Büyük Selçuklu Devleti Bölüm 3

Alparslan dönemiyle biz şunu görüyoruz.
Kafkasya bölgesini büyük bir fetih hareketleri gerçekleştiriyor.
Buradan ele geçirdiği yerler Kars ve Ani kaleleri, o zamana kadar ele geçirilmesi zor olan yerler bunlar ve bu sebeple Abbasi halifesi ona Ebul Fetih ünvanı verecektir.
Fetihlerin babası anlamına geliyor.
Yine o bölgede Gürcistan'ı alıp o bölgede bir uç beyliği oluşturuyor batı bölgesinde.
Peki Alparslan neden batı seferi yapıyor?
Çünkü hala Karahanlı ve Gazneli tehlikesi devam ediyor.
Orta Asya'da Türklerde kendine yeni bir yumruk arayışına girmişlerdi.
Tuğrul ve Çağrı beyler döneminde Alparslan da bu politikayı devam ettirdiğini görüyoruz.
Peki Gürcistan'ın fethinden sonra ne olmuştu?
Bir uç beyliği oluşturuluyor.
Batı bölgesinde.
Alparslan'ın Mısır bölgesine yapmış olduğu bir sefer vardı.
Mısır'a sefer düzenlediği sırada Romen Diyojen'in büyük bir orduyla Anadolu bölgesine geldiğini görüyoruz.
Peki burada biz hangi savaşı yaşayacağız?
Biraz sonra Malazgirt Savaşı'nı yaşayacağız.
Gelin Malazgirt Savaşı'nın sebeplerine bakalım.
1.
Malazgirt Savaşı'nın en önemli sebeplerinden bir tanesi, Bizans'ın Türk akınlarını doğu bölgesinden tamamen uzaklaştırmak.
Yani Türk akınlarını önlemek istiyor.
Bitirmek istiyor.
2.
Bizans'ın Doğu Anadolu'daki hakimiyetini eskiden olduğu gibi tekrardan korumak istemesi.
Şimdi burada Bizans kendi halkına kötü davranıyor.
Rumlara, Ermenilere vesaire.
Bu Türklerin Anadolu'ya girmesini kolaylaştıran bir etken oluyor, unsur oluyor.
Peki ne oldu savaşta?
Şimdi Bizans ordusu yollara düşüyor ama Türkler de o düzenli orduyu yıpratma harekatına girişiyor.
Yani burada bir gerilla saldırısı yapıyor Bizans ordusuna yol güzergahı boyunca o orduyu yıpratma dır.
Malazgirt'e gelene kadar, Muş Ovası'na gelene kadar.
Peki burada Bizans ordusu içinde bulunan Türkler var, paralı askerlik yapan Türkler var.
Peçenekler, Kıpçaklar, Oğuzlar gibi.
Bu Türkler savaş esnasında kendi soydaşlarını gördükleri zaman, kendi soydaşlarını gördükleri zaman saf değiştirmişlerdir ve savaşta Büyük Selçuklu çok büyük bir avantaj sağlamış.
Bundan dolayı da savaşı Türkler kazanmıştır.
Bizans yenildi, Romen Diyojen tutsak edildi Alparslan tarafından.
Tabii daha sonra o Romen Diyojen'in ne yapacak?
Alparslan fidye karşılığında serbest bırakacak ama bizim bıraktığımız bu komutanı Roma tahtına geçen Doğu Roma tahtına geçen yeni imparator Romen Diyojen'in öldürecek arkadaşlar.
Yani bizim öldürme dediğimiz esiri kendileri öldürecek.
Peki Malazgirt Savaşı'nın sonuçlarına bakalım.
Malazgirt Savaşı'nı sonuçları çok önemli.
Bir kere Anadolu'nun kapıları Türklere açılmış oldu.
Şöyle söyleyebiliriz.
Alparslan yanındaki komutanlara dedi ki Artuk Gazi, Saltuk Gazi, Danişmend Gazi.
Gidin Anadolu'dan alan bildiğiniz yere kadar alın ben oraları size ta veriyorum dedi.
Yani bu neyin oluşmasına sebep olacak?
Anadolu'da birinci Türk birliklerin oluşmasına sebep olacak artık.
Bu ne demek peki?
Yavaş yavaş Türk ve İslam kültürünün Anadolu'da yayılması demek.
Peki Bizans'ın İslam dünyasındaki baskısı azalmış mı artık?
Evet azalıyor, o da azalıyor.
Peki Bizans böyle bir durumda panik olacak mı?
Olacak.
Türklerin içeri girmesi, İslamiyet'in yayılması ve Türklerin içeride daha fazla yol kat etmesi.
Hemen Bizans ne yapacak?
Denize düşen yılana sarılır Haçlılardan, Papa'dan yardım isteyecek.
Bu ne demek hocam?
Haçlı seferlerinin oluşmasına zemin hazırlıyor demek.
Yani artık Türklerin üzerine büyük bir haçlı ordusunun geleceğini göreceğiz.
Bu haçlı seferleri Türkiye Selçuklu zamanına denk gelecek.
Dikkat!
Peki Türklerin İslam dünyasındaki saygınlığı artıyor mu Alparslan'ın?
Evet artıyor.
Şimdi bunlara genel olarak baktığımız zaman ne tarihi başlayacak hocam?
Artık Türkiye tarihi başlamış olacak.
Alparslan döneminde bilmemiz gerekenleri bunlar Alparslan'ın ölümüyle beraber ne olacak yerine Melikşah'ın geçtiğini görüyoruz.
O da Büyük Selçuklu'nun en önemli hükümdarlarından biri.
Bu arada Alparslan döneminde arkadaşlar önemli bir velilerimiz var.
Kim o Nizamülmülk onuda bilmemiz gerekir.
Aslen İran kökenli bir vezir.
Yavaş yavaş Selçuklulara İranlı kişilerin gelmesine sebep olmuş ama önemli bir adam.
Bize çok büyük yardımı olmuş, çok büyük desteği olmuş.
Nizamülmülk sayesinde önemli atılımlar yapıyoruz ve Alparslan ölümünden sonra Melikşah ta da gittikçe etkisi artan bir vezir.
Alparslan ölümünden sonra Alparslan'ın kardeşi normalde tahta geçmek istiyordu.
Melikşah amcası kavurdu, ne yaptığı yendi ve devletin başına geçti diyoruz ilk olarak.
Doğu'da Gazneliler ve kara anlar tehlikesi devam ettiği için onları da denetim altına almıştır diyelim.
Melikşah dönemi Büyük Selçuklunun en parlak dönemi olarak bilinir arkadaşlar.
En parlak döneminin olma sebebi şundan dolayı.
Devletin temel politikası tüm İslam dünyasını kontrol altına almak olarak bunu.
Dinlediğini görüyoruz Melikşah'ın ve bu amaçla da önce Suriye seferini yapıyor, sonra Fatimiler baskı altına alacak ve bu bölgelerden Suriye seferi, Kafkasya seferi ve Anadolu bölgesinde gidebildiği en uç noktaya kadar gelebilmiştir.
Bundan dolayı hocam hem doğuda hem batıda çok geniş sınırlara ulaşmıştır.
Melikşah dönemi Büyük Selçuklu'nun en parlak dönemidir.
Çünkü hem doğuda hem batıda çok büyük sınırlara ulaşmıştır.
Biliyoruz bunlar çok büyük sınırlara ulaşmıştır diyoruz.
Birincisi Suriye seferiyle Fatımiler baskı altına almıştır.
Kafkasya seferini yapmış, oradaki sorun yaratan Gürcü ve Ermenileri itaat altına almış, Doğu Anadolu bölgesine daha uzak bölgelere seferler düzenlemiş.
O zaman şunu diyebiliriz.
Yani İslam dünyasında etkinliğini arttığını göreceğiz.
Ve halifenin Melik Şah'a iki kılıç kuşattığını göreceğiz.
Bu ne demek?
Doğunun ve batının sultanlığı demek.
Arkadaşlar doğunun ve batının sultanı olan Tuğrul Bey'di biliyoruz.
Ama şimdi Melikşah da bu şekilde.
Artık iki tane kılıçla kuşatıldığı için doğunun ve batının sultanı olduğunu görüyoruz.
Bu dönemde bir sorun çıkıyor.
Hasan Sabbah denilen bir kişi batıni isyanları ya da batının faaliyetleri başlıyor.
Bu da Melikşah dönemine denk geliyor.
Burada Nizamülmülk ile Hasan Sabbah'ın bir mücadelesi haline dönecek.
Hatta şunu söyleyeyim Hasan Sabbah'ın birbirine bile düşürdüğünü göreceğiz.
Yani Melikşah ile ünlü vezir Nizamülmülk birbirine bile düşecek.
Onu bilelim.
Batıni saldırıları tehlikeli bir saldırı.
Yani bunu en son Moğollar bitiriyor.
Biliyoruz.
Yani ne Haçlı Seferleri ne Türkler bunlarla ulaşamamış.
Tabi Melikşah son dönemde komutanlarını onun üzerine gönderse de Melik Şah'ın öldüğü haberi geliyor.
Ama Hasan Sabbah'ın icabına kim bakacak?
Moğollar bakacak.
Biz şunu da buradan iyi bilmemiz gerekiyor.
Hasan Sabbah'ın batıni tehlikesini ortaya çıkardığını bilelim.
Bu adam kim?
Alamut Kalesi'ne yerleşmiş büyük bir kale burası.
Ve orduların yani normal, düzenli bir ordunun oraya çıkması çok zor ve bu bölgede kendine müritler yaratmış.
İslam dinini kendine göre yorumlamış ve İslam'ın o bazı açık yorumlarını öyle bir hale getirmiş.
Yine burada siyasi suikastler yaptıran bilmiş Hasan Sabbah, birçok hükümdarın baş belası olmuş neredeyse.
Bu yüzden de Hasan Sabbah'ın Melikşah bitirmek istediği zamanda da onun öldüğünü görüyoruz.
Hasan Sabbah'ın batıni çalışmalarına karşı ne yaptırmış peki?
Büyük Selçuklular medreseler inşa ediyorlar.
İslam'ın gerçeğini, İslam'ın özünü öğretmek için seferber oluyor adeta.
Büyük Selçuklu Devleti yani insanlar yanlışa sapması diye biz daha çok medreselerin ön plana çıktığını görüyoruz.
Peki bu nizamiye medreseleri sadece Hasan sabaha karşı mı?
Hayır.
Burada hem devlet memuru yetiştirmek hem de önemli ilim insanlar yetiştirmek için de kurulduğunu bilelim.
Bir diğeri Melikşah döneminde taht kavgaları olayı var.
Bu taht kavgaları az önce söylemiştik.
Konunun başında söylemiştim.
Yap bunlar meselesi.
İşte bu da hala devam ediyor.
Zaten burada işte Süleyman Şah, Kutalmış oğulları bilmem ne Melikşah böyle biraz diş biliyorlar.
Yine Türkmen ayaklanmaları var.
Oğuz Türkmenleri.
Burada İran etkisinin arttığını görüyoruz.
Yani İranlı kişilerin İran kökenli kişilerin devlet dairesine geldiğini ama Oğuz Türkmenlerin buna isyan ettiğini görüyoruz.
Artı iki Oğuz Türkmenler yerleşik hayata geçmek istemiyor.
Selçuklular onları yerleşik hayata geçirmek istiyorlar.
Bu da Oğuz isyanlarının diğer bir isyan etme sebebi.
Yine ata birliklerinin kurulduğunu görüyoruz.
Melikşah döneminden beri başlamış bazı ata beyler Selçuk ve idaresinde zaman zaman aksamaların görerek bulundukları bölgelerde çocuğu bir kenara itiyor.
Kendi orda bağımsızlığını ilan ediyor.
Ata, beylikler.
Atabey neydi?
Hükümdarın çocuğunu alıp sancaklar da veya eyaletlerde yetiştiren kişilerdi.
Ama zamanla bunların güç kazandığını görüyoruz.
Bu Sultan Sencer döneminde daha büyük aşamalara gelecek.
Haçlı saldırılarına bakıyoruz.
Hocam bu Melikşah dönemin zamanında biliyoruz.
Haçlı saldırıları 1096 yılında başlamıştı ama Melikşah döneminde denk geldiğini görelim.
Şii Fatimi saldırıları zaten Suriye seferi bu yüzden yapılmıştı.
Şii Fatımi saldırıları kime karşıydı?
Abbasi halifesi niye karşıydı?
Abbasi halifesi kime karşı kurmuşuz?
Yine Şii Fatımî lere karşı korumuş Oğuz diyoruz.
İşte Melikşah dönemi olayları bunlardan ibaret.
Çinli Melikşah döneminin ünlü bilim insanları var.
Mesela Ömer Hayyam ne yapmış hocam?
Ömer Hayyam ilk defa takvim hazırlıyor.
Kendisi Celaleddin Melikşah adına hazırlanan bir takvim bu.
Celal takvimi.
Ömer Hayyam ne yapıyor?
Ömer Hayyam bir takvim hazırlıyor.
Şimdi Büyük Selçukluların ticari faaliyetleri aksamaması için.
Çünkü başka milletlerle de ticaret yapılıyor ve onların takvimiyle.
Temyizde bir hata meydana geliyor.
Gün hatası bundan dolayı Ömer Hayyam güneş yılını esas alan bir takvim hazırlıyor.
Bu takviminin adı ne?
Celali Takvimi.
Celal Takvimi, günümüz takviminden bile daha az hata yapan bir takvim.
Yani bugünkü miladi takvim 3 bin yılda bir hata yaparken, Celali 5 bin yılda bir hata yapıyor.
Peki neden biz Celali kullanmıyoruz?
Miladi kullanıyoruz?
Cevap siyasi.
Peki İmam Gazali'nin Hocam burada önemli bir adam olduğunu görüyoruz.
Reddiye yeri var.
O dönemin alimleri üzerine onların yazdığı eserleri ret diyenlerle cevaplamış mıdır?
Hatta İmam Gazali'nin Bağdat'ı Şiilere karşı ciddi bir tedbir olarak ortaya çıktığını söyleyebiliriz.
Melikşah dönemimizde arkadaşlar bu şekilde biz Melikşah'ın nasıl öldüğünü biliyoruz.
Hasan Sabbah la uğraştığı zamanlarda öldüğünü biliyoruz demişti.
Çin de Melik Şah'ın ölümüyle beraber taht kavgaları başlayacak.
Onları görelim arkadaşlar.
Melikşah'ın ölümüyle beraber onun oğulları arasında taht kavgası yaşanıyor işte.
Mahmut Berkyaruk, Mehmet Tapar ve Sencer arasında burada tad kavgasını önce Berkyaruk kazanıyor.
Berkyaruk da ölümünden sonra Mehmet tabanı tahta geçtiğini görüyoruz.
Mehmet Tapar döneminde biraz toparlanma var.
Çünkü burada Haçlılarla ve Batı nelerle mücadele edildiğini biliyoruz.
Ama Selçuklu eski gücüne getirememiştir.
Mehmet Tapar Bundan sonra Sultan Sencer'in yani ya da Ahmet Sencer'in dediğimiz kişinin tahta geçtiğini görüyoruz.
Hocam Sultan Sencer döneminde ise Büyük Selçuklu Devleti önemli bir toparlanma yaşıyor.
Yani kurtarıcı gibi görülebilir kendisi.
Şimdi buradan değinelim.
Sultan Sencer de Büyük Selçukluların son sultanı oluyor.
Kendisi döneminde Büyük Selçuk Devleti'ni biraz daha böyle iyi yerlere getirdiği için kendine Sultan Azam denilmiştir.
Yine Sultan Sencer döneminde sorunlar daha da büyüyor.
Mesela bu ata beylikler sorunu.
Oğuz isyanları, işte bu batıni isyanların hala devam etmesi gibi sorunlar daha da büyüdü ve Doğu'dan büyük bir tehlike geldi.
Kim hocam bu Kara yı taylar, kara yı, taşlarla hangi savaş yapıldı?
Kaplan savaşı ve artık Büyük Selçuklu nun yıkılma sürecine girdiğini görüyoruz.
Hangi savaşta yıkılma sürecine girmiş katran savaşı?
Kim bize saldırmış?
Kara taylar bunlar.
Moğol devletlerinin ilk ataları olarak görülür arkadaşlar bilelim bunu.
Peki bu Kara Hitay saldırıları öncesinde Selçuklular da ne isyanları vardı?
Oğuz isyanları.
Bunu da unutmayalım.
Başka ne vardı Batıni isyanları?
Bunların üstesinden gelemeyen Sultan Sencer dönemi artık son bulmuştur diyoruz.
Bu savaş sonrasında bir çok bölgede Selçuklu adıyla devletler kurulmaya başlanıyor.
Ata bilgiler bağımsızlığını ilan etmeye başlıyor.
Irak ve Horasan'da kurulan Selçuklular, yani Irak Selçukluları, Kirman Selçukluları, Suriye Selçukluları, Türkiye Selçukluları ki bizi Burası Türkiye Selçuklular ilgilendiriyor, Şam Ata Beyliği, böyle ata beyliği, Musul, Halep Ata Beyliği, işte Azerbaycan Ata Beyliği gibi birçok ata beylikler ortaya çıkıyor.
Artık büyük bir devletin arkasında bıraktığı bağ kişileri görüyoruz.
Biz bin yüz elli yedi yılında ise tamamen yıkıldığını göreceğiz.
Evet Büyük Selçuklu da bunlardan ibaretti.
Yeni konularda yeni derslerde görüşmek üzere arkadaşlar.