Konu çalışmalarını tamamladıktan sonra, zaman zaman notlarına ve formüllere bakmaya ihtiyaç duyabilirsin. Tekrar yaparken ya da soru çözerken notlara göz atmak ve gerekli ipuçlarını almak, öğrenme aşamasında sana epey yardımcı olacaktır. Kunduz ekibi olarak, alanında uzman eğitmenlerimizin de desteğiyle, her konuda mutlaka görmen gereken ipuçlarını, formülleri, ders notlarını senin için derliyoruz!? Bu yazımızda İndüksiyon, Manyetik Akı, Lenz Kanunu, İndüksiyon EMK’sı, Sağ El Kuralı hakkında bilmen gerekenler ile Elektromanyetik İndüksiyon konusuna ait soruları çözerken işine yarayacağını düşündüğümüz ipuçları yer alıyor. Umarız bu notlar sana yardımcı olur. İyi okumalar!
Bu notlar, Kunduz eğitmenimiz Memet Hoca tarafından hazırlandı. Memet Hoca, Gazi üniversitesi Fizik bölümü mezunu. Yetiştirdiği insanların kendinden daha iyi mevkilere gelmesinden mutluluk duyan bir öğretmen.
Elektromanyetik İndüksiyon
İndüksiyon: Değiştirilen bir etki sayesinde başa bir olayın başlatılmasıdır.
Burada amaç akım meydana getirmektir. Günümüzde kullandığımız elektriğin üretilmesinde bu kavramdan yararlanırız.
Akım oluşturmak istiyorsak bir şeyleri değiştirmemiz gerekir. Değişecek bu kavrama manyetik akı denir.
Manyetik Akı (Ф): Seçilen bit yüzeyden geçen manyetik alan çizgi miktarına denir.
- Ф = A.B
- A: yüzey alanı
- B: manyetik alan şiddeti
Eğer manyetik alan çizgileri yüzeyden geçmiyor, paralelinden geçiyorsa Ф=0 olur. Manyetik alan ile yüzey birbirine paralel olursa yüzeyden çizgi gçmez. Dolayısıya manyetik akı sıfır olur. Manyetik akıyı bulmak için, manyetik alanın yüzeye dik bileşeni alınır:
Manyetik alan ve yüzey birbirine dikse, manyetik akı maksimum değerini alır.
Konu hakkındaki videmouz ile yazımıza kısa bir mola verebilirsin!
İndüksiyon EMK’sı
Manyetik akının değişmesi için yukarıda açıkladığımız Ф = A.B denklemine göre A ya da B değişmelidir.
Sistemde bir potansiyel fark oluşturur. Oluşan bu potansiyel farka “indüksiyon emksı” denir.
- ΔФ: manyetik akı değişimi
- Δt: geçen zaman
- (-): lenz kanunu sebepli
Lenz Kanunu
İndüksiyon kendisini oluşturan sebebe karşı koyar. Bu sebeple yönü buna göre belirlenir. Formüldeki () sadece yön bulunmasında kullanılır.
- Akı artarken indüksiyon zıt yönde
- Akı azalırken indüksiyon aynı yönde manyetik alan oluşturur.
Tel çerçeve şekildeki manyetik alan içine girerken manyetik akı artıyor. Akı artığı için indüksiyon akımı B’ye zıt yönde manyetik alan olşturmalı. Akımın yönünü sağ el kuralına göre buluruz:
- Baş parmak manyetik alan yönünde
- Dört parmak akımın dolanma yönünü verir.
Halka tamamen manyetik alan içine girdikten sonra manyetik akı değişimi olmaz. (Ne B değişiyor ne de A değişiyor) Manyetik akı değişmediğinden emk oluşmaz.
Halka dışarı çıktıkça akı azalır. İndüksiyon B ile aynı yönlü bir manyetik akı oluşturur. Sağ el kuralına göre akımın yönü saat yönünde olur.
Şekildeki mıknatıs çerçeveye yaklaştırıldıkça manyetik alanı artar. Dolayısıyla manyetik akı da artmış olur. İndüksiyon, mıknatısın manyetik alanına zıt yönde bir manyetik alan oluşturur.
Hadi gel sen de öğrendiklerini konu anlatım videomuz ile pekiştir!
Not: Ortamda hiçbir üreteç yokken bir akım oluşuyor. Buna dikkat etmeliyiz. Oluşan bu akım indüksiyon akımı olur.
Uzunluğu l olan KL teli manyetik alanda V hızı ile hareket ettirilirse, sağ el kuralına göre:
- Baş parmak V yönünde
- Dört parmak B yönünde açılırsa
(+) yükler avuç içi, (-) yükler avuç dışı yönünde hareket eder.
Yukarıdaki şekilde de K ucu (+), L ucu (-) olur.
- ε = B.V.l
- B: manyetik alan şiddeti
- V: hız
- l: uzunluk
Tel bir nokta etrafında döndürülürse, yani çembersel hareket yaptırılırsa:
- V=w.l
- V: çizgisel hız
- w: açısal hız
- l: yarıçap
- ε = B.(V/2).l = (1/2).B.V.l = (1/2).B.w.l2
???
Şimdi İndüksiyon ve Lenz Kanunu soru çözümlerine devam edebilirsin!
Elektromanyetik İndüksiyon konusunda bolca soru çözerek pratik yapabilirsin. Bu konu, Fizik ve Elektromanyetik konusu için ilk ve temel konulardan biri olduğu için iyice pekiştirmen önemli. İndüksiyon, Manyetik Akı, Lenz Kanunu, İndüksiyon EMK’sı, Sağ El Kuralı gibi alt başlıklar pek çok bilgi ve kavram içeriyor. Bu da daha çok soru tipini barındırdığı anlamına gelir. Bu konudan direkt soru gelebildiği gibi, farklı konuların da içinde sıkça geçtiğini görüyoruz. Ders Fizik olunca, bu kavramlar, her zaman karşımıza çıkabilir! TYT ve AYT Fizik testlerinde de sıklıkla sorulması tercih edilen konulardan biri.
Bilgileri, tanımları ve önemli ipuçlarını öğrendikten sonra, soruların içinde nasıl yer aldığını görmen gerekli. Fizik konu anlatımı yazılarımıza göz attıktan sonra, kendi kaynaklarına ek olarak MEB Kaynaklarını da incelemen faydalı olabilir. TYT ve AYT Fizik dersindeki netleri yükseltmedeki anahtar, konu çalışmalarını tamamladıktan sonra bolca soru çözmek ve yapılamayan soruların doğrusunu öğrenmek.