Herkese merhabalar.
Kunduz'un 6'ncı sınıf sosyal bilgiler dersi 3'üncü ünite.
Türkiye'nin yer şekilleri konusuna hepiniz hoş geldiniz.
Bugün sizlerle beraber ülkemizde yer alan yer şekillerini detaylı bir şekilde öğreneceğiz.
Hemen başlayalım.
Öncesinde yer şekillerine bakmadan fiziki harita kavramını bilmemiz gerekiyor.
Bakalım hemen bir bölgenin dağlarını, ovalarının platoları nı, akar sularını ve yer şekillerini gösteren haritalara fiziki harita denilmektedir.
Okullarımızda görmüşsünüzdür.
Renklerle gösterilen harita, renklerin her birinin anlamı olan harita, fiziki harita dır.
Bu haritalar dağları, ovaları, platoları, akarsuları ve yer şekillerini göstermektedir.
Fiziki haritalarda yükselti basamakları renklerle gösterilir arkadaşlar.
Peki bu renklerin anlamları nedir?
Fiziki haritada mavi renk görüyorsanız o yerde deniz, göl, akarsu gibi su kütleleri bulunmaktadır.
Yeşil yer bir yeşil renkle bir yer görüyorsanız sıfır ve beş yüz metre aralığındaki yerleri görüyorsunuz.
Genellikle kıyı ovaları bu şekilde gösterilmektedir.
Sarı renkle bir yer görüyorsanız, beş yüzle bin metre aralığındaki yüksekliğe bakıyorsunuz.
Dur.
İç Anadolu'da ve Doğu Anadolu'daki platolar sarı renkle gösterilmektedir.
Kahverengi renkle gösteren yerler ise bin metre ve üzerindeki yerlerdir.
Genellikle dağlık bölgeler yani Doğu Anadolu bölgemiz genellikle kahverengi renkle gösterilir.
Dağlar ne kadar yüksekse kahverenginin tonu o kadar koyu aşmaktadır.
Türkiye fiziki haritasına baktığımızda göl, akarsu, ova, plato, ada ve yarımada gibi birçok yeryüzü şeklini fiziki harita üzerinde görebiliriz.
Öncelikle dağ fiziği yer yer şekliyle başlıca başlıca arkadaşlar.
Çevresine göre yüksek ve tabandan zirveye kadar eğimli yamaçları olan yeryüzü şekline daha diyoruz.
Peki örnek olarak nereyi verebiliriz?
Türkiye'nin en yüksek dağı olan Ağrı Dağı'nı verebiliriz.
Beraber örnek verelim.
Nereyi verebiliriz?
Erciyes Dağı'na, Kayseri'de bulunan Erciyes Dağı'nın ve Aksaray çevresinde bulunan Hasan Dağı'nı buraya örnek olarak verebiliriz. Bunun dışında Tendürek, Nemrut, Süphan gibi dağları da örnek olarak verebiliriz.
Göl karaların içindeki çukurluk alanlara birikmiş durgun su kütlesi dir.
Arkadaşlar.
Türkiye'nin en büyük gölü Van Gölüdür.
Bunun dışında verebileceğimiz örnek Konya çevresindeki Tuz Gölü.
Yine Isparta çevresindeki Eğirdir Gölü, Beyşehir Gölü gibi gölleri de örnek olarak verebiliriz.
Ova çevresine göre çukurda kalmış eğimi az olan geniş düzlükler dir.
Arkadaşlar.
Türkiye geniş ovaları bulunan bir ülke.
Örnek olarak Çukurova Adana çevresindeki en verimli tarım odalarımızda bir tanesidir.
Bunun dışında Samsun'da bulunan Bafra Ovasını, yine Şanlıurfa'da bulunan Harran Ovasını buraya örnek olarak verebiliriz.
Plato çevresine göre yüksekte kalmış ve akarsular tarafından derince yarılmış.
Yeryüzü şekline biz plato diyoruz arkadaşlar.
Özellikle İç Anadolu, Konya çevresinde platolar çok fazladır.
Bozok platosu buraya örnek yine Obruk Platosu.
Bunun dışında Ankara'daki Haymana Platosu plato örnekleri arasında yer almaktadır.
Vadi, akarsuların yataklarını aşın kırarak yani akıttıkları yerleri aşındıran rak oluşturduğu yeryüzü şeklidir.
Zaten bunun yüzünden genellikle ve el şeklinde uzanmıştır.
Vadiler Aksaray'da bulunan Ihlara Vadisi, Türkiye'nin doğal güzelliklerinden bir tanesi olarak da karşımıza çıkmaktadır.
Akarsu, yeryüzünde belli bir yatak içinde belli bir yatağı olan ve bir yerden bir yere yani eğim boyunca akan, 12 ay ya da zaman zaman sürekli ya da zaman zaman akan suya biz akarsu diyoruz.
Türkiye'nin en büyük akarsu larından olan Kızıl ırmağı örnek olarak verebiliriz.
Bunun dışında yine Yeşil ırmağı da örnek olarak verebiliriz.
Güneydoğu Anadolu bölgemizde yer alan Fırat, Dicle nehirlerini, Ege Bölgesi'nde bulunan Büyük Menderes, Küçük Menderes, Bakırçay, Gediz nehirlerini akarsuları örnek olarak verebiliriz.
Ada dört tarafı sularla çevrili kara parçasıdır. Karayla bir bağlantısı olmayacak.
Nereye örnek olarak verebiliriz?
Kıbrıs adasını bir örnek olarak verebiliriz.
Zaten çok fazla adamız yok ama buraya iki tane büyük adamız olan Gökçe Ada ve Bozca Ada'yı örnek olarak verebiliriz.
Yarımada ise üç tarafı sularla çevrili, bir tarafı karaya bağlı kara parçasıdır.
Arkadaşlar.
Türkiye'deki en bilinen meşhur yarımada Kapıdağ Yarımadası dır.
Bir de şunu örnek verelim arkadaşlar belki sizler de ilk defa duyacaksınız ama Türkiye zaten kendisi doğrudan bir yarımada dır, yarımada ülkesidir.
Çünkü niye dikkat ederseniz Kuzey'i de Karadeniz.
Güneyimizde Akdeniz.
Batı mızda neresi var?
Ege Denizi ve üç tarafımız denizlerle çevrili.
Bir taraftan da karaya bağlıyız.
Türkiye kendisi bir yarımada dır komple olarak.
Körfeze bakacağız.
Denizin karanın içine doğru sokulduğu büyük su görüntülerine Körfez diyoruz.
Türkiye'de Ege, Marmara'da bulunan Kocaeli Körfezi, yine İzmir Körfezi'ni buraya örnek olarak verebiliriz.
Gökova Körfezi'nin Muğla çevresinde bulunan Gökova Körfezi'nde örnek olarak verebiliriz.
Ege Denizi'nde çok fazla körfez bulunmaktadır.
Koy ise denizin karaya girinti yapan küçük ve dar bölümleridir.
Arkadaşlar.
Koylar doğal güzellikler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Boğaz iki kara arasındaki dar denize biz boğaz diyoruz.
Türkiye'de İstanbul ve Çanakkale boğazları bulunmaktadır.
Bu iki boğaz bizim dünya üzerindeki konumumuzu ve önem bizi arttırmaktadır.
Şimdi son olarak özelliklerimiz de yine bakacak olursak, Türkiye'de yeryüzü çeşitliliğinin fazla olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
Ortalama yükseltmemiz çok yüksek bir ülkeyiz.
Bin 132 metre yüksek bir ülke olarak yer almaktayız.
Ülkemizde dağlar genellikle doğu batı doğrultusunda uzanmaktadır.
Arkadaşlar ve dağlara baktığımızda yükselti genellikle batıdan doğuya doğru yükselmektedir.
Yani batı olarak burayı dersek, doğu olarak burayı dersek yükselti genellikle bu şekilde ilerlemektedir.
Kunduz'un 6'ncı sınıf sosyal bilgiler dersi 3'üncü ünite.
Türkiye'nin yer şekilleri konusuna hepiniz hoş geldiniz.
Bugün sizlerle beraber ülkemizde yer alan yer şekillerini detaylı bir şekilde öğreneceğiz.
Hemen başlayalım.
Öncesinde yer şekillerine bakmadan fiziki harita kavramını bilmemiz gerekiyor.
Bakalım hemen bir bölgenin dağlarını, ovalarının platoları nı, akar sularını ve yer şekillerini gösteren haritalara fiziki harita denilmektedir.
Okullarımızda görmüşsünüzdür.
Renklerle gösterilen harita, renklerin her birinin anlamı olan harita, fiziki harita dır.
Bu haritalar dağları, ovaları, platoları, akarsuları ve yer şekillerini göstermektedir.
Fiziki haritalarda yükselti basamakları renklerle gösterilir arkadaşlar.
Peki bu renklerin anlamları nedir?
Fiziki haritada mavi renk görüyorsanız o yerde deniz, göl, akarsu gibi su kütleleri bulunmaktadır.
Yeşil yer bir yeşil renkle bir yer görüyorsanız sıfır ve beş yüz metre aralığındaki yerleri görüyorsunuz.
Genellikle kıyı ovaları bu şekilde gösterilmektedir.
Sarı renkle bir yer görüyorsanız, beş yüzle bin metre aralığındaki yüksekliğe bakıyorsunuz.
Dur.
İç Anadolu'da ve Doğu Anadolu'daki platolar sarı renkle gösterilmektedir.
Kahverengi renkle gösteren yerler ise bin metre ve üzerindeki yerlerdir.
Genellikle dağlık bölgeler yani Doğu Anadolu bölgemiz genellikle kahverengi renkle gösterilir.
Dağlar ne kadar yüksekse kahverenginin tonu o kadar koyu aşmaktadır.
Türkiye fiziki haritasına baktığımızda göl, akarsu, ova, plato, ada ve yarımada gibi birçok yeryüzü şeklini fiziki harita üzerinde görebiliriz.
Öncelikle dağ fiziği yer yer şekliyle başlıca başlıca arkadaşlar.
Çevresine göre yüksek ve tabandan zirveye kadar eğimli yamaçları olan yeryüzü şekline daha diyoruz.
Peki örnek olarak nereyi verebiliriz?
Türkiye'nin en yüksek dağı olan Ağrı Dağı'nı verebiliriz.
Beraber örnek verelim.
Nereyi verebiliriz?
Erciyes Dağı'na, Kayseri'de bulunan Erciyes Dağı'nın ve Aksaray çevresinde bulunan Hasan Dağı'nı buraya örnek olarak verebiliriz. Bunun dışında Tendürek, Nemrut, Süphan gibi dağları da örnek olarak verebiliriz.
Göl karaların içindeki çukurluk alanlara birikmiş durgun su kütlesi dir.
Arkadaşlar.
Türkiye'nin en büyük gölü Van Gölüdür.
Bunun dışında verebileceğimiz örnek Konya çevresindeki Tuz Gölü.
Yine Isparta çevresindeki Eğirdir Gölü, Beyşehir Gölü gibi gölleri de örnek olarak verebiliriz.
Ova çevresine göre çukurda kalmış eğimi az olan geniş düzlükler dir.
Arkadaşlar.
Türkiye geniş ovaları bulunan bir ülke.
Örnek olarak Çukurova Adana çevresindeki en verimli tarım odalarımızda bir tanesidir.
Bunun dışında Samsun'da bulunan Bafra Ovasını, yine Şanlıurfa'da bulunan Harran Ovasını buraya örnek olarak verebiliriz.
Plato çevresine göre yüksekte kalmış ve akarsular tarafından derince yarılmış.
Yeryüzü şekline biz plato diyoruz arkadaşlar.
Özellikle İç Anadolu, Konya çevresinde platolar çok fazladır.
Bozok platosu buraya örnek yine Obruk Platosu.
Bunun dışında Ankara'daki Haymana Platosu plato örnekleri arasında yer almaktadır.
Vadi, akarsuların yataklarını aşın kırarak yani akıttıkları yerleri aşındıran rak oluşturduğu yeryüzü şeklidir.
Zaten bunun yüzünden genellikle ve el şeklinde uzanmıştır.
Vadiler Aksaray'da bulunan Ihlara Vadisi, Türkiye'nin doğal güzelliklerinden bir tanesi olarak da karşımıza çıkmaktadır.
Akarsu, yeryüzünde belli bir yatak içinde belli bir yatağı olan ve bir yerden bir yere yani eğim boyunca akan, 12 ay ya da zaman zaman sürekli ya da zaman zaman akan suya biz akarsu diyoruz.
Türkiye'nin en büyük akarsu larından olan Kızıl ırmağı örnek olarak verebiliriz.
Bunun dışında yine Yeşil ırmağı da örnek olarak verebiliriz.
Güneydoğu Anadolu bölgemizde yer alan Fırat, Dicle nehirlerini, Ege Bölgesi'nde bulunan Büyük Menderes, Küçük Menderes, Bakırçay, Gediz nehirlerini akarsuları örnek olarak verebiliriz.
Ada dört tarafı sularla çevrili kara parçasıdır. Karayla bir bağlantısı olmayacak.
Nereye örnek olarak verebiliriz?
Kıbrıs adasını bir örnek olarak verebiliriz.
Zaten çok fazla adamız yok ama buraya iki tane büyük adamız olan Gökçe Ada ve Bozca Ada'yı örnek olarak verebiliriz.
Yarımada ise üç tarafı sularla çevrili, bir tarafı karaya bağlı kara parçasıdır.
Arkadaşlar.
Türkiye'deki en bilinen meşhur yarımada Kapıdağ Yarımadası dır.
Bir de şunu örnek verelim arkadaşlar belki sizler de ilk defa duyacaksınız ama Türkiye zaten kendisi doğrudan bir yarımada dır, yarımada ülkesidir.
Çünkü niye dikkat ederseniz Kuzey'i de Karadeniz.
Güneyimizde Akdeniz.
Batı mızda neresi var?
Ege Denizi ve üç tarafımız denizlerle çevrili.
Bir taraftan da karaya bağlıyız.
Türkiye kendisi bir yarımada dır komple olarak.
Körfeze bakacağız.
Denizin karanın içine doğru sokulduğu büyük su görüntülerine Körfez diyoruz.
Türkiye'de Ege, Marmara'da bulunan Kocaeli Körfezi, yine İzmir Körfezi'ni buraya örnek olarak verebiliriz.
Gökova Körfezi'nin Muğla çevresinde bulunan Gökova Körfezi'nde örnek olarak verebiliriz.
Ege Denizi'nde çok fazla körfez bulunmaktadır.
Koy ise denizin karaya girinti yapan küçük ve dar bölümleridir.
Arkadaşlar.
Koylar doğal güzellikler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Boğaz iki kara arasındaki dar denize biz boğaz diyoruz.
Türkiye'de İstanbul ve Çanakkale boğazları bulunmaktadır.
Bu iki boğaz bizim dünya üzerindeki konumumuzu ve önem bizi arttırmaktadır.
Şimdi son olarak özelliklerimiz de yine bakacak olursak, Türkiye'de yeryüzü çeşitliliğinin fazla olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
Ortalama yükseltmemiz çok yüksek bir ülkeyiz.
Bin 132 metre yüksek bir ülke olarak yer almaktayız.
Ülkemizde dağlar genellikle doğu batı doğrultusunda uzanmaktadır.
Arkadaşlar ve dağlara baktığımızda yükselti genellikle batıdan doğuya doğru yükselmektedir.
Yani batı olarak burayı dersek, doğu olarak burayı dersek yükselti genellikle bu şekilde ilerlemektedir.
