Islahatlar

Herkese merhaba.
Kunduz'un yedinci sınıf sosyal bilgiler, ikinci ünite ıslah atlar konusuna hepiniz hoş geldiniz.
Bugün sizlerle birlikte Osmanlı Devletini düzeltmek ve yenilemek için yapılacak olan çalışmalar olan hırslı atlar konusunu işleyeceğiz.
Önce kavram mızı öğrenelim.
Nedir bu ıslahat?
Arkadaşlar ıslahat mevcut durumu daha iyi hale getirmek için yapılan düzeltme ya da iyileştirme çalışmasıdır.
Kısaca ıslahat dediğimiz şey düzeltme ve iyileştirme dir.
Biliyorsunuz ki Osmanlı Devleti on beşinci ve on altıncı yüzyıllarda en güçlü dönemini yaşamıştı.
Ama bu dönemde Avrupa'da bazı olaylar olmaya başlamıştı.
Ne olmuştu mesela Rönesans olmuştu.
Bunun dışında ikinci boşluğu sizler hemen söyleyin.
Reform olmuştu değil mi?
Bunun dışında ne diyebiliriz?
Başka?
Aydınlanma çağı olmuştu.
Aydınlanma Çağı gibi olaylar.
Bilimi, sanatı, ekonomiyi ve askeriyeyi Avrupa'da geliştirmişti.
Avrupa bu noktada ilerlemeye başlamıştı.
Ama Osmanlı Devleti ne yaptı?
Bu olayları takip edemedi ve giderek zayıfladı.
Osmanlı Devleti giderek zayıfladı.
On yedinci yüzyıldan itibaren de çağın gerisinde kalmamak için dedi ki Kollarımızı sıvı yapalım ve yenilik hareketlerine başlayalım.
Yani burada amaç devletin kötü gidişini durdurmak.
Kötü gidişi durdurmak için yapılan ilk girişim de zaten devlet adamlarına hazırla tutuluyor ve raporlar hazırla atılıyor.
Bu raporların en önemlisi o dönemde devlet adamı olan Koçibey hazırlatılan Risale dir.
Koçibey Risalesi ile ilk girişim yani kötü gidişi durdurmak için ilk girişim yapılmıştır.
Ancak yapılan bu çalışmalar süreklilik göstermiyor ve kalıcı olmuyor.
Sadece geçici raporlar hazırlanıyor.
Gelelim.
Islahat deyince, ıslahat lar dönemi deyince aklımıza gelen ilk olaya.
Lale Devri dediğimiz olay arkadaşlar bin yedi yüz on sekiz yılından Pesaro Foça Anlaşması ile başlayıp 1730 yılında Patrona Halil isyanına kadar devam eden ve Avrupa'dan yeniliklerin alındığı. Bakın dikkat edin buraya lütfen.
Yeniliklerin alındığı Osmanlı Devleti'nde zevk ve sefa dönemi dediğimiz döneme Lale Devri diyoruz.
Yani yaklaşık kaç yıl sürüyor, on iki yıl sürüyor.
Bu Lale Devri dediğimiz olay.
Kısaca Avrupa'dan yenilikleri bu dönemde getiriyoruz.
Bakın bu dönemde Avrupa'nın üstünlüğü otomatikman ne yapılmış oluyor, kabul edilmiş oluyor.
Çünkü Avrupa'dan yenilik getiriyorsa Avrupa'nın üstünlüğünü kabul etmişsin demektir.
Ve ilk kez Batı dediğimiz dünya örnek alınarak yenilik hareketleri başlıyor.
Bu dönemde padişahımız, üçüncü Ahmet ve dönemin sadrazamı, yani ikinci adamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'dır.
Peki Lale Devri'nde neler yapıldı, ne gibi yenilikler geldi bunlara bir bakalım sizlerle beraber.
Avrupa'yı yakından tanıyabilmek için ilk kez geçici elçilikler bu dönemde açılıyor.
Geçici arkadaşlar bakın kalıcı değil.
Belli süreliğine bazı Avrupa başkentlerine elçilikler açılıyor.
Amacımız ne?
Avrupa'yı yakından tanımak.
Çünkü onlar bizi geçmişte, onlar üstün ve hatırlayacaksınız.
Bu dönemde Avrupa bu dönemde ilk kez çiçek aşısı uygulanıyor arkadaşlar.
Çiçek aşısı hastalıklarla ilgilidir.
Yani kısaca ne alanında bir çalışma yapılıyor?
Sağlık alanıyla alakalı bir çalışma yapılıyor.
Yine ilk kez itfaiye teşkilatı kuruluyor.
Bu teşkilat batı örnek alınarak kurulan ilk teşkilattır diyoruz.
O dönemde Avrupa'ya giden elçi lerden biri olan 28 Çelebi Mehmet'in oğlu Said Efendi ve İbrahim Müteferrika tarafından ilk Osmanlı matbaası açılıyor.
Sevgili arkadaşlar.
Lale Devri'nin önemli olaylarından bir tanesidir.
Matbaanın açılması kültürel bir çalışmadır.
Bunu da unutmayalım.
Bunun dışında Yalova'da kağıt, İstanbul'da kumaş fabrikaları açılıyor ve çini atölyeleri bu dönemde kuruluyor.
Gelelim yeniliklerin yapıldığı bir diğer padişah dönemine.
Üçüncü Selim dönemi yenilikleri. Arkadaşlar, Osman Devleti'nde köklü yenilik dediğimiz yenilikleri yapan ilk padişah Üçüncü Selim dir.
Önceki yapılan yenilikler daha çok yüzeysel, geçici olarak kalmıştır.
Ancak kalıcı ve köklü değişiklikleri yapan ilk padişah Üçüncü Selim olarak karşımıza çıkıyor.
Zaten onun döneminde yapılan yeniliklere de yeni düzen anlamına gelen Nizam ı Cedit yenilikleri denilmiştir.
Peki ne yaptı Üçüncü Selim?
Birçok Avrupa başkentine sürekli elçilikler açtı.
Hatırlayacaksınız, Lale Devri'nde geçici elçilikler açılmıştı.
Bu dönemde bazı Avrupa başkentlerine sürekli elçilikler açılıyor.
Nizam ı Cedit adıyla yeni bir ordu, modern bir ordu açılıyor.
Bu modern orduyu Fransa'dan gelen önemli alanında uzman kişilere hazırlattı diyorlar arkadaşlar.
Bu ordunun ihtiyaçlarını da karşılayabilmek için yepyeni bir hazine kuruluyor iradı cedid adıyla bir hazine de oluşturulmuş oluyor.
Üçüncü Selim, Fransızcayı Osmanlı'nın resmi yabancı dili ilan ediyor arkadaşlar.
Batı dilinde yayınlanan birçok eser bu dönemde Türkçeye çevriliyor.
Böylece Batı'nın düşünce yapısı da anlaşılmaya çalışılıyor.
Arkadaşlar Üçüncü Selim ne kadar yenilik yapsa da yenilik karşıtı olan Kabakçı Mustafa İsyanı ile karşı karşıya kalıyor.
Tahttan indiriliyor, yerine Dördüncü Mustafa geçiyor.
Çok kısa bir süre tahtta kalıyor.
O da tahttan indiriliyor ve yerine yenilikçi bir padişah olan İkinci Mahmud başa geçiyor.
Gelelim yine hırslı atların yapıldığı bir diğer padişah olan İkinci Mahmud dönemine.
Arkadaşlar bu dönemde köklü ıslahat, yani kalıcı başarabilecek köklü dediğimiz ıslahat hareketlerine giriliyor.
Padişahın ilk dönemlerinde güçlü olabilmek adına bazı ayrıcalıklı çevreler dediğimiz kişilere ayrıcalıklar tanıması var.
Bunların en önemlisi 1808 yılında imzalanan senedi ittifaktır.
Sevgili arkadaşlar, peki senede ittifak dediğimiz bu şey nedir?
İkinci Mahmud ile toprak sahibi, güçlü olan, vergi toplayan aydınlar arasında bir anlaşma imzalanıyor. İşte bu anlaşmaya biz Senedi İttifak diyoruz ve bu anlaşma ile ilk defa bir padişah kendi yönettiği insanlara karşı taviz vermiş, gücünü kısıtlanmış oluyor.
Gelelim İkinci Mahmut'un yaptığı yeniliklere.
İkinci Mahmut ne yaptı arkadaşlar?
Köklü yenilikler yaptığı dedik.
Mesela hatırlayacaksınız, Osmanlı Devleti'nin yönetim meclisi olan padişaha yardımcı olan Divan ı Hümayun vardı.
Bu kaldırıldı.
İkinci Mahmud bunu kaldırdı ve yerine bugünkü gibi bakanlıklar sistemini, yani ne hazırlıkları kurdu?
Her bir bakanın kendi ilgi alanı olacak, alanı olacak, onunla ilgilenecek.
Devlet dairelerine padişahın resminin asılmasını İkinci Mahmut zorunlu hale getiriyor.
Memurlara fes takma, pantolon giyme zorunluluğu getiriyor.
Dönemin önemli olaylarından olan önemli bir toprak sistemi olan tımar sistemini kaldırıyor.
Çünkü tımar sistemi bozulmaya başlamıştı.
Memurlar maaşa bağlanıyor.
O dönemde Osmanlı Devleti'nin elini kolunu bağlayan yeniçeri ocağı kaldırılıyor.
Yeniçeri ocağı zamanında çok önemli fetihlerin öncüsü oluyor.
Ama bir süre sonra her padişah değişikliğinde bahşiş alabilmek için padişah değiştirmeye başlıyorlar ve padişahları dinlemeye mi dinlemeye başlıyor bu askeri ocak?
Ve bu kaldırılıyor arkadaşlar.
Hatta buna vakayı Hayriye hayırlı olay denir.
Çünkü o kadar dik başlı olmuş ki yeniçeriler ve yerine Asakir i Mansure i Muhammediye, Hazreti Muhammed'in Ordusu diye adlandırılan bir ordu kuruluyor.
Yine İkinci Mahmud döneminde ilköğretim zorunlu hale getiriliyor.
Eğitim alanında yapılan bir çalışmadır.
İlk defa Avrupa'ya öğrenciler gönderiliyor, ilk Türkçe resmi gazete olan takvimi ve kai çıkarılıyor ve yabancı mallardan ziyade yerli mallarının kullanımı bu dönemde teşvik ediliyor.
Tabii ki o dönemde kötü gidişe engellemek için devletin yaptığı önemli çalışmalar var.
Bunlardan bir tanesi de Tanzimat Fermanı dediğimiz olaydır. Öncelikle ferman ne demek bunu açıklamak istiyorum.
Ferman, padişahın yayınladığı emri emridir.
Sevgili arkadaşlar, 1839 yılında ilan edilmiştir bu ferman.
Bu ferman ile devletin siyasi, sosyal, askeri ve kültürel olarak kötüye gidişini önlemek amacıyla yenilikler yapılıyor.
Bu ferman ile şunlar söyleniyor.
Deniliyor ki ferman ile herkesin can, mal ve namus güvenliği devlet tarafından sağlanacaktır.
Herkes kanun önünde eşit hale gelecektir.
Herkesin gelirine göre vergi alınacaktır.
Askerlik vatandaşlık görevi olacak ve belli şartlara bağlanacaktır.
Buradaki amaç azınlık dediğimiz Osmanlı Devleti çok uluslu bir devlet olduğu için Osmanlı yaşayan azınlıkların devlete bağlılıklarını artırmaktır.
Arkadaşlar geçelim bir diğer olaya.
Islahat Fermanı 1856 yılında ilan ediliyor.
Bu ferman da bu fermanla yabancı devletlerin ülke içişlerine karışması önlenmek isteniyor ve azınlıkların devlete bağlılıkları arttı, kırılmak isteniyor.
Bu sebeple yayınlanan bir ferman dır.
Bu fermanlar ile yeni haklar verilse de azınlıkların isyan etmesi önlenemiyor arkadaşlar maalesef.
Ve devlet dağılma sürecine giriyor.
Tabii ki 19'uncu yüzyılda sadece bu anlattığımız yenilikler yok.
Neler var iletişim alanında?
Posta teşkilatı kuruluyor.
İlk telgraf hattı Kırım Savaşı sırasında çekiliyor ve Telgraf Müdürlüğü 1870 yılında kuruluyor.
Ekonomik olarak baktığımızda ise 1863 yılında Memleket Sandıkları kuruluyor.
Bu memleket sandıkları 1888 yılında ülkemizin en önemli bankası olan Ziraat Bankasına dönüştürülüyor.
Yine o dönemde ulaşım alanında ilk buharlı gemi 1827 yılında Osman Velet tarafından kullanılıyor.
Boğaz'da vapur seferleri düzenleyen bir şirket olan Şirket i Hayriye kuruluyor ve İzmir ve Aydın arasında ilk demiryolu inşaatı başlıyor.
Eğitim alanında ise 1863 yılında Darüşşafaka Cemiyeti ve 1868 yılında Mekteb i Sultani dediğimiz Galatasaray Lisesi kurulmuş oluyor.
Türk Tarihine Yolculuk
Değişen Dünyada Değişen Osmanlı 1 / 1
Islahatlar
Islahatlar