Vurgu Nedir?
“Vurgu“, bir kelimenin veya bir kelime grubunun konuşma veya yazıdaki diğer kelimelerden daha belirgin bir şekilde vurgulanması anlamına gelir. Vurgu, iletişimde önemli noktaları vurgulamak, anlamı netleştirmek veya duygusal bir etki yaratmak için kullanılır.
Vurgu, konuşmacının veya yazarın iletmek istediği mesajın önemli kısımlarını vurgulayarak dinleyici veya okuyucunun dikkatini çekmeyi amaçlar. Bu, tonlama, hız değişiklikleri, ses yüksekliği ve benzeri ses özellikleriyle konuşma sırasında gerçekleşebileceği gibi, yazıda da yazı stili, punto büyüklüğü veya vurgu çizgileri gibi görsel öğelerle sağlanabilir.
Cümlede Vurgu Nedir?
“Cümlede vurgu” terimi, bir cümle içindeki belirli bir kelimenin veya kelime grubunun diğerlerinden daha belirgin veya önemli bir şekilde vurgulanması anlamına gelir. Vurgu, konuşmacının veya yazının yazarının iletmek istediği mesajı vurgulamak, önemli noktaları belirtmek veya duygusal bir etki yaratmak için kullanılır.
Cümlede vurgu, tonlama, vurgu işaretleri, hız değişiklikleri veya başka bir vokal özelliği ile konuşma sırasında sağlanabilir. Yazılı bir metinde ise vurgu, yazı stili, punto büyüklüğü, renk kullanımı veya italik gibi görsel unsurlar aracılığıyla gerçekleştirilebilir.
Fiil (Eylem) Cümlelerinde Vurgu
Yüklemi fiil soylu sözcük olan cümlelerde vurgu, yükleme en yakın olan sözcük ya da sözcük öbeği üzerindedir.
Örnekler
Bu kitabı bana, doğum günümde annem almıştı. (Özne vurgulanmıştır.)
Bu kitabı, annem, bana doğum günümde almıştı. (Zarf tamlayıcısı vurgulanmıştır.)
Bu kitabı, doğum günümde annem, bana almıştı. (Yer tamlayıcısı vurgulanmıştır.)
Annem, bana doğum günümde bu kitabı almıştı. (Nesne vurgulanmıştır.)
Seda’yı bu yıl yarışlara antrenörü hazırlıyor. → Özne vurgulanmış.
Antrenörü, bu yıl yarışlara Seda’yı hazırlıyor. → Belirtili nesne vurgulanmış.
Antrenörü, Seda’yı bu yıl yarışlara hazırlıyor. → Yer tamlayıcısı vurgulanmış.
Antrenörü, Seda’yı yarışlara bu yıl hazırlıyor. → Zarf tamlayıcısı vurgulanmış.
Antrenörü hazırlıyor bu yıl Seda’yı yarışlara. → Özne vurgulanmış. (Yüklem sonda değil.)
İsim (Ad) Cümlelerinde Vurgu
İsim ya da isim soylu sözcüklerin yüklem olduğu cümlelerde, vurgu yüklemin kendisindedir.
Örnekler
Bu konunun kavranması diğerlerinden kolaydır.(Yüklem isim soylu olduğu için vurgu yüklemdedir.)
İstanbul’u fetheden Fatih’tir.(Yüklem isim soylu olduğu için vurgu yüklemdedir.)
Doğa yürüyüşleri yapmak zevklidir. → Yüklem vurgulanmış.
Ortalık yine sessizdi. → Yüklem vurgulanmış.
Koşul (Şart) Cümlelerinde Vurgu
Koşul cümlelerinde vurgu, koşul bildiren sözcüktedir.
Örnekler
Konuyu dikkatlice dinlersen başarılı olursun. (Vurgu, koşul ifadesindedir.)
İşin erken biterse yanıma uğra. (Vurgu, koşul ifadesindedir.)
Zamanında yetişebilirsen otogarda görüşürüz. → Zarf tamlayıcısı vurgulanmış.
Soru Cümlelerinde Vurgu
Soru sözcüklerinin bulunduğu cümlelerde vurgu, soru sözcüğünün üzerindedir.
Örnekler
Sen, Burak’ı okulda ne zaman gördün? (Zarf tamlayıcısı vurgulanmıştır.)
Sen, dün Burak’ı nerede gördün? (Yer tamlayıcısı vurgulanmıştır.)
Sen, dün okulda kimi gördün? (Nesne vurgulanmıştır.)
Kim, dün Burak’ı okulda görmüş? (Özne vurgulanmıştır.)
Kim attı o taşı? → Özne vurgulanmış.
Kimi destekliyorsun bu karşılaşmada? → Belirtili nesne vurgulanmış.
Bu eteği nereden aldın? → Yer tamlayıcısı vurgulanmış.
Yüzüme neden öyle bakıyorsun? → Zarf tamlayıcısı vurgulanmış.
NOT: Vurgulanan öge cümlenin en önemli ögesidir.
NOT: Yüklem en başta değilse ve fiilse vurgu yüklemden bir önceki ögededir.
Çocukları okuldan almayı unutma.
Bu köy arkasını çamlık bir tepeye vermiş.
Filmi en çok gençler beğenmişti.
NOT: Yüklem isimse ve baştaysa vurgu yüklemin kendisidir.