Ek Fiil (Ek Eylem) Nedir?
Ek fiil veya ek eylemler, Türkçede isim soylu kelimelerin sonuna gelerek yüklem olarak kullanılmalarını sağlayan, ayrıca basit fiillerden bileşik zamanlı fiil yapan çekim ekleridir.
Ek fiilin iki farklı görevi vardır:
- İsim soylu sözcüklere gelerek onları yüklem ya da yan yargı yapar.
- Basit zamanlı fiili birleşik zamanlı yapar.
İsim Soylu Sözcükleri Yüklem Yapmak
İsimler ve isim soylu sözcükler (zamir, sıfat, zarf, edat) ek fiil alarak cümlede yargı bildirir duruma gelirler, yüklem olurlar.
İsim cümlelerinde ek fiil, dört kiple çekimlenir:
- Görülen (Bilinen) Geçmiş Zaman (idi)
- Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman (imiş)
- Geniş Zaman (idir)
- Şart Kipi (ise)
Ek Fiilin Görülen Geçmiş Zamanı
İsim ve isim soylu sözcüklere “-idi” eki getirilerek yapılır.
| Şahıs | Yüklem Çekimi |
| 1. Tekil | hızlıydım |
| 2. Tekil | hızlıydın |
| 3. Tekil | hızlıydı |
| 1. Çoğul | hızlıydık |
| 2. Çoğul | hızlıydınız |
| 3. Çoğul | hızlıydılar |
Birkaç gündür halsizdi.
Gittiğimiz ev çok temizdi.
Öğrenciler bugün çok sevinçliydi.
Ek Fiilin Öğrenilen Geçmiş Zamanı
İsim ve isim soylu sözcüklere “-imiş” eki getirilerek yapılır.
| Şahıs | Yüklem Çekimi |
| 1. Tekil | hızlıymışım |
| 2. Tekil | hızlıymışsın |
| 3. Tekil | hızlıymış |
| 1. Çoğul | hızlıymışız |
| 2. Çoğul | hızlıymışsınız |
| 3. Çoğul | hızlıymışlar |
Çocuklar uzun süredir çok hastaymış.
Girişin iki yanı çiçeklerle kaplıymış.
Öğretmen bu konuda çok bilgiliymiş.
Ek Fiilin Geniş Zamanı
Ek eylemin geniş zamanı çekimlenirken kip ekleri kullanılmaz. Sadece kişi ekleri kullanılır. Kişi ekleri ek eylem işlerini de görür.
| Şahıs | Yüklem Çekimi |
| 1. Tekil | hızlıyım |
| 2. Tekil | hızlısın |
| 3. Tekil | hızlı |
| 1. Çoğul | hızlıyız |
| 2. Çoğul | hızlısınız |
| 3. Çoğul | hızlılar |
NOT: Geniş zamanın 1. tekil kişi çekimi olan “-im” ile iyelik veya tamlayan eki karıştırılmamalıdır.
Yaklaşık yirmi gündür evdeyim. (ek fiil)
Halamın oğlundan başka bir de kızı var. (tamlayan eki)
Müdürle özel bir durumumu konuştum. (iyelik eki)
Ek Fiilin Şartı
İsim ve isim soylu sözcüklere “-se, -sa” eki getirilerek yapılır.
| Şahıs | Yüklem Çekimi |
| 1. Tekil | hızlıysam |
| 2. Tekil | hızlıysan |
| 3. Tekil | hızlıysa |
| 1. Çoğul | hızlıysak |
| 2. Çoğul | hızlıysanız |
| 3. Çoğul | hızlıysalar |
Anahtar sendeyse kapının zilini çalmayalım.
Sınıfın kapısı kırıksa hemen değiştirelim.
Dükkan kapalıysa bize gelin.
Ek Fiilin Olumsuzu
İsim cümlelerinde ek eylemin olumsuzu “değil” edatıyla yapılır. “değil” olumsuzluk edatı isimle ek fiil arasına eklenir.
Ek Fiilin Soru Şekli
Ek fiilin soru biçimi de diğer fiillerde olduğu gibi “mi” soru edatıyla yapılır. “mi” soru edatı isimle ek fiil arasına eklenir.
Basit Zamanlı Fiilleri Birleşik Zamanlı Yapma
Basit zamanlı (sadece bir kip eki almış) fiiller, ek fiil alarak birleşik zamanlı (birden fazla kip eki almış) fiil olurlar. Fiilin birleşik zamanlı olması demek iki kip ekinin yan yana gelmesi demektir. Birleşik zamanlı fiillerde ikinci kip eki her zaman ek fiildir.
3 yolla yapılır:
- Ek Fiilin Rivayeti (-imiş): gelseymiş
- Ek Fiilin Hikayesi (-idi): varıyordu
- Ek Fiilin Şartı (-ise): almalıysa
Bu olayı sürekli söylemişti.
Kiminle görüşmek istemiştiniz?
Ulaşım sorunu bu yıl halledilecekmiş.