Reaksiyon Hızı konusu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına ve formüllere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, her konuda mutlaka görmen gereken ipuçlarını, formülleri, ders notlarını senin için derliyoruz!? Bu yazımızda Hız İfadesi, Hız Sabiti (k), Kademeli Reaksiyonlarda Hız, Reaksiyon Hızı Nelere Bağlıdır sorusuna cevap olacak Sıcaklık, Katalizör gibi kavramlar hakkında bilmen gerekenler ile Tepkime Hızı konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!
???
Tepkime Hızları: Reaksiyon Hızı Nelere Bağlıdır?
Hız İfadesi
Reaksiyon Hızı (TH) = Birim zamandaki madde miktarı değişimi / Zaman aralığı
Reaksiyon hızı girenlerin değişimiyle doğru orantılıdır: TH = k * [Girenler] k: Hız sabiti
Hız Sabiti (k)
Hız sabiti dört faktörle değişir: Sıcaklık, katalizör, madde cinsi ve temas yüzeyi.
Hız ifadesinde katılar ve sıvılar yer almazken, gazlar ve sulu çözeltiler yer alır. Örneğin;
N2 (g) + 3 H2 (g) → 2 NH3 (g)
denkleminde TH = k * [N2] * [H2]^3 Tepkime derecesi = 4 olarak bulunur. Katsayılar üs olarak yazılır. Hız ifadesinde hızların toplamı tepkimenin derecesini (mertebesini) verir.
Tablo Soruları
Hız ifadesini bulmak için;
- 1. ve 2. deneylere bakarsak, Y ve Z’nin derişimi sabitken X’in derişimi 2 katına çıkarken hız da 2 katına çıkar. O halde X 1. derecedendir.
- 1. ve 4. deneylere bakarsak, X ve Z’nin derişimleri sabitken Y’nin derişimi 2 katına çıkarken hız 4 katına çıkar. O halde Y 2. derecedendir.
- 2. ve 3. deneylere bakarsak, X ve Y’nin derişimleri sabitken Z’nin derişimi 2 katına çıkarken hız değişmez. O halde Z hız ifadesinde yer almaz.
- TH = k * [X] * [Y]^2 olur.
- k sabitini bulmak için 1. deneyde yerine yazalım:
2 * 10^-3 = k * [0,1] * [0,1]^2 olduğuna göre k = 2 olarak bulunur. - k’nın birimi (L / mol)^(n-1) * 1 / s formülüyle bulunur. (n = Tepkimenin derecesi)
- k = (L / mol)^(3-1) * 1 / s = L^2 / mol^2 * 1 / s olur.
???
Kademeli Reaksiyonlarda Hız
- Kademeli reaksiyonlarda hız yavaş basamağa göre yazılır.
- Katalizör yavaş basamağa eklenir ve hızlı basamağın ürünlerinde değişmeden çıkar.
- Ara ürün; yavaş basamağın ürünler kısmında, hızlı basamağın girenlerinde yer alır. Örneğin,
NO (g) + Br2 (aq) → NOBr (g) + Br (Yavaş)
NO + Br → NOBr (Hızlı) - Br ara üründür. TH = k * [NO] * [Br2]
Örnek:
I. Basamak: A + B → C + D
II. Basamak: C + D → E + F
Net Tepkime: A + B → E + F
Hız ifadesi yavaş olan I. basamağa göre yazılır: TH = k * [A] * [B]
???
Tepkime Hızını Etkileyen Faktörler
- Madde Cinsi
- Basınç – Hacim
- Derişim
- Sıcaklık
- Katalizör
- Temas Yüzeyi
Grafiğe göre;
- T2 > T1’dir.
- Ortalama kinetik enerji T2’de daha büyüktür.
- T2 sıcaklığında reaksiyon daha hızlıdır.
- T2 sıcaklığında etkin çarpışma sayısı daha fazladır.
- T2 sıcaklığında birim zamanda daha çok ürün oluşur.
- T2 ve T1 sıcaklığında aktivasyon enerjileri aynıdır.
- T2 ve T1 sıcaklığında oluşan toplam ürün miktarları aynıdır.
- T2 sıcaklığında k sabiti daha büyüktür.
- I. tepkime grafiği katalizörsüz tepkimeyi ifade eder. II. tepkime grafiği katalizörlü tepkimeyi ifade eder. Her iki tepkimenin entalpileri aynıdır.
- Ea1 katalizörlü tepkimeyi ifade eder. Ea2 katalizörlü olmayan tepkimeyi ifade eder.
- Ea2’li tepkime daha hızlıdır.
- Ea2’li tepkimede birim zamanda daha çok ürün oluşur.
- Ea1 ve Ea2 tepkimelerinde toplam ürün miktarları aynıdır.
- Ea1 ve Ea2 tepkimelerinde k sabitleri farklıdır.
???
Şimdi soru çözümlerine devam edebilirsin!
Reaksiyon Hızı konusunda bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Reaksiyon Hızı konusu, Kimya dersi için ilk ve temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. Hız İfadesi, Hız Sabiti (k), Kademeli Reaksiyonlarda Hız, Reaksiyon Hızı Nelere Bağlıdır sorusuna cevap olacak Sıcaklık, Katalizör gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bu konudan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. TYT ve AYT Kimya’da sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri.
Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Kimya konu anlatımı yazılarımıza göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. Kimya netleri yükseltmedeki anahtar bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek. Kunduz’da şu ana kadar, Reaksiyon Hızı konulu binlerce soru alanında uzman Kimya eğitmenleri tarafından çözüldü. Daha fazla Reaksiyon Hızı sorusu ve detaylı çözümlerini görmek istersen, aşağıdaki butona tıklayabilirsin! Uygulamamız içerisinden ücretsiz erişebileceğin soru ve detaylı çözümler ile, bu konudaki hakimiyetini arttırman mümkün!