Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına ve özetlerine bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, her konuda mutlaka görmen gereken Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi özetleri, ipuçları, ders notları derlemesi hazırladık!? Bu yazımızda İbadet, Namaz, Oruç, Hac, Zekat, Kurban gibi İslam’da Farz Olan İbadetler, İbadetlerle İlgili Temel Kavramlar ve İbadetin Faydaları, Farz Davranışlara Örnekler hakkında bilmen gerekenler ve İbadet konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz özet ipuçları yer alıyor. Umarız bu notlar sana TYT’de yardımcı olur. İyi okumalar!
Bu notlar, Kunduz eğitmenlerimizden Feyza Nur Hoca tarafından hazırlandı. Feyza Hoca, Ankara Hacı Bayram Anadolu İmam Hatip Lisesi; Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi İslami İlimler fakültesi mezunu. Özel bir kurumda Din kültürü öğretmeni olarak görev yapıyor. Din kültürü dersine de diğer dersler kadar önem verilmesi gerektiğini düşünüyor; sınava yönelik olan bu notların faydalı olmasını umuyor.
İslam’da Farz Olan İbadetler ve Faydaları
İbadet
İbadet, boyun eğmek, itaat ve kulluk etmek anlamlarına gelir. Allah’a saygı, sevgi, şükür ve minnet duygularını ifade etme amacıyla yapılır.
İbadet, sadece namaz, oruç, zekât, hac değildir. Allah’ın rızası gözetilerek yapılan her iş ibadettir.
İbadetler farz, vacip ve sünnet olarak üçe ayrılabilir:
- Farz İbadetler: Allah’ın açık ve net bir şekilde yapılmasını emrettiği ibadetlerdir. Namaz kılmak, oruç tutmak, zekât vermek, hacca gitmek gibi.
- Vacip İbadetler: Allah’ın emrettiği ancak farz kadar kesin ve açık olmayan ibadetlerdir. Bayram namazı kılmak, fitre vermek, kurban kesmek gibi.
- Sünnet İbadetler: Farz ve vacip kadar kesin olmayan ancak peygamberimizin yapmış olduğu (aynı zamanda yapmayı önerdiği) davranış ve işler. Beş vakit namazın sünnetlerini kılmak/eda etmek gibi.
İbadet – Temizlik İlişkisi
İslam’da maddi ve manevi temizlik ibadetlerin şartlarındandır. Örneğin namaz kılmak için elbisenin ve bedenin temiz olması şarttır. Bu konuda Hz. Muhammed: “Sizin evinizin önünden bir nehir geçse ve o nehirde günde beş kez yıkansanız üzerinizde hiç kir kalır mı? İşte suyun kiri temizlemesi gibi namaz da sizi günahlarınızdan temizler” buyurmuştur.
Beden Temizliği
- Gusül (Boy abdesti): Cünüplükten, lohusalık veya adet görme vb. hallerden sonra temizlenmek için tüm vücudu yıkamaktır.
- Farzları:
1.Ağzı suyla iyice çalkalamak.
2.Burnu suyla temizlemek
3.Tüm vücudu kuru yer kalmadan yıkamak.
- Abdest: Bazı organların usulüne göre yıkanmasıdır. Namaz kılmak, kabeyi tavaf etmenin ön şartıdır.
- Farzları:
1.Elleri dirseklere kadar yıkamak.
2.Yüzü yıkamak.
3.Başı mesh etmek.
4.Ayakları topuklar ile beraber yıkamak.
- Teyemmüm: Suyun bulunmadığı durumlarda temiz toprak veya toprak cinsinden vir madde ile yüz ve kolların mesh edilmesidir. Suyun bulunması teyemmümü bozar. Abdesti bozan her şey teyemmümü de bozar.
- Farzları:
1.Niyet etmek.
2.Elleri toprağa sürüp yüzün tamamını mesh, elleri tekrar toprağa vurup önce sağ sonra sol kolu mesh etmektir.
İslam’da İbadetler
İnanç – İbadet İlişkisi
İnancın kimsenin ibadetlerine ve davranışlarına (Amellerine) dikkat etmesi gerekmektedir. Bu nedenle inanç ve ibadet ayrılmaz bir bütündür. İman, yapılan işlere amellere anlam katar. İman olmaksızın ibadetlerin veya güzel işlerin mükafatı olmaz.
İbadetlerin ilki ve en önemlilerinden biri olan namaz beş vakit olarak bizlere farz kılınmıştır. İslam’da farz olan ibadetlerden biri olan namaz için Kuran’da şöyle bahsedilir: “Şüphesiz namaz, müminler üzerine belirli vakitlerde farz kılınmıştır.” (Nisa 103)
- Namazın dışındaki farzlar:
1.Abdest veya gusül almak (Hadesten taharet)
2.Elbisenin ve namaz kılınacak yerin temiz olması (Necasetten taharet)
3.Örtülmesi gereken yerlerin kapatılması (Setr-i Avret)
4.Kıbleye yönelmek (İstikbal-i Kıble)
5.Namaz vaktinin girmesi (Vakit)
6.Kılınacak namaza niyet etmek (Niyet)
- Namazın içindeki farzlar:
1.Namaza başlarken Allah-u Ekber demek (İftitah tekbiri)
2.Belirli bir süre ayakta durmak (kıyam)
3.Kur’an-ı Kerim’den ayetler okumak (kıraat)
4.Elleri dizlere koyup eğilmek (rükû)
5.Dizleri, elleri, alnı ve burnu yere koyup kapanmak (secde)
6.Sonunda ettehiyatü okuyacak kadar oturmak (kade-i ahire)
Namazın Faydaları:
- Allah’ın sevgisini ve yakınlığını kazandırır.
- Günahlardan uzak durulmasına katkıda bulunur.
- İnsana zamanını programlı kullanmayı öğretir.
- Sorumluluk duygusu kazandırır.
Oruç ile İlgili Bazı Kavramlar
İmsak: Oruca başlama zamanını ifade eder. Aynı zamanda sabah namazının vaktinin başlaması demektir.
İftar: Orucun sona ermesi, akşam namazı vaktinin girmesi demektir.
Kaza Orucu: Bozulan orucun yerine günü gününe oruç tutmaktır.
Oruç Tutma Zorunluluğunu Ortadan Kaldıran Durumlar
- Yolculuk: Zarar görmeyecekse oruç tutmak daha iyidir ancak yolcu tutamadığı orucu daha sonra kaza eder.
- Hastalık: Kişi oruç tuttuğunda ölmekten ya da hastalığının artmasından korkuyorsa oruç tutmaz. İyileşince kaza eder. Lohusalık, hamilelik gibi durumlarda da oruç daha sonra tutulur, kaza edilir.
- Yaşlılık: Yaşlılar oruç tutamayacak kadar güçsüz olduklarından oruç tutmaz, fidye verirler.
Orucu Bozan Durumlar
- Bilerek yemek içmek.
- Kendi isteği ile ağız dolusu kusmak.
- Akşam vakti girdiğini sanarak yemek içmek.
- İmsak geçtiği halde yeme içmeye devam etmek.
Bozmayan Durumlar
- Göze ilaç damlatma
- Kulağa su kaçması
- İstemeden kusmak
- Kan aldırmak (bozmaz ama önerilmez)
oruçlu olduğunu unutarak yiyip içtikten sonra oruçlu olduğunu hatırlama (orucuna devam eder)
Zekât
Zekât; dinen zengin sayılan Müslümanın Allah emrettiği için malından belirli bir miktarı ihtiyaç sahiplerine dağıtmaktır. Zekât toplumsal dayanışmayı sağlar, malın temizlenmesini ve bereketlenmesini ifade eder.
Zekâtın Geçerli Olma Şartları
- Temizlik: Zekât malının zekât verilen kimsenin mülküne geçmesidir.
- Niyet: Zekât verilirken niyet edilmeli, verilen malın zekât malı olduğu bilinmeli.
Zekât verebilmek için malın nisap miktarına ulaşması ve üzerinden bir yıl geçmesi gerekmektedir. (Nisap: Zenginlik ölçütüdür. İhtiyaç dışında mala sahip olmak.)
Zekât kimlere verilir?
- Fakirlere
- Düşkünlere
- Borçlulara
- Yolda kalmışlara
- Mali gücü olmayan ancak okumak isteyen öğrencilere
- Allah yolunda olanlara
- Kalbi İslam’a ısındırılmak istenenlere
- Zekat işlerini yürüten memurlara
Zekat kimlere verilmez?
- Anne-babaya
- Dede-neneye
- Oğula
- Kıza
- Torunlara
- Kadın kocasına
- Kocası karısına
- Zenginlere
- Müslüman olmayanlara
- Okula, vakfa, camiye, çeşme yaptırmaya
Zekât verilecek mallar:
- Altın, gümüş, nakit para ve menkul değerler (1/40)
- Ticaret malları (1/40)
- Koyun/keçi (1/40)
- Sığır ve manda (1/30)
- Deve (1/5)
- Toprak ürünleri (1/10)
Hac
Hac, belirli zamanda Kabe’yi ve etrafındaki kutsal yerleri usulüne uygun olarak ziyaret etmek, buralarda yapılması gereken dini görevleri yerine getirmektir.
Haccın farzı üçtür:
- İhrama girmek: Sözlükte “haram etmek, kendini sakınmak anlamına gelir. Hac ve umre ziyaretini yerine getirirken normalde yapılmasında sakınca olmayan bazı davranışlardan belli bir süre için uzak durmaktır. Örneğin, saç sakal ve tırnak kesmek, bitkileri koparmak, avlanmak gibi.
İhram aynı zamanda hacıların giydiği dikişsiz özel elbisenin adıdır.
- Kabe’yi tavaf etmek: Kabe’nin etrafında 7 kez dönmeye tavaf denir. (Her bir dönüş şavt olarak isimlendirilir).
- Arafat’ta vakfe: Kurban Bayramından bir gün önce yani arife gününde Arafat dağında bir müddet bulunmaktır. (Zilhicce ayının 9.günü)
Umre: Hac zamanı dışında yılın herhangi bir zamanında ihramlı olarak Kabe’yi tavaf etmek ve Safa-Merve tepeleri arasında say yapmak suretiyle yapılan ibadettir.
Kimlere farzdır?
- Müslüman olana
- Akıllı ve ergenlik çağına girmiş olana
- Ekonomik durumu iyi olana
- Sağlıklı ve hür olana
Haccın İnsan Davranışları Üzerindeki Etkisi
- Hac ibadetine niyetlenen kimse kul hakkı konusunda duyarlı olur.
- Hac ibadeti insana; mevki, makam, unvan farklılıklarının önemli olmadığını Allah katında herkesin eşit olduğunu öğretir.
- Kardeşlik duygusu kazandırır, hoşgörü ortamı oluşturur.
Hac ve Umre ile İlgili Mekanlar
- Kabe: Diğer adı Beytullah olan Mekke’deki Mescid-i Haram’ın ortasında bulunan kutsal binadır.
Yeryüzünde Allah’a ibadet için yapılan ilk mabettir.
Müslümanların kıblesidir.
- Safa-Merve: Mescid-i Haram’ın yanında bulunan iki tepenin adıdır.
Say bu iki tepe arasında yapılır ve vaciptir. Safa’dan Merve’ye 4, Merve’den Safa’ya 3 kez gidilir.
- Arafat: Mekke’ye yaklaşık 20-25 km uzaklıktaki bir dağın, bölgenin adıdır.
Kurban Bayramından bir gün önce burada vakfe yapılır.
Arife günü yapılan bu vakfe mahşer gününü hatırlatır.
- Müzdelife: Arafat dağı ile mina arasında kalan bölge.
Hacı adayları arafatta vakfeden sonra geceyi burada geçirir, şeytan taşlamak için taş toplar.
- Mina: Müzdelife-Mekke arasında bir bölgedir.
Kurban kesimi ve şeytan taşlama burada gerçekleşir.
- Mikat: Hac ve umre için belirlenmiş bazı mekanlardır.
Buralara girildiği zaman ihram kıyafetleri giyilir ve niyet edilir.
- Mescid-i Nebi: Peygamberimizin Medine’ye hicretinden sonra yaptırdığı mescidin adıdır.
Peygamberimizin kabri de burada bulunur.
Kurban
Allah’a yaklaşmak ve onun hoşnutluğunu kazanmak amacıyla Kurban Bayramı günlerinde niteliklerine uygun bir hayvanı kesmektir.
Kesilirken neye dikkat edilmeli?
- Kurbanı kesen kişinin bu işi iyi biliyor olması gerekir.
- Kurbanlık hayvana iyi davranmak, eziyet etmemek gerekir.
- Kurban kesilirken Allah’ın adını anmak şarttır.
- Hayvan kıbleye doğru yatırılmalı “Bismillah Allah-u Ekber” diyerek kesilmelidir.
- Çevre temizliğine ve sağlık kurallarına uyulmalıdır.
Kesilen kurbanın eti üçe bölünür:
- Bir bölümü kurban kesemeyen fakirlere dağıtılır.
- Bir bölümü eve gelen misafire ikram edilir.
- Bir bölümü de aile için ayrılır.
Koyun-keçi: 1 kişi adına kurban edilebilir (en az bir yaşını doldurmuş)
Sığır ve manda: 1-7 kişi arasında ortaklaşa kurban edilebilir (en az 2 yaşını doldurmuş olmalı)
Deve: 1-7 kişi arasında ortaklaşa kurban edilebilir (en az 5 yaşını doldurmuş olmalı)
İbadetle İlgili Temel Kavramlar
İsteklilik ve Samimiyet:
- İbadetler zorunluluk duygusuyla değil, istekle ve içtenlikle yapılmalıdır. Ahlak yönüyle insana katkı sağlamayan ibadetler amacına ulaşmamış sayılır.
- Allah insana doğru yolu gösterir, ibadet etmelerini emreder ama kullarının birbirine bu yönde baskı yapmalarına rıza göstermez.
- İbadet içtenlikle (ihlasla) dünyalık bir çıkar gütmeden yalnız Allah’ın rızasını kazanmak için yapıldığında amacına ulaşmış sayılır. Bu duyguya ihlas denir.
Gösterişten Uzak Olma:
- Bir kişinin Allah rızası gözetmeyerek yalnızca öyle görünmek için ibadet etmesine riya(ikiyüzlülük) denir.
- İbadetler sadece Allah’ın rızasını hoşnutluğunu kazanmak için yapılır ve karşılığı da ondan beklenir.
- Allah, Kur’an-ı Kerim’de ibadetlerde gösterişten uzak durulması konusunda bizi şöyle uyarır: “Yazıklar olsun o namaz kılanlara ki onlar namazlarını ciddiye almazlar, ibadetlerini gösteriş için yaparlar” (Maun s.4-6)
Kolaylık ve Güç Yetirebilirlik:
- Allah insanlara güçlerinin üzerinde görevler yüklememiştir. “Allah sizin için kolaylık ister, zorluk istemez…” (Bakara 185).
- Allah ibadetlerde bazı özel durumlarda insanlara çeşitli kolaylıklar sağlamıştır. Mesela yolcular dört rekatlık namazları iki rekatlık olarak kılabilirler.
İbadetin Faydaları
Bireysel Faydaları
- İnsan ile yaratıcı arasında manevi ilişkiyi güçlendirir. Ona huzur verir.
- Allah tarafından affedileceğini bilen insan umudunu canlı tutar.
- İnsanda güven duygusunu ve sorumluluk bilincini geliştirir. İbadet eden kişi kötülüklerden sakınır ve ahlaken gelişir.
- İbadetler sayesinde insan zamanını iyi planlar.
Toplumsal Faydaları
- İbadetler aracılığıyla bir araya gelen insanlar paylaşım içinde olan sosyal bir topluluğu oluşturur.
- İbadet eden insan toplumda faydalı ve saygın bir kişi olarak yerini alır.
- İbadetlerin sosyal bütünleşme, dayanışma ve yardımlaşma alanlarında çok önemli fonksiyonları vardır.
Şimdi soru çözümlerine devam edebilirsin!
İbadet konusunda bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. İbadet, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi için ilk ve temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. İbadet, Namaz, Oruç, Hac, Zekat, Kurban gibi İslam’da Farz Olan İbadetler, İbadetlerle İlgili Temel Kavramlar ve İbadetin Faydaları gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bu konudan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. Ders Din Kültürü olunca bu kavramlar, her zaman karşımıza çıkabilir! TYT Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi testinde de sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri.
Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Konu anlatımı yazılarımıza göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. Din Kültürü netleri yükseltmedeki anahtar bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek. Kunduz’da şu ana kadar, İbadet konulu binlerce soru alanında uzman Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi eğitmenleri tarafından çözüldü. Daha fazla İbadet sorusu ve detaylı çözümlerini görmek istersen, aşağıdaki butona tıklayabilirsin! Uygulamamız içerisinden ücretsiz erişebileceğin soru ve detaylı çözümler ile, bu konudaki hakimiyetini arttırman mümkün!
☀️☀️☀️
Her ders için değişmeyen kilit nokta bol bol soru çözümü ile pratik yapmak. Çözemediğin sorulara yanıt bulmak istiyorsan sınava hazırlık sürecinde Kunduz hep yanında! Profesyonel eğitmenler tarafından hazırlanan Soru Çözümü, binlerce soru ve çözümden oluşan Soru Bankası hizmetlerimizden faydalanabilirsin.
Uygulamada senin için hazırlanmış , tüm konuları öğrenebileceğin premium içerik ders videolarını incelemeyi unutma!