Tanzimat fermanla bakalım arkadaşlar.
Şimdi bir Abdülmecid döneminde olan önemli iki tane olaydan bahsedelim.
Abdülmecid dönemindeki iki önemli olay.
Biri Tanzimat Fermanı, biri Islahat Fermanı dır.
Şimdi Tanzimat da değinelim.
Mustafa Reşid Paşa, Abdülmecid'in onayı ile Gülhane Parkı'nda bunu okumuştur.
Genelde bu parkta Gülhane Paktı Hattı Hümayun da denilir.
Arkadaşlar şimdi burada ne var?
Mısır İsyanı, Boğazlar Sorunu ve Avrupa'nın desteğini almak var.
Mısır isyanında ve Boğazlar sorununda ne yapacağız?
Avrupa'nın desteğini alabilmek için, onlara şirin görünebilmek için.
Londra Konferansı öncesinde ki 1340 yılında yapılan Londra Konferansı hemen ne yapılmıştır?
Tanzimat Fermanı yapıldığını görüyoruz.
Bir diğer yapılma sebebi demiş olduğumuz gibi milliyetçi isyanların önünü kesebilmek, azınlık isyandan önünü kesmek, Avrupa'nın içişlerimize karışmasını engellemek istiyoruz.
Peki neymiş bunun maddeleri?
Bir.
Mahkemeler herkese açık olacak.
Halkın can, mal namusu devlet garantisinde olacak.
Herkes mal ve mülk edinebilecek.
Vergiler herkesin gelirine göre toplanacak.
Askerlik vatan görevi sayılacak.
Gayrimüslimler de askere alınacak.
Rüşvet ve iltimas kaldırılacak.
Kanun gücü tüm güçlerin üzerinde olacak.
Burada ne var?
Hukuki maddeler var.
Yönetim alanında bir madde var.
Askeri alanda madde var.
Peki bu maddeleri şöyle bir yorumlayacak olursak anayasa cılık saatlerin başlamış olduğunu söyleyebilir miyiz?
Evet, burada Osmanlı teba sisteminden, millet sisteminden, vatandaş sistemine geçmiş mi?
Evet.
Bunun Fransa İhtilali'nin bize de etkisini gösterdiğini görebiliriz.
Müslümanlar bundan rahatsız oluyor.
Gayrimüslimlere sen bu kadar hak verirsen ne oluyor?
Bir taraftan bir kişiyi memur ederken, öbür taraftan başka bir topluluğu memnun etmiyorsun, rahatsız ediyorsun.
Gayrimüslimler bundan memnun olmamış.
Allah Allah.
Şimdi gayrimüslimlere bir sürü hak verir de hocam onlar niye memnun değil?
Onlar daha fazlasını.
Çünkü arkalarında da onları kışkırtan Batılı devletler var.
Osmanlı burada birlik ve beraberliği sağlayın derken daha çok bozuyor arkadaşlar. Bozulacak da ki Tanzimat Fermanı Anadolu'da her yerde uygulanamayacak, İstanbul'la sınırlı kalacak.
Abdülmecid döneminin bir diğer olayı Islahat Fermanı.
1856.
Şimdi Kırım Savaşı sonrası Avrupa'nın desteğini almak istiyoruz.
Hani Paris Konferansı'na gitmeden önce böyle birşey.
Onlar bizden istiyor, bu zoraki yaptırılıyor bize, onu söyleyeyim.
Bakın Tanzimat'la biz kendi isteğimizle yaptık.
Ama start fermanın da bir baskı var üzerimize.
İngiltere, Fransa'nın azınlıklar için talepte bulunması diyoruz, işte bu baskı bu.
Peki neymiş bakalım herkese din ve mezhep özgürlüğü tanınacak.
Gayrimüslimler kendi okul, hastane, ibadethane merkezlerini açabilecekler.
Bakın bu Tanzimat'tan ayrı, yani farklı bir durum.
Gayrimüslimler devlet memuru olabilecek Osmanlı devlet memuru olabilmenin şartı Müslüman olsaydı, eşimle Hıristiyanlar da, biz de devlet memuru olabilecek beyaz Yahudiler işkence yasaklanacak, vergiler adil toplanacak, intizam kaldırılacağı zaten bu yüzden kaldırılmıştı.
Gayrimüslimler il Genel Meclisi'ne girebilecek.
Düşünsenize İzmir'de Müslümanlar, Türkler il meclislerinde var ama şimdi Hıristiyanlar da girebiliyor.
E memur olabiliyor adam.
Gayrimüslimler.
Kendi banka ve şirketlerini kurabileceği gayrimüslimler bedeli karşılığında askere gitmeyebilir.
Tanzimat da onlara askere gitme hakkı verilirken burada gitmemesi istenmiş, gayrimüslimlere hakaret edilmeyecek, onları aşağılayıcı, küçültücü ifadeler kullanılmayacak.
Bu gayrimüslimlerin hakları biraz daha genişletilmiş olup, Müslümanların da itirazını arttıracak.
E peki ne oluyor hocam?
Gayrimüslimler ilk kez siyasal haklar da kazanmış oluyor burada.
Devlet memur olabilme, kendi ibadet, okul merkezlerini açabilme demek.
Şu demek Osmanlı'nın altına dinamit yerleştirilmiş demek.
Çünkü açılan gayrimüslim okulları vesaire çok fazla denetlenmediği için burada kendi meslekleriyle ilgili çalışmalar yapılacak.
Okullarda, ibadet merkezlerinde ve isyanlar daha da büyüyecek.
Çünkü onlara bir altyapı hazırlanıyor ve bu alt yapının sorununu biz milli mücadele dönemine kadar götüreceğiz.
Yani bu dönemde oluşturulmuş olan o cemiyetler zararlı cemiyetler olarak karşımıza ileride çıkacak.
Şimdi bir Abdülmecid döneminde olan önemli iki tane olaydan bahsedelim.
Abdülmecid dönemindeki iki önemli olay.
Biri Tanzimat Fermanı, biri Islahat Fermanı dır.
Şimdi Tanzimat da değinelim.
Mustafa Reşid Paşa, Abdülmecid'in onayı ile Gülhane Parkı'nda bunu okumuştur.
Genelde bu parkta Gülhane Paktı Hattı Hümayun da denilir.
Arkadaşlar şimdi burada ne var?
Mısır İsyanı, Boğazlar Sorunu ve Avrupa'nın desteğini almak var.
Mısır isyanında ve Boğazlar sorununda ne yapacağız?
Avrupa'nın desteğini alabilmek için, onlara şirin görünebilmek için.
Londra Konferansı öncesinde ki 1340 yılında yapılan Londra Konferansı hemen ne yapılmıştır?
Tanzimat Fermanı yapıldığını görüyoruz.
Bir diğer yapılma sebebi demiş olduğumuz gibi milliyetçi isyanların önünü kesebilmek, azınlık isyandan önünü kesmek, Avrupa'nın içişlerimize karışmasını engellemek istiyoruz.
Peki neymiş bunun maddeleri?
Bir.
Mahkemeler herkese açık olacak.
Halkın can, mal namusu devlet garantisinde olacak.
Herkes mal ve mülk edinebilecek.
Vergiler herkesin gelirine göre toplanacak.
Askerlik vatan görevi sayılacak.
Gayrimüslimler de askere alınacak.
Rüşvet ve iltimas kaldırılacak.
Kanun gücü tüm güçlerin üzerinde olacak.
Burada ne var?
Hukuki maddeler var.
Yönetim alanında bir madde var.
Askeri alanda madde var.
Peki bu maddeleri şöyle bir yorumlayacak olursak anayasa cılık saatlerin başlamış olduğunu söyleyebilir miyiz?
Evet, burada Osmanlı teba sisteminden, millet sisteminden, vatandaş sistemine geçmiş mi?
Evet.
Bunun Fransa İhtilali'nin bize de etkisini gösterdiğini görebiliriz.
Müslümanlar bundan rahatsız oluyor.
Gayrimüslimlere sen bu kadar hak verirsen ne oluyor?
Bir taraftan bir kişiyi memur ederken, öbür taraftan başka bir topluluğu memnun etmiyorsun, rahatsız ediyorsun.
Gayrimüslimler bundan memnun olmamış.
Allah Allah.
Şimdi gayrimüslimlere bir sürü hak verir de hocam onlar niye memnun değil?
Onlar daha fazlasını.
Çünkü arkalarında da onları kışkırtan Batılı devletler var.
Osmanlı burada birlik ve beraberliği sağlayın derken daha çok bozuyor arkadaşlar. Bozulacak da ki Tanzimat Fermanı Anadolu'da her yerde uygulanamayacak, İstanbul'la sınırlı kalacak.
Abdülmecid döneminin bir diğer olayı Islahat Fermanı.
1856.
Şimdi Kırım Savaşı sonrası Avrupa'nın desteğini almak istiyoruz.
Hani Paris Konferansı'na gitmeden önce böyle birşey.
Onlar bizden istiyor, bu zoraki yaptırılıyor bize, onu söyleyeyim.
Bakın Tanzimat'la biz kendi isteğimizle yaptık.
Ama start fermanın da bir baskı var üzerimize.
İngiltere, Fransa'nın azınlıklar için talepte bulunması diyoruz, işte bu baskı bu.
Peki neymiş bakalım herkese din ve mezhep özgürlüğü tanınacak.
Gayrimüslimler kendi okul, hastane, ibadethane merkezlerini açabilecekler.
Bakın bu Tanzimat'tan ayrı, yani farklı bir durum.
Gayrimüslimler devlet memuru olabilecek Osmanlı devlet memuru olabilmenin şartı Müslüman olsaydı, eşimle Hıristiyanlar da, biz de devlet memuru olabilecek beyaz Yahudiler işkence yasaklanacak, vergiler adil toplanacak, intizam kaldırılacağı zaten bu yüzden kaldırılmıştı.
Gayrimüslimler il Genel Meclisi'ne girebilecek.
Düşünsenize İzmir'de Müslümanlar, Türkler il meclislerinde var ama şimdi Hıristiyanlar da girebiliyor.
E memur olabiliyor adam.
Gayrimüslimler.
Kendi banka ve şirketlerini kurabileceği gayrimüslimler bedeli karşılığında askere gitmeyebilir.
Tanzimat da onlara askere gitme hakkı verilirken burada gitmemesi istenmiş, gayrimüslimlere hakaret edilmeyecek, onları aşağılayıcı, küçültücü ifadeler kullanılmayacak.
Bu gayrimüslimlerin hakları biraz daha genişletilmiş olup, Müslümanların da itirazını arttıracak.
E peki ne oluyor hocam?
Gayrimüslimler ilk kez siyasal haklar da kazanmış oluyor burada.
Devlet memur olabilme, kendi ibadet, okul merkezlerini açabilme demek.
Şu demek Osmanlı'nın altına dinamit yerleştirilmiş demek.
Çünkü açılan gayrimüslim okulları vesaire çok fazla denetlenmediği için burada kendi meslekleriyle ilgili çalışmalar yapılacak.
Okullarda, ibadet merkezlerinde ve isyanlar daha da büyüyecek.
Çünkü onlara bir altyapı hazırlanıyor ve bu alt yapının sorununu biz milli mücadele dönemine kadar götüreceğiz.
Yani bu dönemde oluşturulmuş olan o cemiyetler zararlı cemiyetler olarak karşımıza ileride çıkacak.
