın epik tiyatro, yani epik şiirden hareketle kahramanlık, savaş gibi konular olduğu düşünmesin.
Eleştirel, en genel manada eleştirel bir tiyatro türü olduğu aklınızın bir köşesinde bulunmalı.
Olayları olduğu gibi yansıtmak yerine bakın olaylar yorumlanır ve eleştiri ağırlıklıdır işte.
Bakın epik tiyatro ile ilgili anahtar kelimelerden biridir.
Bakın eleştiri ağırlıklıdır.
Klasik tiyatronun dekor ve sahne anlayışına karşıdır.
Yani biz o eski klasik tiyatroya karşıyız diyor.
Onun sahne anlayışına, dekoruna da karşıyız.
Kahramanlar her kesimden seçilebilir.
Asıl kahramanlar ise emekçi sınıftır.
Bakın abartma ve mizah ögeleri çokça kullanılır.
Sahne bir ideolojinin propaganda aracı olarak kullanılır.
Marksizm, sosyalizm, halkın sorunları, izleyici, toplumsal aksaklıkları, eleştiri varsa o zaman burada bir ideolojinin propagandası var, seyircilerin kalbine değil.
Bakın aklına seslenir.
Öncüsü kimdir?
Alman Bertolt Brecht dir.
Türk edebiyatında Haldun Taner'in Keşanlı Ali Destanı ilk epik tiyatro örneği olarak karşımıza çıkar.
Çağdaş tiyatromuzun ikincisi absürt tiyatro.
Bakın, İkinci Dünya Savaşı'nın olumsuz sonuçlarının bir yansıması olarak, özellikle de Fransa'da ortaya çıkmıştır.
Bakın saçma, kurgulu ve sembollere yer verilir.
Geleneksel tiyatronun kurallarına bağlı kalmazlar.
Dikkat!
Zaten absürd.
Aslında saçma demek.
Bakın burada anahtar bir kelime olduğunu söyleyebiliriz.
Saçma kurgular ve semboller.
Geleneksel tiyatronun kurallarına bağlı değiller.
Bakın amaç kalıplaşmış gerçeklere karşı çıkmak, doğa ve mantık kurallarından uzaklaşmak, düzeni eleştirmek, insanları farklı düşüncelere yönlendirmektir.
Asıl amaç ise dünyanın ve yaşamın anlamsızlığını göstermektir.
Hemen burayı işaret diyoruz.
Çok önemli olduğunu söylüyoruz.
Az olay ve az sözle çok şey anlatmak istemişlerdir.
Az söz, çok şey anlatmak.
Geleneksel söylemler absürd tiyatroya göre terk edilmelidir.
Absürd tiyatro anlayışındaki sanatçılar geleneksel söylemlere karşıdır.
Bakın nihilizm, yani hiçlik görüşüne dayalı bir tiyatrodur.
Yazarlar, özellikle de Day, Jim ve Sürrealizm ile etkilenmişlerdir.
Olay değil durum tiyatrosu dur.
Yani bir olay yok.
Daha doğrusu olaydan ziyade durum ön plandadır.
Argo bir dile sahiptir.
Bakın absürd tiyatro konuya göre dekoru reddediyor, kahramanların özellikle psikolojisi üzerinde duruyor.
Bakın zaten durum hikayesinde de bu vardı.
Hatırlarsak.
Dolayısıyla absürd tiyatroda da durum tiyatrosu olduğu için psikolojiden bahsedebiliriz.
Kahramanlar mutsuz, umutsuz, aciz ve pasif kişilerdir.
Zaman ve mekan sınırlaması yok.
Her yer her zaman konu edilebilir.
Klasik olay örgüsünü, geleneksel tiyatroyu, daha doğrusu bakın reddediyor yabancılaşma.
Mutsuzluk, iletişimsizlik bu metinlerin en belirgin özelliklerindendir.
Özellikle de varoluşçu bir başkaldırı söz konusudur.
Amaçsız bir tiyatro olduğunu söyleyemeyiz.
Absürd.
Zaten ne vermek istediği bir mesaj ne de bir öğreti vardır.
Amaçsız, akılcı şeyler bile alay konusu edilebilir.
Sadece ses ve hareketlere önem verilir.
Peki hangi sanatçılar?
Bakın özgün yönetse yine dünya edebiyatından ama Türk edebiyatından Güngör Dilmen, özellikle de Canlı Maymun Lokantası absürd tiyatronun önemli eseridir.
Şimdi konumuzla ilgili örnek sorunuzu çözebiliriz.
Şimdi bazı özellikler verilmiş ve bu özellikler aşağıda verilen türlerden hangisiyle ilişkilendirilebilir?
Şimdi konular günlük yaşamdan alınmış.
Şimdi şu ara seçeneklere baktığımızda hani epik tiyatro, absürd tiyatro, komedi, dram, trajedi var.
Şimdi günlük yaşam varsa bir kere trajedi olamaz, dram veya komedi olabilir.
Bakın kahramanlar toplumun her kesiminden olabilir.
Dram ve komedi arasında yani epik tiyatro olamaz.
Absürd tiyatro da olamaz.
Çünkü absürd tiyatro saçma, uyumsuz.
Onla ilgili bir öncül yok.
Manzum olarak yazılır, bakın manzum olarak yazılır ifadesi önemli bir ipucu.
Komedi de olabilir.
Dram olabilir mi?
Dram manzum olarak yazılsa bildiği gibi düzyazı şeklinde de yazılabilir.
O zaman bakın komedi 3 birlik kuralına uyma zorunluluğu da vardır, dram da.
Zaten bu kural yoktu.
3 Birlik kuralı zaten epik tiyatro ile absürd tiyatro için geçerli bir şey değildi.
Onlara biz zaten baştan eledik.
Ee 3.
Birlik kuralına uyma zorunluluğunun olması, manzum olarak yazılması, her kesimden insana yer verilmesi ve günlük yaşamdan konuların alınması komedinin özellikleri arasındadır.
Dolayısıyla doğru seçeneğimiz B olacak.
Tiyatro Nedir?
Tiyatro, belirli bir sahnede, canlı bir izleyici önünde gerçekleştirilen oyunların sergilendiği sanatsal bir disiplindir. Tiyatro, aktörlerin sahne üzerinde sözlü veya sözsüz performanslarını içerir ve bu performanslar genellikle bir senaryo veya metin üzerine inşa edilir.
Tiyatro, genellikle bir yönetmenin liderliğinde, bir ekip çalışmasıdır. Yönetmen, oyuncuları yönlendirir ve sahneleme sürecini koordine eder. Tiyatroda, kostüm, ışıklandırma, dekor, müzik ve ses efektleri gibi diğer unsurlar da performansın kalitesini arttırmak için kullanılır.
Tiyatro, genellikle bir izleyici topluluğuna hitap eder ve canlı performansın heyecan verici ve etkileyici bir deneyim olması nedeniyle, sinema veya televizyon gibi diğer görsel sanatların sunamayacağı birçok özelliği içerir. Tiyatro eserleri, birçok farklı türde olabilir, örneğin trajedi, komedi, müzikal ve dram gibi.
Çağdaş Tiyatro Türleri Nelerdir?
Çağdaş tiyatro türleri, günümüzde sahnelenen oyunlar için kullanılan geniş bir kavramdır. Bu türler arasında aşağıdakiler yer alabilir:
- Soyut Tiyatro: Sahneye soyut fikirleri, imgeleri veya sembolleri yansıtan bir tiyatro türüdür. Bu türde oyunlar, genellikle gerçeküstücü öğeleri, rüya sekanslarını ve metaforları kullanır.
- Politik Tiyatro: Siyasi fikirler, ideolojiler ve toplumsal meselelerle ilgili oyunlar içeren bir tiyatro türüdür. Bu tür oyunlar, toplumsal adaletsizlik, insan hakları, savaş, göçmenlik gibi konuları ele alır.
- Absürd Tiyatro: Gerçeküstücü öğeler ve anlamsızlığı işleyen tiyatro türüdür. Bu tür oyunlar, kişisel krizleri, iletişimsizliği ve toplumsal bunalımı ele alır.
- Performans Tiyatrosu: Sahne performanslarını kullanarak, dans, müzik, jest ve diyalog gibi unsurları birleştiren tiyatro türüdür. Bu tür oyunlar, tiyatro dışı sanat dallarından ilham alır.
- Deneysel Tiyatro: Tiyatro kurallarını ve konvansiyonlarını zorlayarak, yenilikçi ve deneysel bir tiyatro türüdür. Bu tür oyunlar, genellikle sahne tasarımı, teknoloji, ışıklandırma ve diğer unsurlarla oynayarak, izleyicinin algısını değiştirmeyi amaçlar.
- Belgesel Tiyatro: Gerçek hayattan alınan hikayeleri tiyatro sahnesine taşıyan bir tiyatro türüdür. Bu tür oyunlar, gerçek olaylara ve gerçek kişilere dayanarak, toplumsal konuları işler.
- Müzikal Tiyatro: Dans, müzik ve diyalog unsurlarını birleştiren bir tiyatro türüdür. Bu tür oyunlar, müzikaller ve operalar gibi türlerden ilham alır.
Epik Tiyatro Nedir?
Epik tiyatro, 20. yüzyıl Alman tiyatrosunun önemli bir akımıdır ve Bertolt Brecht tarafından geliştirilmiştir. Epik tiyatro, sahnede olayların gerçekçi bir şekilde tasvir edilmesine karşı çıkar ve seyircinin pasif izleyicisi olmasını önlemeyi amaçlar. Bunun yerine, seyircilerin aktif olarak düşünmeleri ve eleştirel bir bakış açısıyla olaylara yaklaşmaları hedeflenir.
Epik tiyatroda, sahne olayları daha çok epik bir anlatıma benzer şekilde sunulur. Bu, seyircilerin olayların sadece bir yansıması olduğunu ve gerçek hayatta da benzer olayların meydana gelebileceğini anlamalarına yardımcı olur. Epik tiyatroda, sahne arkası müdahaleler, müzik, dans ve diğer görsel unsurlar kullanılır ve seyircilerin dikkatini dağıtmadan olaylara farklı bir bakış açısı kazandırılır.
Brecht'in epik tiyatro anlayışı, siyasi, sosyal ve ekonomik sorunlara karşı eleştirel bir tutumu yansıtır. Bu nedenle, epik tiyatroda sık sık toplumsal adaletsizlik, sınıf farklılıkları, emperyalizm ve savaş gibi konular işlenir.
Absürt Tiyatro Nedir?
Absürt tiyatro, gerçeküstücülük ve varoluşçuluk gibi akımların etkisiyle ortaya çıkmış bir tiyatro türüdür. Bu türde, olaylar, karakterler ve diyaloglar gerçek hayattaki gibi olmaktan ziyade, genellikle mantık dışı, saçma veya absürd nitelikte olur.
Bu tiyatro türünde, anlatılan hikayelerde kronolojik bir sıra ya da neden-sonuç ilişkisi olmayabilir. Ayrıca, karakterlerin davranışları da mantıksız ve beklenmedik olabilir. Absürt tiyatroda amaç, seyircilerin olayları farklı bir açıdan ele almalarını sağlamak ve onlara düşündürücü bir deneyim sunmaktır.
Absürt tiyatro örnekleri arasında Eugène Ionesco'nun "Caligula" ve Samuel Beckett'in "Godot'yu Beklerken" adlı oyunları sayılabilir. Bu tiyatro türü, özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında Avrupa'da popüler olmuştur.
