İslamiyet ve Türkler – Din, Kültür ve Medeniyet Ders Notları

Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına ve özetlerine bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, her konuda mutlaka görmen gereken Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi özetleri, ipuçları, ders notları derlemesi hazırladık!? Bu yazımızda İslam Medeniyetinde Kurumlar, İslamiyet ve Türkler, Türk’lerin İslam Anlayışının Oluşmasında Etkili Olan Şahsiyetler, Türk’lerin İslamiyet’e Katkıları, Müslümanların Bilim ve Medeniyete Katkıları hakkında bilmen gerekenler ve Din, Kültür ve Medeniyet konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!

İslam Medeniyetinde Kurumlar

• Mescit
• Mektep
• Medrese
• Darü’l Kurra
• Darü’l Hadis
• Beytü’l Hikme
• Kütüphane
• Rasathane
• Şifahane

Mescit/Cami: Camiler, İslam’ın ilk yıllarından itibaren eğitim öğretim faaliyetlerinin yapıldığı mekanlar olmuştur.

• Iİslam’ın Mekke döneminde Erkam’ın evi Müslümanlar için ilk eğitim ortamı olmuştur.
• Hz. Muhammed hicretten sonra Medine’de ilk icraat olarak bir mescit inşa etmiştir. Mescid-i Nebi (Peygamber Mescidi) adı verilen bu mescide bitişik olarak yapılan ve “suffe” denilen bölümlerde eğitim öğretim faaliyetleri sürdürülmüştür.
• Suffe, İslam medeniyetinin ilk eğitim kurumudur.

Mektep: Mektepler bugünkü anlamda ilkokul seviyesinde okuma yazma eğitimlerinin verildiği okullardır.

• İslam tarihi incelendiğinde günümüzdekine benzer bir okuldan bahsetmek mümkün değildir.
• Hulefa-i Raşidin Devrinde, özellikle Hz. Ömer zamanında bu tür okullar yaygınlaşmıştır. Bu dönemde mektepler kurularak muallimlere maaş bağlanmıştır.
• Mektepler Emevi ve Abbasi dönemlerinde gelişerek devam etmiştir.

Medrese: Medreseler geçmişte yüksek öğretim faaliyetlerinin yapıldığı yerlerdir. Bugünkü anlamda fakültelere karşılık gelen eğitim kurumlarıdır. Hicri 3 ve 5. Asırlar arasında başta Horasan ve Maveraünnehir olmak üzere İslam dünyasının ilim merkezlerinde medreseler kurulmaya başlandı.

• İlk olarak Büyük Selçuklu hükümdarı Alparslan’ın emriyle veziri Nizamülmülk tarafından 1066’da Bağdat’ta Nizamiye Medreseleri kuruldu (Burada İslami ilimlerle birlikte edebiyat, matematik, felsefe gibi dersler de okutulmuştur).
• Medreseler Osmanlı döneminde gelişerek varlıklarını sürdürmüşlerdir. En önemlileri ise:

Fatih Sultan Mehmet – Sahn-ı Seman Medresesi

Kanuni Sultan Süleyman – Süleymaniye Medresesi’dir.

Daru’l Kurra: Kur’an ilimlerinin öğretildiği, hafızların yetiştirildiği mekteplerin, kıraat eğitimi yapılan medrese veya bölümlerin genel adıdır.

Daru’l Hadis: Hadis ilimlerinin öğretildiği ve hadis uzmanlarının yetiştirildiği yükseköğretim kurumlarıdır.

• Hadis okuyan talebelerin çoğalmasıyla birlikte daru’l hadis kurumları inşa edilmiştir (Nişabur ve Şam’da).
• Anadolu’da ilk olarak Çankırı daru’l hadisi inşa edilmiştir.

Beytü’l Hikme: İslam medeniyetinde yükseköğretim alanındaki ilk eğitim kurumudur. Abbasi halifeleri Harun Reşid ve Me’mun döneminde kurulmaya başlanmıştır.

• Yunanca eserlerin Arapçaya tercüme edilmesi ile ilgili ilk geniş çaplı çalışmalar Beytü’l Hikme’de gerçekleştirilmiştir.
• Beytü’l Hükme orta çağın en zengin kütüphanesi ve yoğun ilmi çalışmaların yapıldığı merkez konumundaydı.
• 1258 yılında Hülagu tarafından yıkılmıştır.

Kütüphane: Hz. Muhammed zamanında yazılı eserlerin çok az olması sebebiyle kütüphane yoktu.

• İslam aleminde ilk kütüphaneler Kut’an-ı Kerim ve hadis ağırlıklı olarak Emeviler döneminde birer okul olarak da görev yapan mescitlerde ortaya çıkmıştır.
• Endülüs Emevileri zamanında Kurtuba’da (Corodba) 70 kütüphane bulunmaktaydı (Dünyanın en zengin kütüphaneleri Endülüs’te bulunuyordu).
• Selçuklu sultanı Melikşah’ın veziri Nizamülmülk’ün 1067’de Bağdat’ta kurduğu medrese ve kütüphane diğer medrese ve kütüphanelere öncülük etmiştir.

Rasathane: Rasathane, astronomik gözlemler yapmaya yarayan özel bina ve evlere denir.

• İslam dünyasında ilk rasathane 828 yılında Bağdat’ta kurulan Şemmasiye Rasathanesidir (Burada Harizmi görev yapmıştır).
• İslam tarihinde tam teşkilatlı ilk büyük rasathane 1259 yılında İlhanlı hükümdarı Hulagu tarafından Meraga’da yaptırılan Meraga Rasathanesidir (Yöneticiliğini Nasirüddin Tüsi yapmıştır).

Şifahane: Şifahane, İslam dünyasında klasik hastanelerin genel adı olup bimaristan adıyla da anılır.

• İlk İslam şifahanesi Hz. Muhammed tarafından Hendek gazvesi sırasında yaralanan Sad 6. Muaz ve diğer yaralılar için seyyar savaş hastanesi olarak kurulmuştur.
• Savaşta tıbbi hizmet veren kadınlardan birisi olan Rüfeyde el Ensariyye ilk seyyar sahra hastanesini kurmuştur.
• İslam’da ilk hastane 707 yılında Emevi halifesi Velid b. Abdülmelik tarafından kurulmuştur.

İslamiyet ve Türkler

Türklerin Müslüman Oluşu

• Türklerin Araplarla ilk temasları Hz. Ömer zamanına rastlar.
• Türklerin Müslümanlarla ilk ciddi münasebetleri Emeviler zamanında başlamıştır. Ancak Emevilerin olumsuz tutumları yüzünden Türklerin İslamiyet’e geçişleri yavaş olmuştur.
• Emevilerin yıkılıp Abbasilerin başa gelmesiyle Türklerle ilişkiler olumlu hale gelmiştir.
• 751 yılında Müslüman Araplarla Çinliler arasında çıkan Talas savaşı Türklerin hem İslam’ı hem de Müslümanları tanımalarını sağlamış, İslamiyet Türkler arasında hızla yayılmıştır.

Türklerin İslam’ı Seçme Sebepleri

• Gök Tanrı inancıyla İslamiyet’teki Tevhit inancı (Tek Tanrı) arasındaki benzerlik.
• Türklerdeki cihan hakimiyeti ile İslam’daki cihat anlayışının benzerlik taşıması.
• Her iki kültürde de ahiret ve cennet-cehennem inançlarının olması.
• İki kültürde de kurban kesme geleneğinin olması.
• İki kültürde de temizliğe önem verilmesi.
• İki kültürde de ahlak kurallarının benzer olması.
• Abbasilerin Türklere ve Türk kültürüne karşı hoşgörülü tutumu.

Türklerin İslam Anlayışının Oluşmasında Etkili Olan Şahsiyetler

• Ahi Evran
• Ahmet Yesevi
• Ebu Hanife
• Eş’ari
• Hacı Bayram Veli
• Hacı Bektaş Veli
• Maturidi
• Mevlana
• Şafii
• Yunus Emre

Ahi Evran

• Ahi Evran 13. Yüzyılın büyük mutasavvıflarından biridir.
• Asıl adı Şeyh Nasırüddin Muhammed Ahi Evran b. Abbas’tır.
• Anadolu’ya gelmiş, burada birçok şehir ve kasabayı dolaşmış, Konya, Denizli, Kayseri ve Kırşehir’de bulunmuştur.
• Ahilik teşkilatının kurucusu olarak kabul edilen Ahi Evran yaşadığı şehirlerde esnafa özellikle İslam’ın ticaret ahlakı konusunda öğütler vermiş, onların eğitimine katkıda bulunmuştur.
• Metaliul İman, Menahic-i Seyfi ve Mürşidül Kifaye eserleridir.

Ahmet Yesevi

• Hoca Ahmet Yesevi 11. Yüzyılın sonlarına doğru Türkistan’ın Yesi şehrine bağlı Sayram kasabsında doğmuş, 1166 yılında Yesi şehrinde vefat etmiştir.
• Kur’an’ın öğütlerini, Hz. Muhammed’in güzel ahlakını sade ve duru bir Türkçeyle şiirsel dille anlatmıştır.
• Hacı Bektaş Veli, Ahi Evran, Yunus Emre, Hoca Ahmet Yesevi’den etkilenen kişilerdir.
• En önemli eseri Divan-ı Hikmet’tir.

Ebu Hanife

• Asıl adı Numan b. Sabit olan Ebu Hanife 699 yılında Kufe’de dünyaya gelmiş, 767’de Bağdat’ta vefat etmiştir.
• Meşhur fıkıh mezheplerinden Hanefilik onun görüş ve düşünceleri çerçevesinde oluşmuştur.
• İmam Yusufi İmam Mıhammed gibi önemli talebeleri yetiştirmiştir.
• En önemli eseri Fıkhu’l Ekber’dir.

Eş’ari

• Asıl adı Ebu Hasan el Eş’ari’dir. 875 yılında Basra’da doğmuş, 936’da Bağdat’ta vefat etmiştir.
• Tefsir, kelam, hadis ve fıkıh ilimlerinde uzmanlaşmıştır.
• Önceden Mutezile mezhebini benimsemiş olan Eş’ari kırk yaşına geldiğinde mezhebin görüşlerini terk etmiştir.
• Sonrasında kendi düşünceleri çerçevesinde Eş’arilik mezhebi oluşmuştur.
• Makalatun İslamiyyin ve el Lüma önemli eserlerindendir.

Hacı Bayram Veli

• Asıl adı Numan bin Ahmet olan Hacı Bayram Veli 1352 yılında Ankara’da doğmuş, 1429’da Ankara’da vefat etmiştir.
• Medresede aldığı tefsir, hadis, fıkıh ve kelam gibi İslami ilimlerin yanında matematik, astronomi ve tasavvuf alanında da kendini yetiştirmiş, Somuncu Baba’dan dersler alıp kendi dergahını kurmuştur.
• Tasavvufla ilgili düşünceleri kendinden sonrakilere belli bir sistem olarak benimsenmiş ve Bayramilik tarikatı oluşmuştur.

Hacı Bektaş Veli

• 1209 yılında Horasan’ın Nişabur kentinde doğmuş, 1271 yılında Nevşehir’in Hacıbektaş ilçesinde vefat etmiştir.
• Hoca Ahmet Yesevi’den ve onun öğrencisi Lokman Perende’den ders almıştır.
• Düşünceleri Bektaşi tarikatının temellerini oluşturmuştur.
• Sade duru bir Türkçeyle söylediği nefeslerle insanlara İslam’ı sevdirmeyi amaçlamıştır.
• Eseri Makalat’tır.

Maturidi

• Asıl adı Ebu’l Mansur Muhammed Maturidi’dir.
• 863 yılında Semerkant’ta dünyaya gelmiş, 944’te Semerkant’ta vefat etmiştir.
• Özellikle tefsir ve kelam ilimlerinde kendini yetiştirerek geniş bilgi sahibi olmuştur.
• Maturidi’ye göre dini öğrenme konusunda önce Kur’an sonra sünnet ve akıl gelir.
• En önemli eserleri Kitabu’t Tevhit ve Te’vilatul Kur’an’dır.

Mevlâna

• 1209 yılında Horasan’ın Belh şehrinde doğmuş, 1277 yılında Konya’da vefat etmiştir.
• Mevlâna yaşadığı dönemin edebiyat dili Arapça ve Farsça olduğu için eserlerini Farsça kaleme almıştır.
• Mevlâna bütün çağlara tuttuğu hoşgörü, neşe ve umut meşalesi gibi yüce kişiliği ile kendi çağını da aydınlatmış bir alimdir.
• Mesnevi, Divan-ı Kebir, Fi-hi Mafih önemli eserlerinden birkaçıdır.

Şafii

• Asıl adı Muhammed b. İdris eş Şafii’dir. 767 yılında Gazze’de doğmuş, 820’de Mısır’da vefat emiştir.
• Maliki mezhebinin kurucusu Malik b. Enes ve Ebu Hanife’nin öğrencisi İmam Muhammed’den ders almıştır.
• Arap edebiyatı, tefsir, hadis ve fıkıh alanında kendini geliştirdi.
• En önemli eserleri Kitabul Ümm ve Kitabu’r Risale’dir.

Yunus Emre

• 1240 yılında doğup 1320 yılında vefat ettiği tahmin edilmektedir. Yunus Emre, Mevlâna ve Hacı Bektaş Veli’nin düşüncelerinden etkilenmiştir.
• Bektaşi dervişlerinden olan Taptuk Emre’den dersler almış, onun dergahında bulunmuştur.
• Sade, duru, anlaşılır bir Türkçe ile şiirler söyleyen Yunus Emre halkımızın dini, ahlaki ve tasavvufi değerleri özümsemesine katkı sağlamıştır. Divan adlı eseri vardır.

???

Şimdi soru çözümlerine devam edebilirsin!

Din, Kültür ve Medeniyet konusunda bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Din, Kültür ve Medeniyet, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersi için ilk ve temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. İslam Medeniyetinde Kurumlar, İslamiyet ve Türkler, Türk’lerin İslam Anlayışının Oluşmasında Etkili Olan Şahsiyetler, Türk’lerin İslamiyet’e Katkıları, Müslümanların Bilim ve Medeniyete Katkıları gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bu konudan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. Ders Din Kültürü olunca bu kavramlar, her zaman karşımıza çıkabilir! TYT Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi testinde de sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri.

DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ

İSLAMİYET VE TÜRKLER

Buna göre aşağıdakilerin hangisinde eğitim kurumu ve kurulduğu devlet yanlış eşleştirilmiştir?

DAHA FAZLA SORU GÖRÜNTÜLE SORUYU İNCELE

Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Konu anlatımı yazılarımıza göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. Din Kültürü netleri yükseltmedeki anahtar bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek. Kunduz’da şu ana kadar, Din, Kültür ve Medeniyet konulu binlerce soru alanında uzman Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi eğitmenleri tarafından çözüldü. Daha fazla Din, Kültür ve Medeniyet sorusu ve detaylı çözümlerini görmek istersen, aşağıdaki butona tıklayabilirsin! Uygulamamız içerisinden ücretsiz erişebileceğin soru ve detaylı çözümler ile, bu konudaki hakimiyetini arttırman mümkün!