Roman konusu, AYT Edebiyat testinde sorulan konulardan biri. Edebiyattaki diğer edebi türler gibi Roman türü hakkında da sorular gelebiliyor. Bu yazımızda Cumhuriyet Döneminde Roman konusu altındaki Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı (1923 – 1950) ve Cumhuriyet Dönemi Türk Romanı (1950 – 1980) konularını açıklayacağız. Soru çözmeye başladıktan sonra bu konunun sana çok kolay geleceğine eminiz! Kunduz eğitmenlerimizden Türkçe öğretmeni Celal Hoca, bu konu hakkında senin için çok faydalı bir yazı hazırladı ve mutlaka görmen gereken örnek soruları seçti. Şimdi birlikte Dünya Edebiyatında Roman konusunu keşfedelim!
Cumhuriyet Döneminde Roman (1923 – 1950)
Cumhuriyet Dönemi yazarları 1940’larda yetişmeye başladıkları için daha önceki dönemlerden kalma yazarlar görüyoruz. Halit Ziya, Mehmet Rauf, Hüseyin Rahmi bu yazarlara örnek gösterilebilir. Bu dönemde yazarlar Cumhuriyet değerlerini sahipleyen eserler ortaya çıkarmışlardır. Bu romanlar vasıtasıyla toplumun geçirdiği değişimi birebir takip edebiliyoruz.
Cumhuriyet’in ilk yıllarında Tanzimat döneminde başlayan köye ve Anadolu’ya yönelme eğilimi devam etmiştir. Milli edebiyat zevk ve anlayışını devam ettiren yazarlar olarak sınıflandırabileceğimiz Halide Edip, Yakup Kadri, Reşat Nuri bu akımın önemli temsilcileridir.
Cumhuriyetin İlk Yılları Türk Edebiyatı Roman Yazarları
- Halide Edip Adıvar: İlk romanı “ Yeni Turan “ ile dikkat çeken yazarın bu metninde Ziya Gökalp’In etkisi açıkça görülür.” Ateşten Gömlek “ ve Vurun Kahpeye “ romanlarıyla Anadolu’ya açılmıştır. İlk dikkati çeken romanı Ziya Gökalp’in etkisiyle yazdığı Yeni Turan olan Halide Edip, Ateşten Gömlek ve Vurun Kahpeye adlı romanlarıyla Anadolu’ya açılmış ve Kurtuluş Savaşı’nı konu almıştır. Meşhur romanları olan “ Sinekli Bakkal “ ve “ Tatarcık “ töre romanlarına örnektir. Handan romanı ise mektup biçiminde yazılmış bireysel konuları ve kadın konusunu ele almıştır.
- Yakup Kadri Karaosmanoğlu: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e uzanan tarihsel dönemdeki olayları kronolojik bir şekilde işlemiştir. Bu romanlarıyla Türk edebiyatına nehir roman kavramını kazandırmıştır. Eserlerinde realizmin etkisi vardır. “ Kiralık Konak “ romanında Tanzimat’tan 1. Dünya Savaşı’na üç neslin hikayesini anlatarak toplumun resmini çekmiştir. “ Hüküm Gecesi “ romanında 2. Meşrutiyet Dönemi’ni anlatır. “ Sodom ve Gomore romanında Mütareke yıllarında İstanbul’daki ahlaki yolsuzlukları anlatır. “ Yaban “ romanında Kurtuluş Savaşı yıllarında Anadolu’ya yerleşen bir Türk aydını olan Ahmet Celal’in gözünden halkı anlatır. “ Bir Sürgün “ romanında 2. Abdülhamit dönemindeki Jön Türkleri anlatır. “ Ankara “ ve “ Panorama “ romanlarında Cumhuriyet’in ilk yıllarını anlatır. “ Nur Baba “ romanında ise tekkelerin yozlaşmasını anlatır.
- Reşat Nuri Güntekin: Romanlarında Anadolu’nun sorunlarını, yaşamını, gelenek ve göreneklerini başarılı bir şekilde yansıtmıştır. Eserlerinde realizm ve romantizmin etkisi görülür. Çalıkuşu romanında İstanbul’dan Anadolu’ya giden genç öğretmen Feride’nin gözünden Anadolu’yu resmetmiştir. “ Yaprak Dökümü “ romanında yanlış Batılılaşmanın Türk aile yapısı üzerindeki etkisi başarılı bir şekilde aktarılmıştır. “ Dudaktan Kalbe “ ve “ Bir Kadın Düşmanı “ romanlarında bireysel konular işlemiştir. Yeşil Gece, Acımak, Miskinler Tekkesi diğer romanlarıdır.
Bu yazarlar haricinde Refik Halit Karay’ın Yezidin Kızı, Sürgün, Bugünün Saraylısı, Kadınlar Tekkesi romanları önemlidir. Yazar, bu romanlarında bireysel konular işlemiştir.
Aka Gündüz, Bir Şoförün Gizli Defteri, Dikmen Yıldızı, Yayla Kızı romanlarıyla halkın yaşamına ışık tutmuştur.
Toplumcu Gerçekçi Roman Yazarları
1930 ve 1940’larda Türk romanı toplumcu gerçekçiliğe dogru yeni bir pencere açmıştır. Sonraki yıllarda etkisini giderek artıran “ köy edebiyatı “ bu dönemde filizlenmiştir. Bu akımın en önemli temsilcisi ise Sabahattin Ali’dir.
Sabahattin Ali: Yazar, ilk romanı “ Kuyucaklı Yusuf “ romanı ile ilk köy edebiyatı romanını yazmıştır. Yazar, bu romanında Anadolu’ya sosyalist bir bakış açısıyla yaklaşmıştır. “ İçimizdeki Şeytan “ romanında İstanbul aydının yaşamına, çıkmazlarına ayna tutmuştur. “ Kürk Mantolu Madonna “ romanında ise Türk edebiyatının en güzel aşk romanlarından birini yazmıştır.
Sabahattin Ali haricinde toplumcu gerçekçi anlayışla eser veren yazarlar şunlardır:
- Sadri Ertem ( Çıkrıklar )
- Kemal Bilbaşar ( Cemo, Memo )
- Samim Kocagöz ( Kalpaklılar, Doludizgin / Kurtuluş Savaşı’ nı anlatır. )
Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Roman Yazarları
Bu dönemde yazarlar, bireysel sorunlara da değinmiştir. Bireyin iç dünyasını esas alan yazarlar akımı diyebileceğimiz bu akımın en önemli temsilcisi Ahmet Hamdi Tanpınar’dır.
- Ahmet Hamdi Tanpınar: Romanlarında zaman, rüya, bilinçaltı gibi kavramlar önemli yer tutmuştur. Bunun haricinde Doğu- Batı çatışması romanının temel konusu olmuştur. Romanları şunlardır: Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Sahnenin Dışındakiler, Mahur Beste, Aydaki Kadın.
- Abdülhak Şinasi Hisar: Eserlerinde ana tema geçmişe özlemdir, üst tabaka insanın hayatını anlatır. Alafranga yaşam tarzı onun için olmazsa olmazdır. Fehim Bey ve Biz en önemli romanıdır.
- Halikarnas Balıkçısı: Türk edebiyatında deniz insanlarından bahseden ilk yazardır. İstanbul’da yaşarken aldığı bir ceza sebebiyle Bodrum’a sürülmüştür. Aganta Burina Burinata, Turgut Reis ve Uluç Ali önemli eserleridir.
Herhangi bir akıma dahil edemediğimiz bazı önemli yazarlar ve eserleri şunlardır:
- Memduh Şevket Esendal ( Ayaşlı ve Kiracıları )
- Mithat Cemal Kuntay ( Üç İstanbul )
Cumhuriyet Döneminde Roman (1950 – 1980)
1950 – 1980 arasında Türk romanı farklı akımlarla gelişimini sürdürmüştür. Bu akımlar şunlardır:
- Toplumcu Gerçekçi
- Bireyin iç dünyasını esas alan
- Modernist
- Toplumcu Gerçekçiler: Marksist dünya görüşünü benimsemişlerdir. Toplumdaki çatışmalar, köylünün sorunları, köyden kente göç, işçi sınıfının sorunlarını konu edinirler. Eserlerinde realizm ve natüralizm akımlarının etkisi görülür.
- Yaşar Kemal: Eserlerinde Toroslar ve Çukurova coğrafyalarını mekan olarak kullanır. Ağa köylü çatışması başlıca işlediği konudur. Eserlerinde halk mitolojisini sıkça kullanır. İnce Memed, Orta Direk, Yer Demir Gök Bakır, Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana, Demirciler Çarşısı Cinayeti, Yusufçuk Yusuf, Yılanı Öldürseler önemli romanlarıdır.
- Orhan Kemal: Eserlerinde olaylar Çukurova ve İstanbul’un kenar mahallerinde geçer. Ağa köylü çatışması, patron işçi çatışması, yoksulluk, toplumun alt tabakasından insanlar işlediği başlıca konulardır. Baba Evi, Cemile, Eskici ve Oğulları, Murtaza, Hanimin Çiftliği, Bereketli Topraklar Üzerinde önemli romanlarıdır.
- Kemal Tahir: Romanlarında tarihi ve siyasi olayları köy kasaba düzleminde ele alır. Tarihi olayları neden sonuç ilişkisi ile irdeleyerek romanlaştırır. Bu bakımdan Türk romanına tezli roman kavramını kazandırmıştır. Hür Şehrin İnsanları, Esir Şehrin İnsanları, Yorgun Savaşçı, Yol Ayrımı, Devlet Ana, Kurt Kanunu önemli romanlarıdır.
- Necati Cumalı: Eserlerinde Ege yöresinde yaşayan köylülerin sıkıntılarını dile getirir. Tütün Zamanı, Acı Tütün önemli romanlarıdır.
- Fakir Baykurt: Romanlarında Almanya’ya göç eden işçileri ve köy insanlarını konu edinmiştir. Yılanların Öcü, Irazca’nın Dirliği önemli romanlarıdır.
Toplumsal gerçekçi akımdaki diğer yazarlar aşağıdaki gibidir:
- Talip Apaydın ( Sarı Traktör)
- Abbas Sayar ( Yılkı Atı )
- Aziz Nesin ( Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz )
- Mahmut Makal ( Bizim Köy )
2. Bireyin İç Dünyasını Esas Alan: İnsan gerçekliğini psikolojik yönden ele alırlar. Yalnızlık, bireyin iç çatışmaları, Doğu Batı çatışması gibi konuları işlerler.
- Tarık Buğra: Nehir romanlarıyla öne çıkmıştır. Toplumsal yergiye sıkça başvurmuştur. Küçük Ağa, İbiş’in Rüyası, Kehribar önemli romanlarıdır.
- Peyami Safa: Sözde Kızlar, Fatih-i Harbiye, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, Yalnızız romanlarıyla psikolojik romanın modern örneklerini vermiştir.
3. Modernist Roman: Modernist roman, geleneksel anlatıyı ve yapıyı reddeder. Anlatımda çağrışımlardan, sembollerden yararlanır. Kişilerin iç dünyalarını aktarabilmek için bilinç akışı, iç konuşma, iç diyalog tekniklerini kullanırlar. Bireyin yalnızlığı, toplumsal huzursuzluk, bireyin iç sıkıntıları başlıca işledikleri konulardır. Modern romanda yazar, neden sonuç ilişkisini ortadan kaldırır, kronolojik sıraya riayet etmez, eser sonlarında bir kesinlik olmadan muğlak bir şekilde bitirir.
- Oğuz Atay: Türk romanında post-modernizm akımının öncülerindendir. Toplumla çatışma yaşayan aydın insanın hayatını mizahi, ironik bir şekilde ele alır. Post-modern anlatı tekniklerini uygulayarak insanın içe kapanmasını eserlerinde işler. Tutunamayanlar ( ilk post-modernist roman ) Tehlikeli Oyunlar, Bir Bilim Adamının Romanı roman türünde verdiği eserlerdir.
- Orhan Pamuk: Türk edebiyatında Nobel ödülünü kazanan ilk ve tek yazardır. Türk edebiyatında modernizm deyince akla ilk gelen yazardır. Aydın tabakasının iç çatışması, Doğu – Batı çatışması başlıca işlediği konulardır. Cevdet Bey ve Oğulları, Kara Kitap, Sessiz Ev, Beyaz Kale, Benim Adım Kırmızı, Kar, Masumiyet Müzesi önemli romanlarıdır.
Türk edebiyatında diğer modernist yazarlar aşağıdaki gibidir:
- Adalet Ağaoğlu: Ölmeye Yatmak, Bir Düğün Gecesi, Ruh Üşümesi, Fikrimin İnce Gülü, Romantik Bir Viyana Yazı
- Yusuf Atılgan: Aylak Adam, Anayurt Oteli
- Bilge Karasu: Gece ( Pegasus ödülünü kazanmıştır. ) Kılavuz
- Selim İleri: Her Gece Bodrum, Kırık Deniz Kabukları
- Nezihe Meriç: Bozbulanık
- Vüs’at O. Bener: Buzul Çağının Virüsü, Bay Muannit Sahtegi’nin Notları
- Ferit Edgü: O / Hakkari’de Bir Mevsim
- Elif Şafak: Pinhan, Siyah Süt, Bit Palas, Baba ve Piç
- Latife Tekin: Sevgili Arsız Ölüm
- Hasan Ali Toptaş: Bin Hüzünlü Haz, Kayıp Hayaller Kitabı
- İhsan Oktay Anar: Puslu Kıtalar Atlası
Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Türk Dili ve Edebiyatı konu anlatımı yazılarımıza göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. Soru çözerek bu edebi türün özellikleri, tanınan yazar ve eserleri hakkında alıştırma yapıp konuyu pekiştirebilirsin!
☀️☀️☀️
Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.