Cümle türleri konusunda senin için Kunduz eğitmeni Erol Hoca notlarını paylaştı. Bu notlar sayesinde anlamına göre cümleler ve yüklemine göre cümleler konusunu halledeceğine eminiz! Sayfanın sonunda örnek bir soruyu inceleyebilir ve Kunduz’da şimdiye kadar sorulmuş binlerce cümle türleri sorusunu inceleyerek tüm soru tiplerine hakim olabilirsin!
Bu notlar, Kunduz eğitmenimiz Erol Hoca tarafından hazırlandı. Erol Hoca, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi mezunu. 12 yıldır Türk Dili ve Edebiyatı alanında ders veriyor. Hâlen Ankara Final Akademi kurumlarında çalışmakta. Her bireyin, dilimizi daha bilinçli olarak kullanmasını sağlamak istiyor.
Anlamlarına Göre Cümleler
Anlamına Göre Cümleler (Olumlu, Olumsuz Cümle)
Cümle Türleri
1.Yüklemin Türüne Göre Cümleler
- İsim (Ad) Cümlesi
- Fiil (Eylem) Cümlesi
2. Yüklemin Yerine Göre Cümleler
- Kurallı Cümle
- Devrik Cümle
- Eksiltili Cümle
3. Anlamına Göre Cümleler
- Olumlu Cümle
- Olumsuz Cümle
- Anlamca Olumlu Biçimce Olumsuz
- Anlamca Olumsuz Biçimce Olumlu
- Soru Cümlesi
- Ünlem Cümlesi
- Emir Cümlesi
- Dilek Cümlesi
- Koşul Cümlesi
- Gereklilik Cümlesi
4. Yapısına Göre Cümleler
- Basit Cümle
- Birleşik Cümle
- Girişik Birleşik Cümle
- İç İçe Birleşik Cümle
- Ki’li Birleşik Cümle
- Şartlı Cümle
- Bağlı Cümle
Yüklemine Göre Cümleler
İsim Cümlesi
- Yüklemi fiil olmayan cümlelerdir.
- Ek eylem alarak yüklem olurlar
- Dağların tepeleri karla kaplıydı. (isim)
- Bunları bana anlatan sendin. (zamir)
- Duyduklarımız ilginç şeylerdi. (sıfat öbeği)
İsim cümlelerininolumsuzu “yok” ve “değil” kelimeleri ile yapılır. “değil” tek başına yüklem olamaz.
Fiil Cümlesi
- Yüklemi çekimli fiil olan cümlelerdir. (fiil + kip + kişi)
- Beni hiç anlayamadın.
- Adam olana bir söz yeter.
- Rüzgar eken fırtına biçer.
- Okul çok erken başladı.
Yüklemin Yerine Göre Cümleler
Kurallı Cümle: Yüklemi cümlenin sonunda yer alan cümlelerdir.
- Aşık olana kurtuluş yoktur.
- En verimli yağmur, alın teridir.
Kuralsız Cümle: Yüklemi cümlenin sonunda yer almayan cümlelerdir.
- Okulda seni gördüm.: Kurallı Cümle
- Seni gördüm okulda.: Devrik Cümle
- Gördüm okulda seni.: Devrik Cümle
Eksiltili Cümle: Yüklemi söylenmemiş cümlelerdir.
- Borç vermekle, yol yürümekle… (biter)
- Keskin sirke küpüne zarar… (verir)
- Havada bir yağmur kokusu… (var)
Anlamına Göre Cümleler
Olumlu Cümle: Cümlenin yükleminde bu eklerden yoksa olumlu cümledir.
- -ma / -me
- -maz / -mez
- -sız / -siz / -suz / -süz
- yok / değil
EYlem gerçekleşmişs, gerçekleşecekse olumludur.
- Yeni girdiği işte batmış.
- Gül dalında güzeldir.
Olumsuz Cümle: Cümlenin yükleminde bu eklerden 1 tane varsa olumsuz cümledir.
- -ma / -me
- -maz / -mez
- -sız / -siz / -suz / -süz
- yok / değil
Eylemin gerçekleşmediğini, gerçekleşmeyeceğini anlatıyorsa olumsuzdur.
- Eski tadı yok sevdaların.
- Yeni girdiği işte batmamış.
Anlamca Olumsuz, Biçimce Olumlu: “ne… ne” bağlacına dikkat!
- Ne hasta bekler sabahı / Ne taze ölüyü mezar.
- Bu dünya ne sana ne bana kalır.
- Bu soruları çözebilirsen çöz!
- İnsan, insana zulmeder mi hiç!
- Bu havada çıkabilirsen çık!
Anlamca Olumlu Biçimce Olumsuz: Olumsuzluk eklerinden iki tane varsa…
- Seni sevmiyor değilim.
- Benim param yok değil.
- Bu parayla neler yapılmaz!
- Onun ne mal olduğunu bilmez miyim?
Yapısına Göre Cümleler
- Basit Cümle: Tek Yüklem + Cümlede fiilimsi almayacak.
- Bizim buralar yaz aylarında sıcak olur.
- Her gün biraz daha aşığım sana.
- Bir çiçekle yaz olmaz.
2. Birleşik Cümle:
- Girişik Birleşik Cümle: Tek Yüklem + Cümlede fiilimsi olacak.
- Arpa eke, buğday biçemez.
- Veren al, alan elden üstündür.
- Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar.
3.İç İçe Birleşik Cümle: Aktarma cümlelerinde meydana gelir.
- Şair: “En verimli yağmur alın teridir.” dedi.
4. Ki’li Birleşik Cümle: Yükelm ki Yüklem
- Duydum ki unutmuşsun gözlerimin rengini.
5. Şartlı – Koşullu Cümle: -sa / -se + Tek Yüklem
- Ödevlerini yaparsan dışarı çıkabilirsin.
6. Sıralı Cümle: Yüklem ,/; Yüklem
- Besle kargayı, oysun gözünü.
- Gömleğini yıkadı, kuruttu, ütüledi, astı.
7. Bağlı Cümle: Yüklem Bağlaç Yüklem
- Konuşmayı erken öğrendim ama susmayı öğrenmek için yaşlanmam gerekti.
Her fiilimsi bir yan cümledir.
“Ki” bağlacı aslında yabancı kökenlidir. Türkçe cümle yapısına uygularsak fiilimsiyle yaparız. Bu yüzdedn bağlı cümle değil de birleşik cümle içerisinde değerlendirilir.
- Anladım ki hep çile çekermiş anneler. (Annelerin hep çile çektiğini anladım.)
Yüklemine Göre Cümleler soru çözümü ile çalışmalarına devam edebilirsin!
Cümle Türleri konusunda, bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Anlamına göre cümleler ve Yüklemine Göre Cümleler, içerik olarak belli tanımlardan oluşsa da, bu konu pek çok soru tipini barındırıyor. Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. Türkçe netleri yükseltmedeki anahtar bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek. Kunduz’da şu ana kadar, Cümle Türleri konulu binlerce soru alanında uzman Türkçe eğitmenleri tarafından çözüldü. Aşağıdan soruları inceleyebilirsin!
