Şimdi stat verelim.
Öncesi yani yakın çağ.
Avrupa öncesinde neler oldu?
Yani Osmanlı gerileme dönemini yaşarken Avrupa'da neler oluyordu?
17'nci ve 18.
Yüzyıllarda Avrupa'da skolastik düşüncenin zayıflaması, pozitif bilimlerin gelişmesini görüyoruz.
1.
Galile, Newton, Darwin, Kopernik, Edison, Kepler, Beykan, Pascal gibi bilim insanları ortaya çıkıyor ve bu bilim insanları yapmış olduğu çalışmalar gerçekten de Avrupa'yı bir kademe yüceltiyor.
Diğeri Sanayi Devrimi 18'nci yüzyılda İngiltere'de ortaya çıkıyor.
İnsan gücü yerine artık makina gücünün kullanımını görüyoruz.
Burada demiryollarının yapıldığını, buharlı trenlerin yapıldığını, buharlı gemilerin yapıldığını görüyoruz.
Yani kömürle çalışan icatlar var.
Sanayileşen Avrupa devletleri dünya politikasında artık ağırlık kazanmaya başlıyor.
Çünkü ekonomik bakımdan güç deniyorlar.
O dönemle üretim artıyor, insanlar refah düzeyi yükseliyor.
Tabi bununla beraber bir sınıf daha oluşuyor demiştik işçi sınıfı.
Birazdan değineceğiz.
Tarımsal üretim yerini neye bırakıyor?
Sanayi şehirlerini bırakıyor.
Bu da beraberinde bazı sorunları da getirmiyor değil.
Değineceğiz bunlar.
Sanayi şehirlerin oluşmasıyla beraber iç göçler artıyor arkadaşlar.
Yani köyden şehirlere göçler artmaya başlıyor ve bu da ne demek?
Alt yapı sorunlarını beraberinde getiriyor.
Hani bizde gecekondulaşma gibi görebilirsiniz.
2.
Şehirlere gelen insanlarda nüfus artışı hızlanıyor.
Bakın altyapı sorunu var, nüfusları artıyor.
Bakın bunların hepsi bir sorun.
Artı büyük şirketler kuruluyor.
Bu olumlu bir şey.
Ekonomik bakımdan ileri bir seviyeye götürecek bu ülkelere bankacılık gelişiyor.
Tamam şimdi burada bazı olumsuzluklar ortaya çıkacak.
Niye işçi sınıfı ortaya çıkıyor ya?
Genelde kadın ve çocukları çalıştırıyorlar.
Ondan dolayı da daha fazla kar ediyor sanayi şirketleri.
Bu sebeple de ağır çalıştırılan işçiler hem haklarını alamıyorlar hem de insan onuruna yakışır bir şekilde çalışma olmadığı için.
Burada 1848 işçi ayaklanmalarını göreceğiz, ihtimallerini göreceğiz, işçi ayaklanmaları çıkacak.
Kapitalizm, liberalizm, sosyalizm gibi ideolojiler ortaya çıkıyor.
Çünkü bir yerde üretim sermayesi, kapitalizm varsa, özgür ticaret varsa onun karşısında olan bir görüş daha var. Sosyalizm bu ortaya çıkacak kapitalizmin özel sektöre dayalı ekonomik düzendir.
Kar amacı güder, devlet yatırımına müdahale etmez.
Çin'i bazı hükümetler ve o zaman da krallar vesaire vardı.
Bunlar ne yaptı hocam?
Özel sermayesi olan insanlara, mülk sahibi olan insanlara müdahale edemez.
Böyle bir sistem günümüzde var.
Her yerde hemen hemen var.
Sosyalizmle kapitalizme tepki olarak ortaya çıkmıştır.
Devlete bağlı ekonomik düzendir.
Bu gelir eşit şekilde dağıtılır diyor.
Kar amacı yoktur.
Çin de her ikisinin de hem iyi yönleri hem de dezavantajları var.
Yani biri birinden üstün veya kötü diyemem.
Artı liberalizm arkadaşlar, kişi hak ve özgürlüğünün her alanda genişletilmesini savunan bir düşünce.
Zaten Liberty özgürlük kelimesinden türemiştir.
Şimdi şöyle bakalım olaya.
Ham madde ihtiyacı artarsa ne olur hocam?
Sömürgecilik artar.
Bu yarış hızlanır.
Bunu daha önce bahsetmiştik.
İngiltere ve Fransa bundan dolayı ön plana çıkan iki ülkedir ve bu ikisi arasında büyük sömürgeler elde edildiği için bir çatışma çıktı.
Bu sefer sömürge savaşları başlıyor.
Yedi savaşlar dediğimiz savaşlar.
1753 63 arasında yapılan bu savaşlarda ne oldu?
İngiltere galip geldi, Fransa her şeyini kaybetti.
Bu yüzden de Fransa'nın ekonomisi dibe çökecek.
Savaşı İngiltere kazandığı hocam üzerinde güneş batmayan imparatorluk ünvanı aldı.
Tamam güzel ama İngiltere de bir savaşa girdiği için o da ekonomik bakımdan çöküşe uğruyor.
Ayrıca bu ekonomik sorunlarını aşabilmek için Amerika kıtasındaki sömürgeler de ağır vergiler getirdiği için İngiltere'nin başı belaya girecek.
Amerika bağımsız olacak.
Şimdi gelelim bize Sanayi devrimin Osman adaletini etkileri neler olmuştur ona bakalım.
Avrupa güç dengesi Osmanlı aleyhine bozuluyor.
Çünkü artık Avrupa'da gücümüzü yavaş yavaş kaybediyoruz.
Bu belirgin bir şekile geliyor.
Avrupa ürünleri Osmanlı pazarlarına giriyor.
Nasıl giriyor Osman'dan alınan kapitülasyonlar sayesinde.
Yani özetle 1700 40'tan sonra verilen kapitülasyonlar.
Ki dikkat edin tarihe sanayi, devrimden sonra verilen kapitülasyonlar. Osmanlı ekonomisini altüst edecek Batılı ülkeler Osmanlı'nın zayıflığından istifade edip kapitülasyonlar elde etmiştir.
Önemli Osmanlı'nın neyi bitiyor?
Esnaf teşkilatı, yani lonca teşkilatı çöküyor.
Daha önce bu ailenin elindeydi.
Daha sonra lonca teşkilatı oldu.
En sonunda çöktü.
Niye çöktü hocam için de bu adamlar bir malı seri üretiyor, kaliteli üretiyor.
Osmanlı daki bu esnaflar atölye yani bir malı bir ayda üretiyor, seri üretemiyor.
Sağlamlık bakımından bilmem ama Osmanlı devletinin ürettiği bu ürünler iç pazara da yetmiyor.
Dış pazara zaten o dış.
Zaten satılmadığı için sıkıntı işte.
Bizdeki bu açığı kim kapatıyor hocam.
Dış sanayi ürünleri kapatıyor ve şimdi bunlar birde bize kapsül masonlar almışlar.
Adli siyasi, ekonomik imtiyazlar elde etmişler.
Eee ne olacak bizden ucuza hammadde alacaklar.
Bunu pahalı bir şekilde satacaklar.
Yani bize hem sömürüyorlar hem de bizi pazar olarak kullanıyorlar.
Ciddi tehlike.
Batılıların yarı sömürgesi haline geliyoruz.
Bu sebeple artı Avrupa'da sanayi devrimiyle gelişen bir şey daha var.
Bu aslında yıldız diyeceğimiz bir gelişme.
Yani küçük gibi görünüyor ama etkisi çok büyük.
Oryantalizm nedir bu?
Avrupa devletleri ele geçirdikleri Doğu ülkelerinin değil, tarih ve kültürlerini inceliyorlar.
Peki hocam niye?
Arkadaşlar bir bir gittikleri bölgelere Hıristiyanlığı yayıyorlar, iki o bölgeleri bu sayede sömürüyorlar, sömürge alanlar elde ediyorlar, üç onları yönetiyorlar artık onlara yönetimi kolay açmaya başlıyor.
Şimdi burada şunu bilmenizi istiyorum.
Niye tarih önemli değil, önemli kültür önemli.
İşte Avrupa devletleri bazı ülkeleri sömürge bilmek için bunu bir araç olarak kullanmışlardır.
Amaç değil araç.
O yüzden de onların oryantalist tarihçileri, Avrupa devletleri başkalarını birbirine kırdırarak o bölgelerdeki zenginlikleri ele geçiriyorlar ve bunu sistematik hale getirmişler.
Yani Hindistan'ı, Amerika'yı, Güney Amerika'yı, Afrika'yı, Orta Asya ülkelerini bu şekilde ele tutmuşlardır.
Günümüzde bile böyle bir araç kullanıyorlar mı?
Evet, bence kullanıyorlar diyebiliriz.
Öncesi yani yakın çağ.
Avrupa öncesinde neler oldu?
Yani Osmanlı gerileme dönemini yaşarken Avrupa'da neler oluyordu?
17'nci ve 18.
Yüzyıllarda Avrupa'da skolastik düşüncenin zayıflaması, pozitif bilimlerin gelişmesini görüyoruz.
1.
Galile, Newton, Darwin, Kopernik, Edison, Kepler, Beykan, Pascal gibi bilim insanları ortaya çıkıyor ve bu bilim insanları yapmış olduğu çalışmalar gerçekten de Avrupa'yı bir kademe yüceltiyor.
Diğeri Sanayi Devrimi 18'nci yüzyılda İngiltere'de ortaya çıkıyor.
İnsan gücü yerine artık makina gücünün kullanımını görüyoruz.
Burada demiryollarının yapıldığını, buharlı trenlerin yapıldığını, buharlı gemilerin yapıldığını görüyoruz.
Yani kömürle çalışan icatlar var.
Sanayileşen Avrupa devletleri dünya politikasında artık ağırlık kazanmaya başlıyor.
Çünkü ekonomik bakımdan güç deniyorlar.
O dönemle üretim artıyor, insanlar refah düzeyi yükseliyor.
Tabi bununla beraber bir sınıf daha oluşuyor demiştik işçi sınıfı.
Birazdan değineceğiz.
Tarımsal üretim yerini neye bırakıyor?
Sanayi şehirlerini bırakıyor.
Bu da beraberinde bazı sorunları da getirmiyor değil.
Değineceğiz bunlar.
Sanayi şehirlerin oluşmasıyla beraber iç göçler artıyor arkadaşlar.
Yani köyden şehirlere göçler artmaya başlıyor ve bu da ne demek?
Alt yapı sorunlarını beraberinde getiriyor.
Hani bizde gecekondulaşma gibi görebilirsiniz.
2.
Şehirlere gelen insanlarda nüfus artışı hızlanıyor.
Bakın altyapı sorunu var, nüfusları artıyor.
Bakın bunların hepsi bir sorun.
Artı büyük şirketler kuruluyor.
Bu olumlu bir şey.
Ekonomik bakımdan ileri bir seviyeye götürecek bu ülkelere bankacılık gelişiyor.
Tamam şimdi burada bazı olumsuzluklar ortaya çıkacak.
Niye işçi sınıfı ortaya çıkıyor ya?
Genelde kadın ve çocukları çalıştırıyorlar.
Ondan dolayı da daha fazla kar ediyor sanayi şirketleri.
Bu sebeple de ağır çalıştırılan işçiler hem haklarını alamıyorlar hem de insan onuruna yakışır bir şekilde çalışma olmadığı için.
Burada 1848 işçi ayaklanmalarını göreceğiz, ihtimallerini göreceğiz, işçi ayaklanmaları çıkacak.
Kapitalizm, liberalizm, sosyalizm gibi ideolojiler ortaya çıkıyor.
Çünkü bir yerde üretim sermayesi, kapitalizm varsa, özgür ticaret varsa onun karşısında olan bir görüş daha var. Sosyalizm bu ortaya çıkacak kapitalizmin özel sektöre dayalı ekonomik düzendir.
Kar amacı güder, devlet yatırımına müdahale etmez.
Çin'i bazı hükümetler ve o zaman da krallar vesaire vardı.
Bunlar ne yaptı hocam?
Özel sermayesi olan insanlara, mülk sahibi olan insanlara müdahale edemez.
Böyle bir sistem günümüzde var.
Her yerde hemen hemen var.
Sosyalizmle kapitalizme tepki olarak ortaya çıkmıştır.
Devlete bağlı ekonomik düzendir.
Bu gelir eşit şekilde dağıtılır diyor.
Kar amacı yoktur.
Çin de her ikisinin de hem iyi yönleri hem de dezavantajları var.
Yani biri birinden üstün veya kötü diyemem.
Artı liberalizm arkadaşlar, kişi hak ve özgürlüğünün her alanda genişletilmesini savunan bir düşünce.
Zaten Liberty özgürlük kelimesinden türemiştir.
Şimdi şöyle bakalım olaya.
Ham madde ihtiyacı artarsa ne olur hocam?
Sömürgecilik artar.
Bu yarış hızlanır.
Bunu daha önce bahsetmiştik.
İngiltere ve Fransa bundan dolayı ön plana çıkan iki ülkedir ve bu ikisi arasında büyük sömürgeler elde edildiği için bir çatışma çıktı.
Bu sefer sömürge savaşları başlıyor.
Yedi savaşlar dediğimiz savaşlar.
1753 63 arasında yapılan bu savaşlarda ne oldu?
İngiltere galip geldi, Fransa her şeyini kaybetti.
Bu yüzden de Fransa'nın ekonomisi dibe çökecek.
Savaşı İngiltere kazandığı hocam üzerinde güneş batmayan imparatorluk ünvanı aldı.
Tamam güzel ama İngiltere de bir savaşa girdiği için o da ekonomik bakımdan çöküşe uğruyor.
Ayrıca bu ekonomik sorunlarını aşabilmek için Amerika kıtasındaki sömürgeler de ağır vergiler getirdiği için İngiltere'nin başı belaya girecek.
Amerika bağımsız olacak.
Şimdi gelelim bize Sanayi devrimin Osman adaletini etkileri neler olmuştur ona bakalım.
Avrupa güç dengesi Osmanlı aleyhine bozuluyor.
Çünkü artık Avrupa'da gücümüzü yavaş yavaş kaybediyoruz.
Bu belirgin bir şekile geliyor.
Avrupa ürünleri Osmanlı pazarlarına giriyor.
Nasıl giriyor Osman'dan alınan kapitülasyonlar sayesinde.
Yani özetle 1700 40'tan sonra verilen kapitülasyonlar.
Ki dikkat edin tarihe sanayi, devrimden sonra verilen kapitülasyonlar. Osmanlı ekonomisini altüst edecek Batılı ülkeler Osmanlı'nın zayıflığından istifade edip kapitülasyonlar elde etmiştir.
Önemli Osmanlı'nın neyi bitiyor?
Esnaf teşkilatı, yani lonca teşkilatı çöküyor.
Daha önce bu ailenin elindeydi.
Daha sonra lonca teşkilatı oldu.
En sonunda çöktü.
Niye çöktü hocam için de bu adamlar bir malı seri üretiyor, kaliteli üretiyor.
Osmanlı daki bu esnaflar atölye yani bir malı bir ayda üretiyor, seri üretemiyor.
Sağlamlık bakımından bilmem ama Osmanlı devletinin ürettiği bu ürünler iç pazara da yetmiyor.
Dış pazara zaten o dış.
Zaten satılmadığı için sıkıntı işte.
Bizdeki bu açığı kim kapatıyor hocam.
Dış sanayi ürünleri kapatıyor ve şimdi bunlar birde bize kapsül masonlar almışlar.
Adli siyasi, ekonomik imtiyazlar elde etmişler.
Eee ne olacak bizden ucuza hammadde alacaklar.
Bunu pahalı bir şekilde satacaklar.
Yani bize hem sömürüyorlar hem de bizi pazar olarak kullanıyorlar.
Ciddi tehlike.
Batılıların yarı sömürgesi haline geliyoruz.
Bu sebeple artı Avrupa'da sanayi devrimiyle gelişen bir şey daha var.
Bu aslında yıldız diyeceğimiz bir gelişme.
Yani küçük gibi görünüyor ama etkisi çok büyük.
Oryantalizm nedir bu?
Avrupa devletleri ele geçirdikleri Doğu ülkelerinin değil, tarih ve kültürlerini inceliyorlar.
Peki hocam niye?
Arkadaşlar bir bir gittikleri bölgelere Hıristiyanlığı yayıyorlar, iki o bölgeleri bu sayede sömürüyorlar, sömürge alanlar elde ediyorlar, üç onları yönetiyorlar artık onlara yönetimi kolay açmaya başlıyor.
Şimdi burada şunu bilmenizi istiyorum.
Niye tarih önemli değil, önemli kültür önemli.
İşte Avrupa devletleri bazı ülkeleri sömürge bilmek için bunu bir araç olarak kullanmışlardır.
Amaç değil araç.
O yüzden de onların oryantalist tarihçileri, Avrupa devletleri başkalarını birbirine kırdırarak o bölgelerdeki zenginlikleri ele geçiriyorlar ve bunu sistematik hale getirmişler.
Yani Hindistan'ı, Amerika'yı, Güney Amerika'yı, Afrika'yı, Orta Asya ülkelerini bu şekilde ele tutmuşlardır.
Günümüzde bile böyle bir araç kullanıyorlar mı?
Evet, bence kullanıyorlar diyebiliriz.
