Tırnak İşareti - Kısa Çizgi

Evet arkadaşlar bu videomuzda tırnak işareti ve kısa çizgiyi beraber işleyeceğiz.
Tırnak işaretinden başlayacak olursak arkadaşlar gösterimi şu şekildedir biliyorsunuz ki hatta biz buna den den işareti de diyoruz arkadaşlar.
Mesela ben öğrenciliğin altını yine öğrencilik yazarsam şuraya denilen koyduğumda aynı kelimeye yazmak istediğimi anlıyorum.
Bu işarette tırnak işaretinin belli başlı görevleri var arkadaşlar.
İlkine bakacak olursak bakın cümle içerisinde kitapların isimleri, başlıkları ve bu ne olabilir?
Roman olabilir, şiir olabilir, deneme, makale, sohbet gibi türler olabilir arkadaşlar.
Biz bunları tırnak içine alıyoruz.
Bakın öğrencilik yıllarımda Dergah ile Türk Edebiyatı dergilerini çok okurdum diyor arkadaşlar.
Bakın Dergah ve Türk Edebiyatı bir derginin ismi olduğu için ben bunu tırnak içinde gösterebilirim.
Belli bir açıdan baktığımızda dediği iki tür olay, durum ve kişi olduğu söylenebilir dediğimde arkadaşlar bakın yine burada tırnak içine aldım ve bunlar özel isim olduğu için arkadaşlar baş harflerini büyük yazdım.
Her zaman büyük yazmak zorunda değilim.
Türk Edebiyatı arkadaşlar mesela ben Türk edebiyatı yazdığımda Türkün testini büyük yazarım, edebiyatın en sini küçük yazarım.
Ama bu bir dergi ismi olursa edebiyatın esini de büyük yazarım.
Yani tırnağın içi kesinlikle büyük harfle başlayacak diye bir kural yok.
Duruma göre değişebilir.
Özel isim olup olmadığına dikkat etmek zorundayız.
Başka bir kişiden ya da yazıdan doğrudan aktarılan sözler arkadaşlar bunu anlatmıştık.
Biz anlam konusunda işlemiştik.
Doğrudan anlatım, tanık gösterme dediğimiz konu başlıkları vardı.
Bu arkadaşlar mesela onu bu sene burada alıkoymak muvafık olacaktı.
Fakat seni düşündüm Sara diyorsun dediğimde şuradaki diyorsun ifadesinden ben bunun doğrudan anlatım olduğunu anlıyorum.
Ben doğrudan anlatım arkadaşlar tırnak işaretiyle gösteririm ve uygun olan noktalama işaretini tırnaktan önce koymak zorundayım. Bunu tırnaktan sonra da koyamazsın.
Burayı boşta bırakamazdım, bunu unutmayın.
Tırnak içine uygun olan noktalama işaretini koymak zorundayız arkadaşlar.
Tırnak içine alınan sözlerden sonra arkadaşlar kesme işareti kullanılmaz.
Mesela bir kadın düşmanını okudum diyor ya bir kadın tırnaktan sonra kesme işareti buraya koyamam.
Eğer sen tırnak içine alıyorsan bir romanın, bir makalenin ya da bir öykünün, şiirin ismini ve bu isimden sonra bir ek getiriyorsa kesme işareti koymanıza gerek yok.
Dikkat et.
Bir diğer görev arkadaşlar özel olarak belirtilen sözler tırnak içine alınıyor.
Bu ne demek?
Mesela Tanzimat Türk edebiyatında dışa açılış hareketidir diyor ya.
Şimdi bakın mesela ben bunu büyük harfle yazmadım.
Çünkü bu bir kitap ismi değil, makale ismi değil, öykü ismi değil, şiir ismi değil, roman ismi değil, özel bir isim değil.
Yine tekrarlıyorum, tırnak içine her zaman büyük harfle başlamak zorunda değiliz.
Burada ben dışa açılış ifadesini özel olarak belirtmek istediğimi, bunu tırnak içine aldım, bu bir yanlışlık yok, burada bir yanlışlık yok.
Günümüzde gerçek anlamda kitap sever tipine sanıldığından çok daha az rastlanmaktadır dediğimde şuradaki kitap sever ifadesini arkadaşlar özel olarak belirtmek istedim ve herhangi bir özel isim olmadığı için de bakın küçük harfle başladım bu kısma dikkat ediyoruz.
Kısa çizgiye gelecek olursak arkadaşlar bazen mesela sorularda yukarıda bir sürü cümleler konuluyor böyle sonra aşağıda da bu görevler yazılıyor.
Eşleştirme ni istiyor senden hangisi dışarıda kalır diyor.
O yüzden böyle sorulara dikkat ediyoruz.
Mesela benim ilk görevim nedir?
Heceleri göstermek için kullanılır öğrenciler arkadaşlar heceleri göstermekle eşleştirir iken ek ve kökü o anda birbirine karıştırıyor. Mesela sanatçılık ifadesi heceleri göstermek için kullanıldı.
Buradaki kısa çizgiler neden ek kök değil?
Çünkü sanatın kökü sağ değil arkadaşlar ya da nat diye benim bir ekim yok.
O yüzden bu kısma dikkat ediyoruz.
Sanatçılık ya da toplumsallık derken şuradaki kesme işaretinin görevi kelimenin heceleri ni göstermem.
Fiil ve kök gövdeleri.
Arkadaşlar ben buna ne diyorum?
Mak mek ekim var de benim biz buna ne diyoruz?
Mastar eki Eğer sen bir kelimenin yanında kısa çizgi görüyorsan bunu fiil kök olduğunu anlıyorsun.
Yani şuradaki kısa çizgi arkadaşlar mak mek görevindeki mastar ekim oluyor.
Yine arkadaşlar bakın di bilgisinde kökleri ve ekleri ayırıyorum batmaktan.
Batı Batı'dan batıcı, batıcı dan Batıcılık, mesele arkadaşlar ya da baş isim kök başlığa isim fiil yapım eki dık sıfat fiil eki.
Burada ne yaptık?
Ek ve kökleri ayırdık, burada ne yaptık, fiil gövdesini gösterdik, burada ne yaptık, heceleri gösterdik, iki kelime arasında arkadan.
Başlar ve anlamı vermek istiyorsam, ille anlamı vermek istiyorsam bakın ne demek istiyorum.
Mesela saat sekiz, bu on bir arası derken vakit sekiz buçuk ve on bir buraya ve yazmak yerine kısa çizgi koyabilirim.
Ya da Hint Avrupa dil ailesi derken bakın kısa çizgi koydum.
Neden sonuç cümlesi.
Amaç sonuç cümlesi diyorum.
Buradaki ve ya da Ankara ve Kütahya, Ankara ile Kütahya demek istiyorum.
Şuradaki kısa çizgilerin görevi de buradaki ifadedir arkadaşlar.
Bunu zaten yine söylemiştik.
Ara söz ve ara cümleleri ayırmak için.
Arkadaşlar ben ara sözün başına ve sonuna virgül de koyabiliyor dum.
Ara sözün başına ve sonuna kısa çizgi de koya biliyordum.
Ömer Seyfettin Bak sonra ne yaptım ki?
Ömer Seyfettin burada özne görevindedir. Buradaki ara söz öznenin açıklayıcı, sadık arkadaşlar.
Ömer Seyfettin edebiyatımızın en güçlü öykücü sü derken bakın başına ve sonuna kısa çizgi koydum.
Virgül de koyar bilirdim, ikisi de doğru olurdu.
O yüzden buradaki görevde ara söz ya da ara cümleleri ayırmak için de bakın arkadaşlar bu kısım çok çıkıyor, özel isim satır sonuna kalıyor.
Mesela bak İstanbul demişim, İstanbul özel isimdir.
Ne yaptım?
Satır sonuna kaldı buradaki kelime ve ona ait çekim eki İstanbul'dan diyor ya şuradaki dan damdan eki arkadaşlar ayrılma haleti yani isim çekim ekidir.
Buradaki çekim eki alta kalıyor.
Ya sen şunu bu şekilde yazarsan bak İstanbul dan yazarsam bu bir yanlış olmuş oluyor.
Arkadaşlar bir yazım yanlış, bir noktalama yanlış olmuş oluyor.
Ya da ben İstanbul diyorum ya hem kesme işareti hem kısa çizgi koyarsam bu da yanlış olmuş oluyor.
Eğer çekim eki alta kalıyorsa satır sonuna sadece kesme işareti koyuyoruz.
Arkadaşlar kısa çizgi koymuyoruz o yüzden bu kısma çok dikkat ediyoruz.
Ve arkadaşlar satır sonuna sığmayan sözcükler tabii ki bunu hepimiz biliyoruz.
Bunun herhangi bir soruda çıkacağını düşünmüyorum ama kısa çizgiyle gösterilir.
Birleşik kelimeler de.
Arkadaşlar bölmelere dikkat edelim.
Mesela ben baş öğretmen kelimesini baş red men şeklinde böler ama arkadaşlar bunun satır sonuna geldiğini düşün.
Satır sonuna gelmese de bu şekilde ayrılır.
Bak bağa ünlü harflerden ayırıyorum şöyle.
Ret, men şeklinde ayırırım arkadaşlar.
Ya da hanımeli diyorum ya ha nı me li şeklinde ya da ilkokul diyorum ya il ko kul şeklinde ayırıyorum.
Arkadaşlar bu kısma çok dikkat ediyoruz.